Podcast ΒΑΒΕΛ – Θ. Βασιλειάδης (kariera.gr): Η πραγματική ανεργία στην Ελλάδα είναι μηδενική

Οι δύο κλάδοι που στην Ελλάδα έχουν τεράστιο κενό σε θέσεις και τεράστια ζήτηση είναι ο τουρισμός και η τεχνολογία επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος της «Καριέρα» Θεόφιλος Βασιλειάδης.

Όπως επισημαίνει μιλώντας στο podcast Βαβέλ «ένα παιδί στην Ελλάδα που είναι μηχανικός πληροφορικής, γράφει κώδικα μπορεί να δουλέψει για οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο σήμερα. Ένα 60-70% των ανθρώπων που φεύγουν από ελληνικές εταιρείες και έχουνε τρία – τέσσερα χρόνια προϋπηρεσίας θα φύγει για να δουλεύει από το σπίτι του για μία ξένη χώρα, για μία ξένη εταιρεία με τα διπλά λεφτά. Οπότε αυτό έχει αναγκάσει και τους μισθούς να ανέβουν πάρα πολύ στον κλάδο της πληροφορικής».

Αντίστοιχα στον τουρισμό «μας λείπουν 70.000 εργαζόμενοι». Ο ίδιος συμπληρώνει ότι «η πραγματική ανεργία στην Ελλάδα είναι μηδενική. Με μία μικρή εξαίρεση ανθρώπους που το αντικείμενό τους έχει απαξιωθεί από πλευράς δεξιοτήτων που και αυτοί θα μπορούσαν να πάνε σε άλλα πράγματα». Ειδικά στον τουρισμό, «αν ξεκινήσεις την κουβέντα τον Δεκέμβριο – Ιανουάριο σου λένε, ψάχνω μάγειρες, ψάχνω σερβιτόρους, αν κάνεις την κουβέντα τώρα στα μέσα του καλοκαιριού, σου λένε, ψάχνω δύο ανθρώπους με δύο χέρια και πόδια και να βλέπουν. Και τους θέλω τώρα και εντάξει βασικά να είναι σχετικά ευγενικοί και είναι οκέι, τα άλλα θα τα βρούμε και αυτό ακόμα δεν πειράζει κιόλας. Ξέρετε πόσες μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις μας λένε ότι έχει ο άλλος ένα Resort στην Κρήτη 7 εστιατόρια και θα ανοίξει μόνο τα 3 γιατί δεν έχει κόσμο».

Ο κ. Βασιλειάδης, αναφέρεται και στα πρώτα βήματα της Καριέρα και στην συναντησή του με τον σημερινό πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, που τότε ήταν στέλεχος της Εθνικής Τράπεζας. «Μου είχε πει ότι κάνουμε πολλά πράγματα και πρέπει κάπου να εστιάσουμε και είχε πολύ δίκιο σε αυτό, γιατί εμείς κάναμε και τα δωρεάν περιοδικά, κάναμε και τις ημέρες καριέρας, κάναμε και το site, κάναμε διάφορα πράγματα. Εστιάσαμε στο site τότε, η αλήθεια είναι ότι τώρα έχουμε πάει ξανά στο επόμενο επίπεδο, αλλά τώρα έχουμε μεγαλώσει και πολύ, αλλά τότε που κάναμε λίγα πράγματα έπρεπε να είμαστε λίγο πιο εστιασμένοι», καταλήγει.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του διευθύνοντος συμβούλου της kariera.gr Θεόφιλου Βασιλειάδη στο Podcast ΒΑΒΕΛ και τον Νίκο Φιλιππίδη

ΝΦ: Καλώς ήρθατε!

ΘΒ: Ευχαριστώ πολύ! Καλώς σας βρήκα και ευχαριστώ για την πρόσκληση.

ΝΦ: Ξέρετε, η δική μου η γενιά έχει μεγαλώσει με την καριέρα, εννοώ την εταιρεία και η αλήθεια είναι καταλαβαίνω ότι την έχετε ιδρύσει, την έχετε πουλήσει, την έχετε ξανά αγοράσει και κάνετε και εξαγορές τώρα στο εξωτερικό. Βοηθήστε μας λίγο να καταλάβουμε, όχι για κανέναν λόγο, αλλά γιατί πολύς κόσμος ψάχνει για δουλειά εκεί έξω.

ΘΣ: Σωστά, θα συζητήσουμε και γι αυτό σίγουρα πολύ φαντάζομαι.

ΝΦ: Και πολλές επιχειρήσεις ψάχνουν για εργαζόμενους.

ΘΒ: Το αστείο που λέω τον τελευταίο καιρό είναι ότι ήμουνα πολύ committed σε αυτό το business ή έχω ψύχωση με αυτό το business, γιατί το ξεκινήσαμε το 1997 μαζί με ένα φίλο και συμφοιτητή τότε στην ΑΣΟΕΕ, το Φάνη Ρήγα, σε εποχή που δεν υπήρχαν καν startups, το term “startup” δεν υπήρχε καν και κατ’ επέκταση δεν υπήρχε και χρηματοδότηση καθόλου δηλαδή ήταν με τα ψέματα, ας πούμε καθυστερώντας λίγο τους προμηθευτές, καθυστερώντας λίγο το ΦΠΑ, παρακαλώντας τους πελάτες να μας πληρώσουν πιο γρήγορα κλπ.

ΝΦ: Και ακόμα το διαδίκτυο δεν είχε καμία εξάπλωση.

ΘΒ: Καθόλου. Νομίζω ότι η δικιά μου η γενιά -εγώ είμαι 47 τώρα που μιλάμε- είναι η τελευταία γενιά που δουλέψαμε χωρίς κινητό, χωρίς υπολογιστή και είναι σοκαριστικό αυτό. Οπότε το ξεκινήσαμε τότε. Ξεκίνησαμε με κάποια δωρεάν περιοδικά, όπου ήτανε γύρω από τα παιδιά που τελειώνουν το πανεπιστήμιο και θέλουν να μπούνε στην αγορά εργασίας και στη συνέχεια το ‘99 κάναμε για πρώτη φορά μια εκδήλωση μεγάλη που τη λένε “Ημέρες Καριέρας” που γίνεται ακόμα 25 χρόνια μετά, όπου ήτανε μία πιο πρακτική μορφή να έρθει κόσμος που ψάχνει δουλειά και εταιρείες που ψάχνουν για κόσμο και να δούνε ο ένας τον άλλον. Το 2000 φτιάχτηκε για πρώτη φορά το kariera.gr περισσότερο με τη λογική του να μαζεύουμε βιογραφικά για τις Ημέρες Καριέρας, γιατί αλλιώς ο τρόπος που μάζευαν βιογραφικά είναι ότι είχαμε μία διαφήμιση στο ραδιόφωνο και λέγαμε καλέστε στο 090 καριέρα τότε που είχαν κουμπάκια πάνω και γράμματα το κάθε νούμερο και μας έδινε μία διεύθυνση ταχυδρομική, ένα fax και στέλναμε με fax μία φόρμα βιογραφικού, μας την έστελνε πίσω με ταχυδρομείο ή με fax, αυτό το πράγμα το καταγράφαμε σε μια βάση δεδομένων στο χέρι και μετά δίναμε ένα CD στις εταιρείες και το περιγράφω όλο αυτό για να δούμε πόσο διαφορετικός είναι ο κόσμος σήμερα.

ΝΦ: Καμία σχέση. Δεν υπάρχει CD πλέον πρώτα από όλα.

ΘΒ: Λοιπόν δίναμε το CD στις εταιρείες με μια βάση δεδομένων που διάλεγαν τα βιογραφικά των ανθρώπων που θέλανε και μετά τους καλούσαμε έναν-έναν για να τους καλέσουμε να έρθουν στις ημέρες καριέρας και να κάνουμε ραντεβού. Εξωφρενική διαδικασία για τα σημερινά δεδομένα προφανώς.

ΝΦ: Ο κόσμος βέβαια έβρισκε δουλειά.

ΘΒ: Έβρισκε δουλειά, ναι.

