Γιατί είναι τόσο δύσκολο να τεθεί σε εφαρμογή η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ

Τέσσερα χρόνια αφότου η Ευρωπαϊκή Ένωση αποκάλυψε τη δέσμευσή της για την «Πράσινη Συμφωνία», ώστε να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ξεκινούν το πιο δύσκολο κομμάτι: τη λήψη των πραγματικών μέτρων που απαιτούνται για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου και το Bloomberg τονίζει τα σχετικά θέματα τα οποία πρέπει να μας απασχολούν.

Η επίτευξη ακόμη και των αρχικών στόχων μείωσης των εκπομπών είναι πρόκληση, κυρίως λόγω του τεράστιου κόστους που συνδέεται με έναν τόσο θεμελιώδη μετασχηματισμό που καλύπτει τα πάντα, από την ενέργεια και τη βιομηχανία έως τη γεωργία, τις μεταφορές και τη χρηματοδότηση.

Ορισμένες χώρες θέλουν να ελαφρύνουν το βάρος για τις εταιρείες τους και να καταστήσουν τις αλλαγές λιγότερο ενοχλητικές για τους πολίτες, ενώ η Πολωνία είπε ότι θα αμφισβητήσει την όποια νομοθεσία στα ευρωπαϊκά δικαστήρια. Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του επόμενου έτους είναι πιθανό να αναδείξουν τα πολιτικά ρήγματα, ενώ Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν αμφιβολίες για το εάν θα επιτευχθεί η επόμενη σειρά στόχων.

1. Τι είναι η Πράσινη Συμφωνία;

Είναι οδικός χάρτης, που εγκρίθηκε από την Κομισιόν το 2019, προς έναν συμφωνημένο στόχο που φέρνει μαζί του μια σειρά κανονισμών για την επίτευξη ενδιάμεσων στόχων στην πορεία. Το σχέδιο αποσκοπεί στην αναμόρφωση όλων των βιομηχανιών, ιδιαίτερα βιομηχανιών έντασης άνθρακα, καθώς και στην προστασία της βιοποικιλότητας και των φυσικών οικοτόπων, στον καθαρισμό του αέρα και των ωκεανών και άλλα.

Επίσης στοχεύει στην προώθηση τεχνολογιών, όπως η παραγωγή μπαταριών, ώστε να ανταγωνιστεί καλύτερα τους ασιάτες προμηθευτές. Στοχεύει επίσης να ενσωματώσει περιβαλλοντικούς στόχους στα πρότυπα για τράπεζες, διαχειριστές κεφαλαίων και ασφαλιστές, κατευθύνοντας τρισεκατομμύρια ευρώ σε βιώσιμες επενδύσεις. Αλλά για να γίνουν πραγματικότητα κάθε τομέας χρειάζεται εξειδικευμένη νομοθεσία. Στη συνέχεια, οι διάφορες προτάσεις περνούν από τη νομοθετική διαδικασία της ΕΕ, η οποία συνήθως διαρκεί πάνω από χρόνο.

2. Πώς πηγαίνουν τα πράγματα

Το μπλοκ των 27 έχει δεσμευτεί για ενδιάμεσο στόχο μείωσης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2030. (Η μεγάλη πτώση στις αρχές της πανδημίας βοήθησε να ξεπεραστεί ο στόχος για μείωση των εκπομπών κατά 20% έως το 2020). Για να επιτύχει τον επόμενο στόχο του τέλους της δεκαετίας, η ΕΕ έχει ολοκληρώσει τις εργασίες για τα σαρωτικά μέτρα που είναι γνωστά στην ορολογία της ΕΕ ως «Κατάλληλο για 55», αν και θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να γίνουν αισθητά. Ανάμεσα τους:

• Επέκταση και ενίσχυση της αγοράς εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της ΕΕ για να καταστήσει πιο δύσκολο να δοθούν άδειες ρύπανσης. Σταδιακά θα συμπεριλάβει τη ναυτιλία από το 2024. Οι αεροπορικές εταιρείες θα πρέπει επίσης να πληρώσουν περισσότερα για τη ρύπανση, με τα δωρεάν δικαιώματα να καταργούνται σταδιακά έως το 2026 ή να μένουν ως κίνητρα για την ανάπτυξη αεροπλάνων που λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια ή καθαρά καύσιμα.
• Νέο σύστημα τιμολόγησης άνθρακα για να καλύψει τη θέρμανση και τις οδικές μεταφορές, από το 2027, το οποίο θα επηρεάσει τα νοικοκυριά καθώς και τις μικρές βιομηχανίες.
• Ο λεγόμενος συνοριακός φόρος άνθρακα θα τεθεί σταδιακά σε ισχύ την επόμενη δεκαετία. Η ιδέα είναι να προστατεύσουμε την ευρωπαϊκή βιομηχανία κατά τη διάρκεια της μετάβασης, υποχρεώνοντας ορισμένες εταιρείες άλλων χωρών να πληρώνουν για τη ρύπανση εάν θέλουν να εισάγουν τα προϊόντα τους στην ΕΕ.
• Τα νέα αυτοκίνητα θα πρέπει να πληρούν τα όρια μηδενικών εκπομπών έως το 2035, πράγμα που σημαίνει το τέλος νέων οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης, εκτός αν υπάρξει σημαντική πρόοδος στα συνθετικά ή ηλεκτρονικά καύσιμα.

