Ακίνητα: Με περιορισμένους ελιγμούς από την κυβέρνηση η λύση για την εκτός σχεδίου δόμηση

Πολλά είναι τα ανοιχτά μέτωπα στο πεδίο του περιβάλλοντος και της πολεοδομίας που καλείται να διαχειριστεί άμεσα ο νέος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θόδωρος Σκυλακάκης. Στο «κεφάλαιο» της εκτός σχεδίου δόμησης τα περιθώρια ελιγμών και επικοινωνιακής ανάδειξης του προβλήματος είναι περιορισμένα, αν όχι μηδενικά, με δεδομένη τη στάση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), το οποίο με σειρά αποφάσεων τους τελευταίους μήνες εμπλούτισε τη νομολογία του ακυρώνοντας οικοδομικές άδειες (π.χ. δίχως να υπάρχει «πρόσωπο» σε αναγνωρισμένη οδό ή κατά παρέκκλιση από την αρτιότητα) και προκαλώντας εμπλοκή στην έκδοση νέων.

Τα εκτός σχεδίου δόμησης

Σε κάθε περίπτωση, οι πιέσεις από συλλόγους ιδιοκτητών ακινήτων, δικηγόρων, συμβολαιογράφων, από τοπικούς παράγοντες, κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, καθώς και από τον τεχνικό κόσμο, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι ισχυρές προκειμένου να …διαβαστούν διαφορετικά οι αποφάσεις του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου και να βρεθεί ένα «παράθυρο» για τη συνέχιση της εκτός σχεδίου δόμησης.

Απόφαση «βόμβα» του ΣτΕ για την εκτός σχεδίου δόμηση – Στον «αέρα» χιλιάδες ακίνητα

Για την ώρα ωστόσο, η μοναδική λύση που διαφαίνεται για την δόμηση σε μικρότερα οικόπεδα σε περιοχές εκτός σχεδίου θα έρθει μετά την ολοκλήρωση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ), οπότε θα αποκτήσει πολεοδομικό σχέδιο το 70% της ελληνικής επικράτειας που σήμερα δεν διαθέτει. Ωστόσο, η ολοκλήρωσή τους αναμένεται, βάσει των πιο αισιόδοξων προβλέψεων, το 2026. Με τα ΤΠΣ θα θεσμοθετηθούν χρήσεις γης, όροι και περιορισμοί δόμησης, οικιστικές και προς πολεοδόμηση εκτάσεις, περιοχές προστασίας, σημεία ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων κλπ.

Έως σήμερα έχουν υπογραφεί 12 συμβάσεις για εκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων μεταξύ του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και των αναδόχων μελετητών (για τους δήμους Ραφήνας- Πικερμίου, Σαρωνικού, Παξών, Ύδρας , Τρικκαίων ΙΙ, Τρικκαίων, Φούρνων και Ικαρίας, Κορινθίων, Κύμης- Αλιβερίου, Πεντέλης, Οινουσσών, Ψαρών και Χίου, και Βέλου-Βόχας Κορινθίας). Συνολικά, από τις 227 μελέτες ΤΠΣ έχουν προκηρυχθεί οι 140 από το ΤΕΕ, έχουν αναδειχτεί προσωρινοί ανάδοχοι για τις 42 μελέτες, ολοκληρώθηκε ο προσυμβατικός έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο για τις 46 μελέτες και για άλλες 28 βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνιστική διαδικασία.

Καθυστερήσεις στον χωροταξικό σχεδιασμό

Επίσης, η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου θα πρέπει να διευθετήσει δύο παλιές, αλλά κρίσιμες και δύσκολα διαχωρίσιμες εκκρεμότητες. Πρόκειται για τα δύο νέα ειδικά χωροταξικά πλαίσια για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και τον τουρισμό (τα δύο προηγούμενα είχαν ακυρωθεί από το ΣτΕ). Ειδικά για το πρώτο, οι ισορροπίες θα πρέπει να είναι λεπτές προκειμένου να μην οξυνθεί περαιτέρω η αντιπαράθεση μεταξύ επενδυτών, τοπικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων όσον αφορά στις χωροθετήσεις έργων ΑΠΕ. Σε κάθε περίπτωση, για την ολοκλήρωση της μελέτης για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ εγκρίθηκε τροποποίηση του χρονοδιαγράμματος έως και τις 27 Μαρτίου 2024, λίγες ημέρες πριν την πρώτη από τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις.

Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει το WWF σε επιστολή που απέστειλε χθες προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον κ. Σκυλακάκη, δεδομένου ότι οι ΑΠΕ είναι τεχνολογίες που καλούνται να υπηρετήσουν έναν κρίσιμο περιβαλλοντικό σκοπό, δηλαδή την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, είναι απαραίτητο η ανάπτυξή τους να αποτελεί υπόδειγμα περιβαλλοντικής εφαρμογής, ώστε να αποφεύγονται επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. «Συνεπώς, είναι απολύτως απαραίτητη η θέσπιση ενός νέου πλαισίου χωρικού σχεδιασμού για τις ΑΠΕ, το οποίο θα προσφέρει τις απαραίτητες εγγυήσεις αποφυγής επιπτώσεων σε ευαίσθητα οικοσυστήματα. Αυτό άλλωστε αποτελεί και απαίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έχει ανοίξει σχετική υπόθεση παράβασης κατά της χώρας μας», επισημαίνεται στην επιστολή.

Αλλά και το Ειδικό Χωροταξικό για τον τουρισμό είναι απαραίτητο για την σωστή ανάπτυξη ενός κρίσιμου τομέα για την εθνική οικονομία. Επίσης, το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού Νοτίου Αιγαίου το οποίο είναι έτοιμο από το 2020 ακόμη δεν έχει θεσμοθετηθεί από το ΥΠΕΝ ώστε να δώσει τις κατευθύνσεις για τη χωρική οργάνωση σε μια κρίσιμη περιοχή της χώρας, που το τελευταίο διάστημα βρίσκεται συχνά στην επικαιρότητα λόγω της ανεξέλεγκτης αυθαίρετης δόμησης και των παράνομων χρήσεων γης στα νησιά.

Επίσης, το επιτελείο του κ.Σκυλακάκη και του υφυπουργού κ. Νίκου Ταγαρά θα πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει με τα «μπόνους» δόμησης του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) και τα ύψη των κτιρίων έπειτα και από το μπαράζ προσφυγών δήμων και πολιτών στο ΣτΕ.

Θεσμική θωράκιση των Natura

Μεγάλη πρόκληση θα αποτελέσει και η θεσμική θωράκιση των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, η οποία προτάσσεται και από το WWF στην επιστολή του προς τον πρωθυπουργό. Τον Δεκέμβριο του 2020, η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Δικαστήριο της ΕΕ για τη μη θέσπιση μέτρων διατήρησης στις περιοχές του δικτύου Natura 2000. Παρόλα αυτά, το ΥΠΕΝ ακόμη δεν έχει ολοκληρώσει τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, ούτε έχει θεσπίσει τα Προεδρικά Διατάγματα προστασίας για κάθε περιοχή Natura.

Επίσης, στην Ελλάδα ακόμη υφίστανται ανεξέλεγκτες χωματερές, για τις οποίες καταβάλλει κάθε χρόνο σε πρόστιμα δεκάδες εκατ. ευρώ ενώ περίπου το 80% των απορριμμάτων στη χώρα ακόμη θάβεται καθώς η ανακύκλωση δεν έχει ακόμη προχωρήσει. «Δυστυχώς, το εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων που εκδόθηκε το 2020 και αναθεωρήθηκε τον Απρίλιο του 2023 οδηγεί τις εξελίξεις προς λάθος κατεύθυνση, απομακρύνοντας τη χώρα από την κυκλική οικονομία», επισημαίνει το WWF.

Ανοιχτές υποθέσεις στο ευρωδικαστήριο

Τα τελευταία χρόνια, οι μηχανισμοί ελέγχου της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας έχουν αποδυναμωθεί ενθαρρύνοντας την αυθαιρεσία. Δεν είναι τυχαίο ότι, όπως προκύπτει από τα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα είναι δεύτερη σε συνολικό αριθμό ανοιχτών υποθέσεων παράβασης και πρώτη σε συνεχόμενες παραβιάσεις αποφάσεων του Δικαστηρίου της ΕΕ. Συνολικά, οι ανοιχτές υποθέσεις της χώρας φτάνουν τις 22, στις οποίες περιλαμβάνονται οι «φάκελοι» για τα απόβλητα και τα επικίνδυνα απόβλητα, την ατμοσφαιρική ρύπανση, την προστασία της Caretta caretta, την καθυστερημένη επικαιροποίηση των σχεδίων χαρτών κινδύνου και πλημμύρας, την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, τη μη συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους κατά τον σχεδιασμό αιολικών πάρκων κλπ.