ΝΦ: Οπότε η μετεξέλιξη ήταν ότι κάποια στιγμή την πουλήσατε την εταιρεία. Πότε έγινε αυτό;

ΘΒ: Σωστά. Ξεκινήσαμε περίπου το 2000 να ψάχνουμε κάποιες εναλλακτικές. Ο πρώτος επενδυτής μας μας έφτιαξε το site το πρώτο δωρεάν, πήρε το 30% της εταιρείας, μας είχε δώσει επίσης και κάτι γραφεία και κάτι καφετιέρες.

ΝΦ: Με ένα site;

ΘΒ: Ένα site, γραφεία για το χώρο μας, καφετιέρες και δύο κλιματιστικά και πήρε το 30%.

ΝΦ: Τα παιδιά όσων μας ακούνε αυτή τη στιγμή μπορούν να φτιάξουν σε ένα Σαββατοκύριακο ένα site.

ΘΒ: Ακριβώς. Το κρατήσαμε, ξανά αγοράσαμε τις μετοχές μετά από δύο χρόνια από αυτόν, μπήκαμε μετά σε διαδικασία να ψάξουμε κάποιο fund, δεν υπήρχε τίποτα σχεδόν, υπήρχε ένα fund και το αστείο της υπόθεσης είναι ότι το πρώτο pitch που έκανα ποτέ σε επαγγελματία επενδυτή είναι στο σημερινό πρωθυπουργό που ήταν τότε στην Εθνική Τράπεζα.

ΝΦ: Τι σας είχε πει τότε ο Κυριάκος Μητσοτάκης;

ΘΒ: Μου είχε πει ότι κάνουμε πολλά πράγματα και πρέπει κάπου να εστιάσουμε και είχε πολύ δίκιο σε αυτό, γιατί εμείς κάναμε και τα δωρεάν περιοδικά, κάναμε και τις ημέρες καριέρας, κάναμε και το site, κάναμε διάφορα πράγματα. Εστιάσαμε στο site τότε, η αλήθεια είναι ότι τώρα έχουμε πάει ξανά στο επόμενο επίπεδο, αλλά τώρα έχουμε μεγαλώσει και πολύ, αλλά τότε που κάναμε λίγα πράγματα έπρεπε να είμαστε λίγο πιο εστιασμένοι.

ΝΦ: Και πήρατε χρηματοδότηση;

ΘΒ: Πήραμε. Ήμασταν το ένα από τα τρία να πρότζεκτ που επένδυσαν, έφυγε ο Μητσοτάκης τότε στο μεταξύ επειδή ξεκίνησε να πολιτεύεται και δυστυχώς το fund αυτό τελικά διαλύθηκε διότι φαίνεται ήταν πάρα πολύ νωρίς, δηλαδή είχαν κάνει τρεις επενδύσεις σε μία εταιρεία που λέγεται Safe-dock που έκανε διαχείριση αρχείων και μία εταιρεία που έκανε φρέσκια ζύμη που θεωρούνταν startup τότε βέβαια. Οπότε μετά το ξανά αγοράσαμε για δεύτερη φορά, πάλι πήραμε το 100%, το 2001- 2002 κάπου εκεί. Οπότε ξαναβρεθήκαμε οι δυο μας πενήντα-πενήντα και εκεί σιγά-σιγά αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι η αγορά παγκοσμίως προχωράει. Μάλιστα σήμερα έχει πλάκα, γιατί έχουμε γνωριστεί με όλους τους ανθρώπους που είχανε αντίστοιχες εταιρείες ανά τον κόσμο, δηλαδή είμαστε σχετικά μικρό industry, οπότε πραγματικά γνωριζόμαστε καλά. Είδαμε ένα-ένα όλα αυτά τα site να μεγαλώνουν και είδαμε ότι αν δεν βγούμε προς τα έξω, αν δε σηκώσουμε χρήματα για να αγοράσουμε εμείς άλλες εταιρείες ή αν δεν πουληθούμε αργά ή γρήγορα δεν θα μπορούμε να έχουμε την τεχνολογία που είχαμε εμείς με πέντε ανθρώπους τεχνολογίας και ο άλλος είχε 100, ας πούμε. Οπότε ξεκινήσαμε μία διαδικασία, ψάξαμε να βρούμε επενδυτές, δεν υπήρχαν funds για να μπορέσουμε εμείς να είμαστε αυτός που αγοράζει και προέκυψαν δύο – τρεις ευκαιρίες. Κάναμε μία μεγάλη κουβέντα με 1-2 fund, δεν προχώρησε αυτό. Εκεί έχω μία αστεία ιστορία ότι μία μέρα, πρέπει να ήταν 2005 – 2006 κάπου εκεί, κάνουμε ημέρες καριέρας στη Θεσσαλονίκη, με παίρνει τηλέφωνο η διευθύντρια μάρκετινγκ που είχαμε εδώ και μου λέει ξέρεις λέει, ήρθε ένα e-mail στο info@kariera.gr και είναι λέει ένας τύπος από την Αμερική που λέει ότι θέλει να μας αγοράσει. Της λέω, κοίτα, μάλλον είναι αυτά που λένε “είμαι Νιγηριανός πρίγκιπας και έχω πέντε εκατομμύρια, δώσ’ μου το λογαριασμό σου να στα δώσω”, αλλά ας το ψάξουμε. Όντως λοιπόν υπάρχει αυτός ο άνθρωπος, είναι από το CareerBuilder που είναι η εταιρεία που τελικά μας αγόρασε. Μας καλούν στην Αμερική, συμφωνούμε σε κάποια βασικά νούμερα μετά από πολύ μικρή επικοινωνία δύο-τριών ημερών. Πάμε λοιπόν στο Σικάγο μετά από 10 μέρες, όχι παραπάνω. Το πρωί που ξεκινάμε από το ξενοδοχείο να πάμε στο γραφείο συνειδητοποιούμε ότι δεν μας έχουν δώσει τη διεύθυνση, το γκουγκλάρουμε λοιπόν, βλέπουμε CareerBuilder, η διεύθυνση εκεί κοντά που ήμασταν όντως, μπαίνουμε στο γραφείο, λέμε ο Τζάστιν Ρόμπερτς; Λέει, δεν υπάρχει τέτοιος εδώ. Φεύγοντας λέει ένας “Έχετε πάει στα κεντρικά;” Γιατί λέμε, εδώ τι είναι; Όχι λέει, εδώ είναι ένα γραφείο πωλήσεων μόνο, είναι το επόμενο κτίριο. Οπότε τέλος πάντων όντως έγινε. Πραγματικά είναι πάρα πολύ καλή εταιρεία ήταν τότε με το μεγαλύτερο job board στην Αμερική.

ΝΦ: Μιλάμε για ποιο έτος;

ΘΒ: Το 2007. Πουλήσαμε το 100%. Εγώ έμεινα λίγο εδώ και μετά έτρεχα για κάποια χρόνια τα business που είχαν στην Ασία. Αυτοί έκαναν αρκετές εξαγορές.

ΝΦ: Πουλήσατε στο πικ των ελληνικών assets πριν την κρίση.