3. Είναι όλοι σύμφωνοι;

Κανένας ηγέτης δεν αμφισβήτησε δημόσια τον στόχο του 2030 ή τον πρωταρχικό στόχο της κλιματικής ουδετερότητας. Ωστόσο, ορισμένοι ζήτησαν να παύσουν τα νέα μέτρα καθώς αντιμετωπίζουν το τεράστιο κόστος και τον πιθανό αντίκτυπο στους ψηφοφόρους. Οι κυβερνήσεις βρίσκονται ήδη υπό μεγάλη πίεση στην αντιμετώπιση των οικονομικών δεινών μετά την πανδημία, την ενεργειακή κρίση καθώς και του αυξανόμενου κόστους του πολέμου και του αυξανόμενου ανταγωνισμού από τις ΗΠΑ και την Κίνα για τις πράσινες βιομηχανίες.

Οι έντονες διαπραγματεύσεις φέτος για τους κανόνες για τις εκπομπές των αυτοκινήτων και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εξέθεσαν τα ανταγωνιστικά εθνικά συμφέροντα. Ενώ αυτές οι αντιρρήσεις ήταν αρκετά λεπτές ώστε να αποφευχθεί ο εκτροχιασμός του πακέτου, άνοιξε την πόρτα για άλλους, όπως η Πολωνία που σκοπεύει να παραπέμψει κάποια μέτρα σε δικαστήριο της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι θα έβλαπταν την οικονομία.

Τα σχέδια του μπλοκ για την αποκατάσταση της φύσης αντιμετώπισαν σφοδρή αντίθεση από ισχυρότατο κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, εν μέσω φόβων για επισιτιστική ασφάλεια και πληθωρισμό. Ο νόμος θα επηρεάσει άμεσα τους αγρότες, οι οποίοι αποτελούν ισχυρό εκλογικό μπλοκ σε αρκετές χώρες της ΕΕ.

4. Πόσο θα κοστίσει;

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει υπολογίσει ότι θα απαιτούνται επενδύσεις 470 δισεκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο για την επίτευξη των κλιματικών στόχων του 2030. Η Γερμανία δήλωσε τον Ιούνιο ότι αναμένει ότι μόνο το κόστος της μετατροπής των δικτύων φυσικού αερίου και θέρμανσης θα φθάσει τα 14 δισεκατομμύρια ευρώ έως το τέλος της δεκαετίας. Ορισμένες αλλαγές έχουν ήδη χρηματοδοτηθεί από το ξέφρενο δανεισμό της ΕΕ λόγω πανδημίας. Ωστόσο η συνέχεια αυτού θεωρείται δυσάρεστη επιλογή από τα πιο λιτά μέλη, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Αντίθετα, ελπίζεται να κινητοποιηθούν ιδιωτικές επενδύσεις, που ενθαρρύνονται από το πακέτο κανόνων για βιώσιμη χρηματοδότηση. Υπάρχει και σχέδιο για την αξιοποίηση εσόδων από την αγορά άνθρακα. Πέρα από όλα αυτά, υπάρχει ο κίνδυνος οι προμηθευτές καυσίμων να μετακυλίσουν το κόστος σε μεμονωμένους πολίτες ή στα πρατήρια καυσίμων. Το μπλοκ ελπίζει να μετριάσει το κόστος για τους πιο ευάλωτους με ένα κοινωνικό ταμείο 87 δισεκατομμυρίων ευρώ, ποσό που κρίνεται ελάχιστο.

5. Τι γίνεται με τις δουλειές;

Αυτός είναι ένας μεγάλος φόβος, ειδικά σε παραδοσιακούς οικονομικούς τομείς. Η παραγωγή κινητήρων εσωτερικής καύσης, π.χ. απαιτεί περισσότερα ανταλλακτικά και συνεπώς περισσότερους εργάτες από ό,τι η παραγωγή ηλεκτροκινητήρων.

Υπάρχουν όμως πιθανές ευκαιρίες. Η ΕΕ χαρακτηρίζει την Πράσινη Συμφωνία της ως μια νέα στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης. Υπολογίζει ότι θα απαιτηθούν 3,5 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας μέχρι το τέλος της δεκαετίας για να επιτευχθούν οι στόχοι του μπλοκ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έναντι 1,3 εκατομμυρίων που απασχολούνται στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της ΕΕ το 2020.

6. Ποιες είναι οι μελλοντικές προκλήσεις;

Στα τέλη Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εξέφρασε τις αμφιβολίες του σχετικά με τις προοπτικές. Εν τω μεταξύ, η ΕΕ έχει αρχίσει να συζητά τους στόχους του 2040 για το κλίμα. Με τα ευκολότερα να έχουν ήδη γίνει, θα πρέπει να επικεντρωθεί στους πιο δύσκολους και πολιτικά ευαίσθητους τομείς, όπως η γεωργία. Οι εκκολαπτόμενες τεχνολογίες όπως η αφαίρεση άνθρακα θα πρέπει επίσης να μπούν στο παιχνίδι.

Η πράσινη μετάβαση αναμένεται να είναι ένα από τα πιο καυτά ζητήματα στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2024. Αυτά τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να επηρεάσουν το πόσο γρήγορα θα κινηθεί η ΕΕ στη μελλοντική δράση για το κλίμα. Ο επικεφαλής της ΕΕ για το κλίμα Φρανς Τίμερμανς έχει προειδοποιήσει ότι η Πράσινη Συμφωνία κινδυνεύει να παραλύσει από τον πολιτικό διχασμό. Ενώ οι έρευνες δείχνουν ότι οι ευρωπαίοι πολίτες υποστηρίζουν την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, είναι λιγότερο σαφές εάν είναι πρόθυμοι να επωμιστούν το κόστος.