ΘΒ: Πουλήσαμε ένα χρόνο πριν το πικ. Και μάλιστα είναι αστείο, γιατί ένα χρόνο μετά λέγαμε ρε γαμώτο, αν δεν είχαμε πουλήσει, η εταιρεία πάει πάρα πολύ καλά, αν δεν είχαμε πουλήσει δύο χρόνια μετά δεν θα είχαμε κάνει τίποτα. Η εταιρεία πήγε καλά στην αρχή και το CareerBuilder πήγαινε καλά, απλά μετά για πολλά χρόνια άρχισαν να αλλάζουν τα δεδομένα. Τελικά η μαμά εταιρεία πουλήθηκε το 2017, όπου εκεί εγώ έκανα μία προσπάθεια, επειδή φαντάστηκα, μιλάγαμε για μία εταιρεία τότε πολύ μεγάλη, κοντά στα 800 εκατομμύρια παγκοσμίως, θεώρησα ότι θα ψάξουν να πουλήσουν. Βρήκαμε χρήματα εδώ από ένα ελληνικό fund και ένα ελληνικό family office και κάναμε μία πρόταση. Σχεδόν συμφωνήσαμε τότε, προχώρησε πάρα πολύ. Τελικά όμως για λεπτομέρειες στο deal τότε δεν έγινε, μιλάμε πλέον για το 2018. Οπότε έφυγα και εγώ από την εταιρεία. Παρόλα αυτά όμως εξακολουθούσα να παρακολουθώ τι γίνεται στην καριέρα στην Ελλάδα και έτσι το ‘19 είδα ότι πουλήσανε κάτι άλλο στην Αμερική που είχανε και τους είπα ότι εμένα εξακολουθεί να με ενδιαφέρει αν θέλετε με το Family office μόνο, με την οικογένεια Παντελιάδη, το Στέφανο και τον Αριστοτέλη. Κάναμε μία πρόταση για την Ελλάδα μόνο, μεγάλο ρίσκο μέσα σε μία περίοδο που ξεκίναγε μόλις ο κόβιντ. Κάναμε την εξαγορά, ξαναπήραμε την καριέρα. Ευτυχώς, τα πράγματα πήγαν πολύ καλά και τελευταίο κομμάτι του παζλ είναι ότι πριν από δύο μήνες περίπου αυτή η κουβέντα που είχαμε ξεκινήσει να αγοράσουμε όλα τα business που είχαν εκτός Αμερικής, το αγόρασαν πριν από δύο μήνες. Είναι μία σειρά από Business σε 10 χώρες, Ελλάδα προφανώς, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Σουηδία, ένα μικρό Business στην Ολλανδία και ένα μικρό στα Εμιράτα και στην Ασία, Σιγκαπούρη και Βιετνάμ και έχουμε και σε 1-2 περιφερειακές χώρες από αυτές πωλήσεις.

ΝΦ: Ξαφνικά έχετε μπει πλέον σε ένα άλλο επίπεδο. Το ερώτημα είναι πλέον συνεχίζεται στο μοντέλο, ψάχνω να βρω δουλειά για Έλληνες στην Ελλάδα, για Έλληνες στο εξωτερικό, για κατοίκους εξωτερικού στην Ελλάδα που ξέρουμε ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση;

ΘΒ: Όλα αυτά και κάποια ακόμα, γιατί κάποια από τα Business είναι σε κάποια sectors, παραδείγματος χάρη έχουμε το μεγαλύτερο site για εύρεση εργασίας στο χώρο του oil & gas. Αυτό είναι global Business και αυτοί είναι άνθρωποι που δουλεύουνε παντού. Δηλαδή μπορεί να είναι ένας μηχανικός που δουλεύει σε μία γεώτρηση για πετρέλαιο στον Κόλπο του Μεξικό για δύο χρόνια και μετά να πάει στα Εμιράτα ή καλή ώρα στην Ελλάδα, ας πούμε ή στην Κύπρο. Άρα υπάρχει πολύ mobility, πολύ κινητικότητα σε αυτούς.

ΝΦ: Υπάρχει ζήτηση τώρα από Ελλάδα και Κύπρο για το συγκεκριμένο τομέα για παράδειγμα;

ΘΒ: Όχι πάρα πολύ μεγάλη, γιατί ακόμα είναι στάδιο ερευνών που αυτοί είναι άνθρωποι που δουλεύουν ήδη σε εταιρείες και το κάνουν. Υπάρχει παντού πάντως. Και αυτό επειδή αλλάζει και αυτός ο κλάδος και πάει πάρα πολύ προς την καθαρή ενέργεια θα έχει πολύ μεγάλη ανάπτυξη.

ΝΦ: Σε ποιους τομείς υπάρχει αυτή την στιγμή μεγαλύτερη ζήτηση και υπάρχουν εργαζόμενοι;

ΘΒ: Οι δύο κλάδοι που στην Ελλάδα έχουν τεράστιο κενό σε θέσεις και τεράστια ζήτηση είναι ο τουρισμός και η τεχνολογία. Ειδικά μάλιστα, γιατί η τεχνολογία είναι παγκόσμια αγορά στην πραγματικότητα, ένα παιδί στην Ελλάδα που είναι μηχανικός πληροφορικής, γράφει κώδικα μπορεί να δουλέψει για οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο σήμερα. Ένα 60-70% των ανθρώπων που φεύγουν από ελληνικές εταιρείες και έχουνε τρία – τέσσερα χρόνια προϋπηρεσίας θα φύγει για να δουλεύει από το σπίτι του για μία ξένη χώρα, για μία ξένη εταιρεία με τα διπλά λεφτά. Οπότε αυτό έχει αναγκάσει και τους μισθούς να ανέβουν πάρα πολύ στον κλάδο της πληροφορικής. Αντίστοιχα στον τουρισμό, σήμερα το πρωί διάβαζα μια έρευνα…

ΝΦ: Να συνεχίσουμε λίγο στον κλάδο της πληροφορικής. Γιατί εμείς βλέπουμε να χάνουμε τη στιγμή που έχουν εγκατασταθεί πολλές εταιρείες πληροφορικής στην Ελλάδα, δημιουργούνται και άλλες και φαίνεται σαν να μην έχουμε ακριβώς αντιληφθεί την ανάγκη να ενισχύσουμε τους μισθούς. Δηλαδή μου λέγανε ότι χάνουμε από το πρώτο – δεύτερο έτος κάποιων σχολών, έχουν κλείσει ήδη δουλειές οι φοιτητές μας. Αυτό ως τάση δείχνει να αλλάζει;

ΘΒ: Είναι αρκετά περίπλοκο το θέμα και πρέπει να το δει κανείς σε μεγάλο βάθος και εδώ είναι και μία κουβέντα που λέω και θεσμικά πολλές φορές ότι αν δεν αντιμετωπίσουμε το θέμα του μη μισθολογικού κόστους, όλα τα κόστη εκτός από το μισθό, το πόσα πάνε καθαρά στην τσέπη κάποιου εργαζομένου, εδώ και τώρα για τον κόσμο της πληροφορικής, επειδή είναι κόσμος πού μπορεί να δουλέψει οπουδήποτε στον κόσμο θα φύγουν όλοι. Ένα παράδειγμα που φέρνω χαρακτηριστικό είναι γύρω στα 1950 πάρθηκε η απόφαση στην ελληνική ναυτιλία να μειωθεί σχεδόν στο μηδέν η φορολογία εισοδήματος, γιατί θα φεύγανε όλοι. Ακριβώς αυτό συμβαίνει και εδώ τώρα. Νομίζω ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει. Μιλάμε για το δημοσιονομικό κόστος του να μειωνόταν φερειπείν το μη μισθολογικό κόστος δραματικά για αυτούς που έχουν πτυχίο που να μπορούν να γράφουν κώδικα. Εγώ δεν λέω ούτε καν πιστοποίησης, να έχουν πτυχίο από το Πολυτεχνείο, να έχουνε πραγματικά πτυχίο από ελληνικό πανεπιστήμιο ότι μπορούν να γράφουν κώδικα. Είναι 5 – 6 χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα κάθε χρόνο που βγαίνουνε. Γιατί τι γίνεται; Οι ελληνικές εταιρείες δεν θα μπορούν να τους κρατήσουν αυτούς. Στην Ελλάδα έχουμε περίπου 35 άτομα πληροφορική. Σχεδόν έχουν διπλασιαστεί οι μισθοί μέσα στην τελευταία τριετία. Οι μισθοί στην πληροφορική στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ καλοί. Μιλάμε για παιδιά που κάποιος που τελειώνει το Πολυτεχνείο σε δύο-τρία χρόνια μπορεί να παίρνει 50 χιλιάρικα το χρόνο και χωρίς να είναι καν και το αστέρι. Γιατί η παγκόσμια αγορά είναι στα 100. Χρειάζονται χέρια Αν όμως δεν είναι ανταγωνιστικό το πόσο στοιχίζει στην επιχείρηση και πόσο παίρνει ο άλλος, στη Βουλγαρία ένας άνθρωπος που στην εταιρεία στοιχίζει 100 χιλιάρικα, παίρνει στην τσέπη του 75, εδώ παίρνει 50. Άρα τι θα κάνει, ο Βούλγαρος θα δώσει 100, 100 και εγώ ως Έλληνας εργοδότης, στην τσέπη του άλλου θα πάει το ίδιο. Εγώ λέω ένα απλό πράγμα, να μη γλυτώσει τίποτα ο εργοδότης, 100 έδινα και πριν 100 δίνω και τώρα. Μπορεί να πάρει περισσότερα στην τσέπη του ο εργαζόμενος;

ΝΦ: Αυτό το 25% μέση αύξηση των μισθών στην Ελλάδα που στο τέλος της τετραετίας που λέει η κυβέρνηση είναι εφικτό ή πρέπει να γίνει μία σειρά από τέτοιου είδους πράγματα;

ΘΒ: Εφικτό είναι. Πρόσφατα ήμουν σε μία εκδήλωση και ήταν ο Υπουργός Εργασίας στην προηγούμενη κυβέρνηση- μιλούσε για το ότι δώσαμε αύξηση στον κατώτατο μισθό, λέω, απλά να θυμίσουμε ότι δε δώσατε εσείς αύξηση στον κατώτατο μισθό, εμείς οι εργοδότες δίνουμε αύξηση στον κατώτατο μισθό. Μην το ξεχνάμε αυτό, γιατί το δημοσιονομικό αποτύπωμα της αύξησης του κατώτατου μισθού είναι θετικό για το κράτος. Τι θέλω να πω; Οι εργοδότες θέλουν να δίνουν καλύτερα χρήματα. Φτάνει να βγαίνουν. Δεν υπάρχει εργοδότης που θέλει οι εργαζόμενοι του να μην είναι καλοπληρωμένοι. Εγώ έχω στην Ελλάδα 110 άτομα προσωπικό. Μακάρι να δίνω τους καλύτερους μισθούς, να είναι όλοι χαρούμενοι, να γυρίζουν σπίτι τους και να έχουν χρήματα, γιατί αν το κάνω αυτό θα δουλεύουν και καλύτερα, θα δουλεύουν με μεγαλύτερο κέφι, θα γουστάρουν την εταιρεία που λέει ο λόγος. Το θέμα είναι βγαίνουν οι εταιρείες; Χρειάζεται και αυτό που λέγαμε τόση ώρα, το μη μισθολογικό κόστος και χρειάζεται να μεγαλώσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις. Δηλαδή να πω ένα απλό παράδειγμα, εμείς έχουμε μία ομάδα 35 άτομα πληροφορικής οι οποίοι μας στοιχίζουν περίπου λίγο παραπάνω από 2 εκατομμύρια το χρόνο. Για την εταιρεία με τα μεγέθη της Ελλάδας δεν θα έβγαινε να το κάνουμε αυτό μακροπρόθεσμα. Είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε αυτή την εξαγορά και έτσι να τριπλασιαστούμε, με αποτέλεσμα, τριπλασιάσαμε το μέγεθος μας σαν εταιρεία, οι ανάγκες στην πληροφορική είναι 30% μεγαλύτερες όμως όχι επί τρία. Αυτό σημαίνει ότι μπορείς να το διαχειριστείς. Οι μικρές εταιρείες όμως αυτό το πράγμα δεν θα μπορούνε μακροπρόθεσμα να σηκώσεις λεφτά και να σηκώσεις ένα εκατομμύριο, λέω εγώ παράδειγμα. Όταν οι μισθοί των ανθρώπων στην πληροφορική ήταν 30.000 μπορούσες να πάρεις και 15 άτομα να φτιάξεις ομάδα. Με ένα εκατομμύριο σε πολύ λίγο καιρό θα παίρνεις 5, δε φτιάχνεις προϊόν, άρα δε θα είσαι ανταγωνιστικός.

ΝΦ: Το ερώτημα είναι πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτό το πράγμα καλύτερα; Πώς μπορούμε να το φτιάξουμε. Μία είναι η λύση να μεγαλώσουν προφανώς οι επιχειρήσεις. Δεν μπορείς να το διατάξεις, είναι ιδιωτικός τομέας. Πρέπει να δώσεις κίνητρα προφανώς. Ο άλλος είναι να δεις λίγο πώς θα μειώσεις το μη μισθολογικό κόστος. Γίνονται προσπάθειες σε αυτό, αλλά από την άλλη προσπαθείς να δημιουργήσεις μια οικονομία η οποία πρέπει να είναι και βιώσιμη δημοσιονομικά, δεν μπορεί να μην πληρώνει φόρο μία επιχείρηση.

ΘΒ: Νομίζω -για αυτό επιστρέφω στο παράδειγμα της ναυτιλίας- αν κάποιος τότε όταν δώσανε κάτι φοβερά γενναίο στους εφοπλιστές, να πουν ότι δε θα πληρώνουν φόρο εισοδήματος ουσιαστικά, αν συνειδητοποιούσαν το δημοσιονομικό αποτύπωμα, αν φεύγαν όλοι θα χανόταν οτιδήποτε πληρώνουν και έμμεσους φόρους και οι εργοδοτικές εισφορές κλπ, αλλά και η κατανάλωση η ίδια, γιατί αυτές οι εταιρίες θα φεύγανε, δεν θα είχαν γραφεία πια, δεν θα ανακαίνιζαν το κτίριο τους, δεν θα είχαν προσωπικό που πίνει καφέ κάτω από τα γραφεία εδώ στη Συγγρού που είμαστε. Όλα αυτά τα πράγματα αν οι εταιρείες φύγουν δε θα υπάρχει καθόλου. Άρα αν οι άνθρωποι της πληροφορικής φύγουν, γιατί μπορούν να φύγουν, αυτό είναι το φοβερό. Παλαιότερα η μετανάστευση ήταν και μία πιο περίπλοκη απόφαση, γιατί ο άλλος θα έπρεπε να πει να αφήσει την οικογένειά του ή να αλλάξει χώρα, να αλλάξει συνήθειες. Τώρα μετανάστευση σημαίνει δουλεύω στο ίδιο κομπιούτερ, με την ίδια θέα, στο ίδιο τραπέζι, πίνω καφέ από το ίδιο μέρος και απλά δουλεύω για μια ξένη εταιρεία.

ΝΦ: Παλαιότερα φεύγανε, γιατί προφανώς δεν υπήρχαν δουλειές στην Ελλάδα. Τώρα όμως υπάρχουν δουλειές στην Ελλάδα απλώς οι αμοιβές δεν είναι ανταγωνιστικές. Συνολικά, πόσοι εργαζόμενοι μας λείπουν με αυτά τα επίπεδα, μη ανταγωνιστικά με τις δυτικές οικονομίες σε επίπεδα μισθών;

ΘΒ: Καταρχήν να ξεκινήσουμε στην ερώτηση για το πόσοι εργαζόμενοι λείπουν. Εγώ θεωρώ ότι η πραγματική ανεργία στην Ελλάδα είναι μηδενική. Με μία μικρή εξαίρεση ανθρώπους που το αντικείμενό τους έχει απαξιωθεί από πλευράς δεξιοτήτων που και αυτοί θα μπορούσαν να πάνε σε άλλα πράγματα. Δηλαδή τη στιγμή που σήμερα το πρωί διάβαζα, έβγαλε μία έρευνα το ΙΝΣΕΤΕ ότι λείπουν 70.000 θέσεις από τον κλάδο τουρισμού. Δεν μιλάμε για θέσεις που είναι πάρα πολύ δύσκολες και με δεξιότητες πολύ περίπλοκες. Προφανώς οποιοσδήποτε θα μπορούσε να εκπαιδευτεί έτσι ώστε του χρόνου, να μην πω τώρα, αλλά του χρόνου να μπορεί να δουλέψει και να καλύψει αυτές τις θέσεις. Πρέπει και να θέλει και σίγουρα για να μην είμαστε και άδικοι, ο κλάδος του τουρισμού είναι και δύσκολος, πάρα πολύ κουραστικό, δεν έχουν ρεπό, είναι μία μικρή σχετικά σεζόν.

ΝΦ: Έρχονται εταιρείες από τον τουριστικό κλάδο. Τι ζητάνε, τι ανθρώπους, με τι προσόντα ζητάνε και τους βρίσκετε;

ΘΒ: Κοίταξε, ψάχνουν τα πάντα. Δηλαδή αν ξεκινήσεις την κουβέντα τον Δεκέμβριο – Ιανουάριο σου λένε, ψάχνω μάγειρες, ψάχνω σερβιτόρους, αν κάνεις την κουβέντα τώρα, σου λέει, ψάχνω δύο ανθρώπους με δύο χέρια και πόδια και να βλέπουν, ούτε καν και αυτά υπερβάλλω. Και τους θέλω τώρα και εντάξει βασικά να είναι σχετικά ευγενικοί και είναι οκέι, τα άλλα θα τα βρούμε και αυτό ακόμα δεν πειράζει κιόλας. Ξέρετε πόσες μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις μας λένε ότι έχει ο άλλος ένα Resort στην Κρήτη 7 εστιατόρια και θα ανοίξει μόνο τα 3 γιατί δεν έχει κόσμο.

ΝΦ: Ερώτηση τώρα, εσείς έχετε την πρόσβαση σε χώρες άκουσα και από την Ασία για παράδειγμα, γιατί φαντάζομαι ότι δύσκολα θα έρθει ένας ξενοδοχοϋπάλληλος από την Ολλανδία ή από την Γαλλία. Υπάρχει ενδιαφέρον, υπάρχουν δυνατότητες και το επιτρέπει η νομοθεσία να έρθουν αυτοί οι άνθρωποι να εργαστούν εδώ;

ΘΒ: Έγινε μία προσπάθεια, αλλά δυστυχώς ήταν πολύ αργά και ήταν πολύ μικρή. Νομίζω ότι θα γίνει προσπάθεια καλύτερη για του χρόνου. Καταρχήν ήταν σε λάθος χώρες. Δηλαδή ήτανε στο Μπαγκλαντές, στη Συρία. Καταλαβαίνω τους πολιτικούς λόγους να βοηθήσουμε και ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη δυσκολία, αλλά τις θέσεις του τουρισμού δε θα τις καλύψουν. Εκεί χρειάζεται να πει κανείς θα πάω στις Φιλιππίνες, θα πάω στο Βιετνάμ, θα πάω σε χώρες που έχουν μία τέτοια παράδοση. Καταλαβαίνω σε ένα μικρό πολιτικό κόστος, σου λέει ο άλλος φοβάται μην πει ότι θέλω να φέρω τη Φιλιππινέζα. Ναι αλλά ο κόσμος του τουρισμού είναι εκεί. Αν πάει κανείς στη Μέση Ανατολή ο κόσμος είναι από την Νοτιοανατολική Ασία. Άρα αυτούς τους ανθρώπους πρέπει να φέρουμε και εμείς, δε γίνεται να το κάνουμε αλλιώς. Πιστεύω θα τα δουν τώρα, θα το καταλάβουν ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος, παράλληλα πρέπει να γίνει και πιο απλό. Δηλαδή με τις δυσκολίες που έχει ότι δεν παύουμε να είμαστε και η πύλη της Ευρώπης, αλλά δεν γίνεται να χρειάζεται να πας σε πέντε φορείς για να βγάλεις μία άδεια για να έρθει κάποιος να δουλέψει. Φανταστείτε ότι η διαδικασία τη στιγμή είναι ότι χρειάζεται να περάσει κανείς από την περιφέρεια, από τον ΟΑΕΔ, εμπλέκονται και το Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο μεταναστευτικής και το Υπουργείο Εργασίας, είναι πάρα πολύ περίπλοκο. Δεν μπορεί να γίνει τόσο απλά. Πρέπει να υπάρχει μία λύση που να μπορεί, προφανώς με την ευθύνη του εργοδότη.

ΝΦ: Και σε επαγγέλματα που χρειαζόμαστε.

ΘΒ: Σωστά και που δεν υπάρχουν και Έλληνες. Μακάρι να υπήρχαν. Μα δεν υπάρχει εργοδότης που δεν θα προτιμούσε να έχει άνθρωπο που να είναι από εδώ. Και δεν το λέω εθνικιστικά. Το λέω με την έννοια ότι προφανώς προτιμάς άνθρωπο που είναι από δω, θα το έχεις και του χρόνου, που μιλάει τη γλώσσα, που καταλαβαίνει τη νοοτροπία, που καταλαβαίνει ποια η διαφορά μεταξύ των νησιών, ξέρει το φαγητό ας πούμε. Όλα αυτά προφανώς προτιμάει ο άλλος κάποιον Έλληνα, είναι πολύ πιο εύκολο να τον προσαρμόσει, αλλά δεν υπάρχει.

ΝΦ: Ξέρετε, είπατε για 70.000 στον τουρισμό και υπολογίζεται ένας αριθμός πάνω από 100.000 στις κατασκευές ότι μας λείπουν. Δε βάζω τον αγροτικό τομέα που μας έλλειπαν και πριν ούτως ή άλλως. Αλλά στις κατασκευές για παράδειγμα δεν θα μπορέσει να προχωρήσει τα έργα του ταμείου ανάκαμψης που είναι μεγάλα εμβληματικά έργα και έχουν και συγκεκριμένο χρόνο υλοποίησης. Το έχω ρωτήσει πολλές φορές και πολιτικούς γιατί είναι το μεγάλο άγχος των επιχειρήσεων που τους λείπουν μηχανικοί, δεν του λείπουν μόνο εργάτες. Έχουμε φτάσει σε σημείο να μην έχουμε μηχανικούς. Υπάρχει πρόνοια; Υπάρχει κάποια δουλειά πάνω σε αυτό;

ΘΒ: Ένα κομμάτι που δεν λέω ότι είναι λάθος να γίνεται είναι η σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά εργασίας. Αλλά γιατί το λέω έτσι με μία σχετικά αρνητική χροιά, διότι δεν λύνει το πρόβλημα σήμερα. Έρχεται ο κύριος Πιερρακάκης και έχει το μαγικό ραβδάκι και φτιάχνει όλο το σύστημα εκπαίδευσης τέλειο αύριο το πρωί. Παρόλα αυτά, αυτοί οι άνθρωποι είναι άνθρωποι που θα μπουν στην αγορά εργασίας σε 10 χρόνια, γιατί θα θέλουν 4 – 5 χρόνια μέχρι να τελειώσουν το πανεπιστήμιο, αν είναι άντρες θα έχουν και έναν άλλο χρόνο στρατό, θέλουνε τουλάχιστον δύο-τρία χρόνια προϋπηρεσίας. Άρα, στην πραγματικότητα θα επηρεάσουν την αγορά εργασίας σε 7 – 8 με 10 χρόνια. Άρα εδώ πρέπει να πάμε σε πράγματα που είναι πολύ πιο πρακτικά, πολύ πιο γρήγορα, μετεκπαίδευση που λέμε. Φυσικά, αυτό είναι ένα τρίπτυχο. Δηλαδή χρειάζεται και το κράτος να δώσει τα κίνητρα και οι εταιρείες, οι εργοδότες να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να πληρώσουν κομμάτι αυτής της εκπαίδευσης και ο ίδιος ο εργαζόμενος να θέλει να το κάνει. Γιατί πολλές φορές, δεν τολμάμε εύκολα να το πούμε, γιατί δεν θέλουμε να κατηγορήσουμε τον εργαζόμενο, αλλά αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχουν άπειρες δωρεάν δυνατότητες να εκπαιδευτεί κανείς. Νομίζω το Υπουργείο Ψηφιακής, αν δεν κάνω λάθος μαζί με τις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής, την Google, την Microsoft, την Amazon, όλοι αυτοί κάνουν πάρα πολλά, χιλιάδες άνθρωποι μπορούν να εκπαιδευτούν. Πάνε όλοι να εκπαιδευτούν; Άρα θέλω να πω ότι είναι ένα τρίπτυχο, χρειάζεται το κάνουν όλοι. Και το κράτος να δημιουργήσει και τις δομές και να δώσει και τα χρήματα και οι επιχειρήσεις να βάλουν το χέρι στην τσέπη, όπου χρειάζεται και να δώσουν και το χρόνο που πάλι κόστος είναι, να αφήσουν ανθρώπους να πουν ότι θα δώσω μία μέρα την εβδομάδα να πάει να εκπαιδευτεί το προσωπικό μου, αλλά και ο ίδιος ο κόσμος να πει ότι θα κάτσω κάτω και θα μάθω πράγματα για να είμαι αύριο ένας πιο καταρτισμένους εργαζόμενος και κατ’ επέκταση πιο παραγωγικός.

ΝΦ: Για να καταλάβουμε λίγο, πότε υπήρξε αυτή η αλλαγή της τάσης; Πότε αντιληφθήκατε ότι από εκεί που έχω ένα πλεόνασμα εργαζόμενους στην Ελλάδα επειδή δεν βρίσκουν δουλειά και διαλέγω τους καλύτερους, ξαφνικά βρέθηκα σε μία κατάσταση όπου δεν βρίσκω καλό με τίποτα;

ΘΒ: Η μεγάλη αλλαγή στην αγορά εργασίας έγινε κατά διάρκεια του κόβιντ και για αυτό ίσως δεν την καταλάβαμε. Δηλαδή περάσαμε από τη βαθιά κρίση της Ελλάδας στην κατάσταση που είμαστε σήμερα που είναι αρκετά καλή για την αγορά εργασίας, έως πολύ καλή -εμείς στο αντικείμενό μας το λέμε candidate market, ότι είναι περίοδος που οι υποψήφιοι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατή θέση. Περάσαμε σε αυτό κατά τη διάρκεια του κόβιντ. Οπότε είναι λίγο στα μουγκά, αλλά αν το σκεφτεί κανείς μέχρι και πριν τον κοβιντ έλεγε κανείς, βρίσκω κόσμο μετά τον κόβιντ λέει δε βρίσκω καθόλου, κάνουμε και το λάθος να το ρίχνουμε στον κόβιντ, απλά νομίζω ότι μάλλον ότι έγινε λίγο στα μουγκά γιατί έγινε σε αυτό το ενδιάμεσο διάστημα και τώρα πραγματικά το λέω, εγώ θεωρώ ότι η ανεργία στην πραγματικότητα είναι μηδέν.

ΝΦ: Μιλήσετε ότι τώρα έχει το πάνω χέρι ο εργαζόμενος. Αυτό πώς αποτυπώνεται;΄Εχετε κάποια περιστατικά να μας αναφέρετε;

ΘΒ: Σαφέστατα. Από το απλό θέμα των μισθών ότι σχεδόν σε όλα τα αντικείμενα τη δύναμη στη διαπραγμάτευση την έχει εργαζόμενος, γιατί ξέρει ότι αν φύγει ο εργοδότης θα δυσκολευτεί περισσότερο να βρει κάποιον να τον αντικαταστήσει, πιθανότητα θα πληρώσει και περισσότερα και ο ίδιος θα βρει αμέσως δουλειά. Άρα σε αυτή την περίπτωση, αν ξέρεις ότι θα φύγω από μια δουλειά και θα βρω άλλη δουλειά αύριο

ΝΦ: Η  μεγάλη παραίτηση εκ του ασφαλούς.

ΘΒ: Νομίζω ότι υπάρχει πολύ αυτό που λένε σιωπηλή παραίτηση που είναι ότι πολύς κόσμος δεν έχει τόσο όρεξη να δουλέψει που είχε να κάνει με τον κόβιντ και με όλη τη δυσκολία, σίγουρα να κάνουμε το remote για τους ανθρώπους που τους αφορά. Ξέρετε και το remote πολλές φορές το συζητάμε, το συζητάμε μεταξύ μας, αλλά αφορά όχι παραπάνω από 15% του προσωπικού γιατί αν το σκεφτείτε στην παραγωγή, στην λιανική, στις αποθήκες, στις μεταφορές, στην υγεία, στον τουρισμό που λέγαμε πριν, σε όλα αυτά τα πράγματα δεν μπορεί να γίνει δουλειά.

ΝΦ: Οι πιο πολλές υπηρεσίες γίνονται με αυτοπρόσωπη παρουσία.

ΘΒ: Όμως σε αυτούς που τους αφορά η εξ αποστάσεως εργασία νομίζω ότι έχει αλλάξει πάρα πολύ τη σύνδεση του εργαζόμενου με τον εργοδότη. Άμα δουλεύεις από το σπίτι σου και αύριο το πρωί όπως λέγαμε και πριν να αλλάξεις δουλειά και το μόνο που αλλάζει είναι τι δείχνει το παραθυράκι σου στο zoom και δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτα, είσαι και πολύ λιγότερο πιστός στον εργοδότη που δουλεύεις.

ΝΦ: Έχω την αίσθηση ότι μαζί με τη δεκαετία που χάσαμε στην οικονομία χάσαμε και μία δεκαετία στελεχών; Υπάρχει ένα κενό μεσαίων στελεχών;

ΘΒ: Υπάρχει κενό μεσαίων στελεχών, είναι πάρα πολύ σωστή παρατήρηση. Εγώ αυτό το ρίχνω περισσότερο στο μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων, δηλαδή οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που το ξέρετε και καλύτερα από μένα ότι ο ορισμός των μικρομεσαίων είναι ακόμα πιο μικρός από ότι είναι στην Ευρώπη εδώ, στην Ελλάδα.

ΝΦ: Εδώ οι πιο πολλές είναι αυτοαπασχολούμενες με έναν άνθρωπο που έχει με το ζόρι βασικό μισθό βγάζει και θεωρείται επιχειρηματίας.

ΘΒ: Σωστά. Οπότε μεσαίο στέλεχος για μένα -να το πω απλοϊκά- μεσαίο στέλεχος είναι κάποιος ο οποίος έχει και κάποιους ανθρώπους από πάνω του, έχει και κάποους ανθρώους από κάτω του, τουλάχιστον έναν από πάνω του ή δύο και κάποια ομάδα από κάτω του. Σκεφτείτε πόσο λίγες είναι οι εταιρείες που έχουν δομή που έχει το διευθυντή, κάποιον team leader και από κάτω κάποιους υπαλλήλους. Πόσο μάλλον αν βάλουμε και τρία επίπεδα, να πεις ότι είναι ο διευθυντής που έχει από κάτω έναν διευθυντή τμήματος, αυτός έχει team leaders και από κάτω ανθρώπους. Είναι πάρα πολύ λίγες οι εταιρείες που υπάρχουν. Άρα τα μεσαία στελέχη δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχουν γιατί δεν υπήρχαν εταιρείες να τους εκπαιδεύσουν.

ΝΦ: Ναι, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα κενό σε νέους ηγέτες, γιατί δεν έχουν εκπαιδευτεί στο μεσαίο επίπεδο.

ΘΒ: Σωστά. Εγώ έχω μία μικρή ελπίδα σε αυτό τουλάχιστον στους κλάδους έτσι πιο νέας οικονομίας ας πούμε και των υπηρεσιών, της τεχνολογίας κλπ ότι επειδή πολλά από τα Startups που δημιουργήθηκαν με τα πολλά χρήματα που πέσανε σε funds δεν θα μακροημερεύσουν, γιατί είναι και λογικό, συμβαίνει αυτό. Πολλοί από αυτούς θα γίνουν καλοί υπάλληλοι. Δηλαδή τώρα που υπάρχει ένα gap ότι επειδή σταμάτησε να υπάρχει τόσο μεγάλη χρηματοδότηση για τα startup χωρίς να κοιτάει κανείς αν είναι πραγματικά καλό ένα startup ή όχι, πολλά από αυτά είτε κλείνουν είτε απορροφούνται και βλέπει κανείς πολλά παιδιά που ήταν founders σε startups σήμερα δουλεύουν σε μια εταιρεία και έχουν όμως φάει και το ξύλο τους, οπότε είναι πολύ καλύτερα μεσαία στελέχη πλέον, γιατί έχουν ζήσει και λίγο δυσκολίες.

ΝΦ: Το όνειρο έχει χαθεί, της δικής τους επιχείρησης.

ΘΒ: Έχει προσαρμοστεί στο ότι δεν είναι και τόσο άσχημα να είσαι υπάλληλος με μία καλή θέση σε μία πολύ καλή εταιρεία.

ΝΦ: Ακούμε πάντα αυτό το πολύ ωραίο που μας συνοδεύει τους Ελληνες μαζί με άλλα καλολογικά στοιχεία ότι έχουμε ένα πολύ καλό ανθρώπινο δυναμικό. Ισχύει ή απλώς τα λέμε μεταξύ μας για να χαιρόμαστε;

ΘΒ: Και ισχύει και δεν ισχύει με την έννοια ότι αυτό σε γενικές γραμμές είναι συγκριτικό. Είμαστε μία ευρωπαϊκή χώρα που έχει ένα αρκετά καλό σύστημα εκπαίδευσης, σε άλλα αντικείμενα καλύτερο, σε άλλα αντικείμενα χειρότερο. μιλάμε σε γενικές γραμμές αγγλικά, ίσως και λόγω του τουρισμού, ακόμα και σε επίπεδα όχι υψηλής εκπαιδευτικής εμπειρίας, παρόλα αυτά μιλάμε αγγλικά, έχουμε μία αρκετά ισορροπημένη κοινωνία με την έννοια ότι ακόμα και τα πιο φτωχά κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας ένα κινητό με ένα ίντερνετ θα το έχουνε στην τελική ανάλυση. Άρα αν θέλετε να το συγκρίνουμε με τις χώρες της Ασίας ή ακόμα και με τα Βαλκάνια είμαστε σε αρκετά καλό επίπεδο. Από την άλλη βέβαια, όπως δείχνουν και όλα τα νούμερα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη σε γενικές γραμμές στερούμε. Είμαστε κάπου στη μέση. Θεωρώ ότι υπάρχουν αντικείμενα που έχουμε καλό κόσμο, έχουμε όμως και ελλείψεις.

ΝΦ: Υπάρχουν εργαζόμενοι οι οποίοι έχουν δουλειές τώρα στην Ελλάδα και έρχονται και σε εσάς και σας λένε, υπάρχουν δουλειές έξω με λεφτά καλά; Το σκέφτονται τώρα αυτό ή έχει μειωθεί;

ΘΒ: Στο θέμα αυτό που λέμε εργάτες γνώσης “knowledge workers” ακριβώς επειδή υπάρχει το remote δεν είναι και απαραίτητο να πρέπει να φύγουν στο εξωτερικό. Πολλοί δηλαδή μπορεί να λένε, υπάρχουν remote δουλειές που εδώ είναι πλεονέκτημα και τα Αγγλικά επειδή μιλάνε καλά Αγγλικά. Τα παιδιά που έχουν τελειώσει κάποιο πανεπιστήμιο, ας πούμε, δουλεύουν σε μία εταιρεία πιθανότατα θα μπορούν να συνεννοηθούν αν μη τι άλλο αν όχι να μιλάνε και πολύ καλά Αγγλικά. Άρα θα μπορούσαν να δουλέψουν από το σπίτι τους εδώ στην Ελλάδα που μην κρυβόμαστε έχει ένα πάρα πολύ ωραίο τρόπο ζωής και αρκετά φθηνό κιόλας τρόπο ζωής και να παίρνουν ένα μισθό που να είναι περίπου στα ευρωπαϊκά επίπεδα γιατί και μία ξένη εταιρεία που θα προσλάβει στην Ελλάδα δεν θα δώσει και το μισθό που θα είναι στο Λονδίνο, αλλά παρόλα αυτά θα δώσει αρκετά περισσότερα από ότι θα έδινε εδώ με αποτέλεσμα κάποιος μπορεί να παίρνει εδώ 2 – 2,5 χιλιάρικα που για τον Άγγλο να είναι και λίγα ή για το Γερμανό, για τον Έλληνα να είναι τέλεια και να ζει και στην Ελλάδα. Άρα αυτό το βλέπω πολύ περισσότερο από το να βλέπω τον κόσμο να φεύγει και νομίζω ότι έχει να κάνει και με τον τρόπο ζωής ότι ειδικά μετά τον κόβιντ βγήκαμε σε μία περίοδο που κάτι με τον τουρισμό, κάτι με τα επιδόματα, κάτι με την ανάπτυξη, κάτι με τη μαύρη οικονομία, κάτι με την οικογενειακή δομή που μην ξεχνάμε ότι ο μέσος Έλληνας 25 χρόνων δεν έρχεται ο μπαμπάς του και η μαμά του να του πούνε δωσ’ μου νοίκι με το που τελειώσεις τις σπουδές σου. Άρα έχει μία άνεση να ζει με ένα αρκετά καλό τρόπο ζωής ακόμα και με ένα μεσαίου μεγέθους μισθό. Μιλάω πάντα για τα νέα παιδιά. Προφανώς μεγαλώνοντας, κάνοντας κανείς οικογένεια, μεγαλύτερες ανάγκες, μεγαλύτερες δυσκολίες, εκεί ίσως βλέπουμε λίγο περισσότερο τη σκέψη ότι χρειάζονται περισσότερα χρήματα, αλλά εκεί είναι και πιο δύσκολο να φύγεις.

ΝΦ: Οι 500.000 που χάσαμε στην κρίση έχετε διαπιστώσει μία τάση επιστροφής;

ΘΒ: Όσο κι αν εμένα προσωπικά με στεναχωρεί γιατί το βρίσκω πάρα πολύ άδικο για αυτούς που δεν έφυγαν, το κίνητρο της επταετίας με μισό φόρο εισοδήματος είναι ένα μεγάλο κίνητρο. Εγώ εξακολουθώ, μου κάνει πολύ εντύπωση πως είναι ακόμα και συνταγματικό, γιατί δύο άνθρωποι που κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά, έχουν ελληνική υπηκοότητα, ο ένας επειδή έφυγε στα χρόνια της κρίσης πληρώνει μισή εφορία. Παρόλα αυτά όμως καταλαβαίνω ότι όντως δίνει ένα πλεονέκτημα. Εμείς τώρα σκεφτόμαστε να φέρουμε κάποιον από το εξωτερικό Έλληνα, θα μας στοιχίζει για να παίρνει τα ίδια χρήματα, θα μας στοιχίζει περίπου 30% λιγότερα. Γιατί δεν θα έχει φόρο εισοδήματος και τα καθαρά του θα είναι περισσότερα.

ΝΦ: Είναι πολλοί αυτοί που ενδιαφέρονται;

ΘΒ: Όχι τόσοι πολλοί. Εξακολουθούν να έχουν διαφορά οι μισθοί, δεν υπάρχουν τόσο πολυ οι θέσεις αυτές. Νομίζω ότι από κάποιες χώρες, η Αγγλία επειδή το Λονδίνο έχει εξωφρενικό κόστος ζωής πια, είναι ένα μέρος που έχει πολλούς Έλληνες θα ήθελαν να γυρίσουν, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ εύκολο ότι κάποιος θα γυρίσει από την Αμερική.

ΝΦ: Εκεί υπάρχει και μία αίσθηση στην Αγγλία ότι μειώνονται οι αξίες, ότι κάποια κρίση θα έρθει, ότι κάποιες επιχειρήσεις θα φύγουν, σαν αίσθηση, γιατί δεν το έχουμε δει ακόμα ζωηρά στα νούμερα η αλήθεια είναι. Για να βελτιωθεί το εργασιακό περιβάλλον την ώρα που ερχόσαστε να πείσετε, έχετε κάποια request από εταιρείες για κάποιες καλές θέσεις εργασίας και πρέπει να πείσετε κάποιους ανθρώπους να πάνε σε αυτές, τι τους λέτε;

ΘΒ: Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαστε πάρα πολύ με το concept του employer branding, το γιατί κάποιος να έρθει να δουλέψει στην εταιρεία σου και να μην πάει στον ανταγωνισμό. Υπάρχει αυτή η έννοια -θα χρησιμοποιήσω τον αγγλικό όρο “employee value proposition”- που είναι στην πράξη τι σου προσφέρει αυτός ο εργοδότης, γιατί να έρθει κάποιος να δουλέψει στην εταιρεία τη δικιά μου και να μην πάει σε κάποια άλλη επίσης καλή εταιρεία; Δεν μπορεί να είναι πάντα τα λεφτά. Παίζουν ρόλο και τα χρήματα, γιατί μερικές φορές ακούει κανείς, διαβάζω διάφορες έρευνες ειδικά για τους millenials που λένε ότι τους ενδιαφέρει περισσότερο το impact από ότι τα χρήματα. Αυτό μπορεί να ισχύει για τον εργαζόμενο σε ένα startup silicon valley που θα φύγει από μία εταιρεία που έπαιρνε 170 χιλιάρικα το χρόνο για να πάρει 140, αλλά για ένα παιδί που παίρνει 700, 800, 900 ευρώ δεν θα πάει σε μία εταιρεία για 200 ευρώ λιγότερο, επειδή η άλλη εταιρεία είναι καταπληκτική, γιατί αν ήταν έτσι ο καλύτερος εργοδότης στην Ελλάδα θα ήταν η Greenpeace και το Μαζί για το παιδί και δεν είναι. Άρα θέλω να πω ότι και τα χρήματα παίζουν ρόλο, μην το ξεχνάμε και πολλές φορές οι εργοδότες λένε, μα γιατί δεν είμαι εργοδότης επιλογής και λέω ναι, έχεις δει αν δίνεις συγκριτικά αυτά που πρέπει να δώσεις; Για μένα το πιο σημαντικό είναι να είσαι αυτό που λες ότι είσαι, δηλαδή και θα πάρω ένα ανάποδο παράδειγμα, αν πάει κανείς στη wall street σε μία χρηματιστηριακή εταιρεία δεν περιμένει ότι είναι όλοι φιλικοί και αγαπημένοι. Περιμένει ότι άμα σηκωθείς από το γραφείο σου θα σε περιμένει ο διπλανός σου να σου πάρει τους πελάτες, αλλά δεν το κρύβει. Άρα όποιος πάει εκεί πέρα ξέρει ότι έτσι είναι. Όταν λες, οι άνθρωποι μας, οι καλύτεροι, το πιο σημαντικό για μας κλπ και έρχεται μία κρίση και απολύσεις το 40% του προσωπικού σου, μάλλον δεν ήταν τόσο σημαντικοί οι άνθρωποι σου και ξαναλέω εγώ έχω την αίσθηση ότι ο σημερινός εργοδότης σε γενικές γραμμές θέλει να είναι καλός εργοδότες. Να το ψάξω λίγο τι σημαίνει, να δει τι κάνουν οι υπόλοιποι, να δει γιατί του φεύγουν, να δει ακόμα και τις διαδικασίες της πρόσληψης τελικά πόσο εύκολο είναι, και θέλει και χρόνο.

ΝΦ: Ξέρετε τι συμβαίνει, η αλήθεια είναι τις πιο καλές εργασιακά μέρες τις έχουμε περάσει όχι εκεί που παίρναμε τα περισσότερα λεφτά, εκεί που είχαμε ισχυρό κίνητρο και καλή ομάδα, γιατί ο ένας κινητροδοτούσε τον άλλον. Το ερώτημα τώρα είναι επειδή είμαστε στο τέλος μιας περιόδου, είναι πριν τις διακοπές, είμαστε όλοι λίγο κουρασμένοι και πολλοί ψάχνονται, τι θα τους συμβουλεύατε;

ΘΒ: Θεωρώ ότι είναι σημαντικό να πάει κανείς σε έναν εργοδότη, εφόσον αποφασίσει να αλλάξει δουλειά, να πάει σε έναν εργοδότη που βλέπει κάποιο μέλλον. Υπάρχει ένας κίνδυνος αυτή την περίοδο που όντως υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας και πάρα πολύ χαμηλή έως μηδενική ανεργία να κάνει κανείς αυτό που λέμε job hopping, να αλλάζει κάθε 3-4 μήνες δουλειά. Νομίζω όμως ότι τελικά είναι βραχυπρόθεσμο πλάνο αυτό, παρότι θα υπάρξει κάποιος αύριο το πρωί που θα σου δώσει κάτι καλύτερο. Αλλά όπως και σε όλες τις προσωπικές σχέσεις πρέπει να κάνει κανείς και κάποιους συμβιβασμούς, να πει ότι ξέρεις τι, υπάρχει εδώ ένας εργοδότης που μου δίνει πάρα πολλά από αυτά που θέλω, στα πιο σημαντικά θα είναι εκεί, θα βάλω και εγώ πλάτη για να δημιουργήσουμε μία σχέση και θα δουλέψω και στα πράγματα που κάτι δεν δούλεψε τόσο καλά, θα το βρούμε και πως θα δουλέψει στο μέλλον. Παρόλα αυτά είναι μία περίοδος που μπορούν να βρουν καλές δουλειές. Άρα ίσως αντιστρέφοντας και αυτό που μόλις είπα, μη μένουνε και σε δουλειές που δεν τους αρέσουν. Θα μπορέσουν να βρουν. Ίσως μία σημαντική συμβουλή είναι το να ψάξει κανείς δουλειά είναι full time δουλειά από μόνο του, δηλαδή δεν είναι, έτυχε, κάποιος μου είπε, πήγα κάπου. Είναι κάθεσαι, το ψάχνεις σοβαρά. Ξέρετε, να πω ένα τελευταίο σε αυτό, μου κάνει πάρα πολύ εντύπωση ότι η επιλογή εργασίας ίσως να μην υπάρχει άλλο πράγμα στη ζωή μας που το ψάχνουμε τόσο λίγο και μας επηρεάζει τόσο πολύ, δηλαδή τελικά πόσο ψάχνουμε εμείς τον εργοδότη όταν αλλάζουμε δουλειά; Πήγαμε, κάναμε δυο-τρεις συνεντεύξεις, μιλήσαμε μία ώρα, μπήκαμε λίγο στο site του και ξαφνικά παίρνουμε μια απόφαση για κάτι που επηρεάζει το 70% της μέρας μας για τα επόμενα χρόνια. Θεωρώ ότι πρέπει να το ψάχνουμε λίγο περισσότερο και οι εργαζόμενοι, όπως και οι εργοδότες από την άλλη, δεν αρκούν δύο συνεντεύξεις, ψάξε λίγο τον άνθρωπο, συζήτησε το λίγο παραπάνω, μιλήστε λίγο περισσότερο για το τι βλέπει.

ΝΦ: Στο βιογραφικό τι κοιτάς; Τι μετράει περισσότερο;

ΘΒ: Καταρχήν το βιογραφικό όσο ανεβαίνει το αντικείμενο της ευθύνης, όσο πιο υψηλή είναι η θέση εργασίας τόσο πιο λίγα λέει το βιογραφικό. Μία αστεία ιστορία που έμαθα πρόσφατα είναι ότι το βιογραφικό δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στο εργαστήριο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, όπου ζητούσε από τους πρακτικάριους που έρχονταν να γράψουν σε ένα φύλλο χαρτί με χρονολογική σειρά που έχουν δουλέψει στο παρελθόν και από τότε δεν έχει αλλάξει καθόλου. Οπότε νομίζω ότι αυτό κάπως πρέπει να αλλάξει, δεν λέει και πάρα πολλά μια χρονολογική σειρά του που δούλεψες. Εγώ δύο πράγματα που κάνω όταν κάνω συνεντεύξεις και το λέω και στην ομάδα όσο γίνεται είναι τα εξής: το ένα, ρωτάω λεπτομέρειες. Δεν θέλω να μου πει ο άλλος, είμαι δημοσιογράφος στο Mega. Θέλω να μου πει, ωραία κάνω ένα podcast. Και τι κάνεις στο podcast; Εξήγησέ μου λίγο περισσότερο, πώς βρίσκεις τον κόσμο, τι είδους ερωτήσεις κανείς, πώς κάνεις προετοιμασία. Όσο κάνεις τέτοιες ερωτήσεις καταλαβαίνεις και αν ο άλλος πραγματικά το ξέρει, το κάνει αυτό, είναι δουλεμένο το αντικείμενο και το δεύτερο που έχω βρει πρόσφατα είναι ότι θεωρώ ότι κανείς δεν είναι καλός μόνο στη δουλειά του. Συνήθως οι πραγματικά καλοί άνθρωποι στη δουλειά τους είναι καλοί και σε κάτι άλλο. Άρα θα ήθελα να ρωτήσω πάντα, πες μου και κάτι άλλο με το οποίο παθιάζεσαι και μίλα μου για αυτό. Αν δεις κάποιον που δεν έχει τίποτα από αυτά πιθανόν δε θα είναι και καλός στη δουλειά του. Αυτή είναι η δική μου αίσθηση τουλάχιστον σε θέση ευθύνης.

ΝΦ: Ευχαριστώ θερμά κύριε Βασιλειάδη!

ΘΒ: Κι εγώ ευχαριστώ πολύ!