Πόσο εύκολα μπορεί κανείς να πάρει άδεια για οικογενειακούς λόγους στην ΕΕ;

Η ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής /οικογενειακής ζωής είναι μια από τις πάγιες δεσμεύσεις της ΕΕ, όπως για παράδειγμα εκφράζεται στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων. Η ισορροπία αυτή περνά μέσα από την επαναδιαπραγμάτευση των παραδοσιακών εργασιακών σχέσεων με σκοπό την διευκόλυνση των εργαζομένων να διαμορφώνουν το πρόγραμμά τους λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις απαιτήσεις της επαγγελματικής τους θέσης όσο και τις προσωπικές και οικογενειακές υποχρεώσεις τους.

Η βιομηχανική παραγωγή στην ΕΕ: Μια ταραχώδης δεκαπενταετία

Η προσθήκη σχετικής ενότητας (module) στην Έρευνα Εργατικού Δυναμικού είναι ένα από τα εργαλεία παρακολούθησης της προόδου που έχει επιτευχθεί, και της απόστασης που απομένει ακόμη. Η Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2019 παρέχει δεδομένα για την ευχέρεια των εργαζομένων στα κράτη μέλη να πάρουν άδεια για επείγοντες προσωπικούς ή οικογενειακούς λόγους.

Στο σύνολο της ΕΕ τα δύο τρίτα (66,4%) των εργαζομένων ανέφεραν ότι μπορούν πολύ εύκολα ή σχετικά εύκολα να λείψουν για λίγες ώρες με σύντομη προειδοποίηση (δηλαδή εντός μιας εργάσιμης μέρας). Αντίθετα, το 20,5% ανέφερε ότι ήταν «αρκετά δύσκολο» να λάβει αυτή την άδεια, και μόλις το 13,1% ότι ήταν «πολύ δύσκολο». Τα ευρήματα διέφεραν σημαντικά ανάμεσα στα κράτη μέλη. Στη Σουηδία, Δανία, Ολλανδία και Φινλανδία πάνω από το 80% των εργαζομένων μπορούσε να πάρει πολύ εύκολα ή αρκετά εύκολα ολιγόωρη άδεια εκτάκτως λόγω προσωπικών ή οικογενειακών αναγκών. Από την άλλη πλευρά στη Σλοβακία, στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία, μόνο 40%-45% των εργαζομένων είχε αυτή τη δυνατότητα. Στην Ελλάδα το σχετικό ποσοστό ήταν 61%.

Στην ερώτηση για τη δυνατότητα έκτακτης ολιγοήμερης απουσίας για επείγοντες προσωπικούς ή οικογενειακούς λόγους, οι μισοί περίπου (54,8%) στο σύνολο της  ΕΕ-27 απάντησαν ότι μπορούν εύκολα να πάρουν μία ή δύο ημέρες άδεια. Από την άλλη πλευρά, για το 29,1% αυτό ήταν αρκετά δύσκολο και για το 16,2% πολύ δύσκολο. Στην Τσεχία, τη Σλοβενία και τη Μάλτα πάνω από το 70% των εργαζομένων είχαν αυτή τη δυνατότητα. Στη Ρουμανία το σχετικό ποσοστό ήταν μόνο 34%. Στην Ελλάδα, έφτανε το 62% (πάνω από τη Σουηδία και τη Γερμανία).

Η ευχέρεια έκτακτης ολιγόωρης ή ολιγοήμερης απουσίας για επείγοντες προσωπικούς ή οικογενειακούς λόγους διέφερε σημαντικά ανάλογα με τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων. Η δυνατότητα να πάρει κανείς τέτοια άδεια «πολύ εύκολα» ήταν μεγαλύτερη για τους άνδρες (37%) παρά για τις γυναίκες (30%), για τους εργαζόμενους άνω των 50 (39%) παρά για εκείνους κάτω των 35 (28%), για τους εργαζόμενους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο (40%) παρά για εκείνους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (30%) κ.ο.κ.

Πρόσφατη έρευνα με δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο επιβεβαιώνει αυτά τα ευρήματα, αποκαλύπτοντας ότι τα υψηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια όχι μόνο έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν πιο εύκολα εκτάκτως άδεια από την εργασία τους αλλά και να λαμβάνουν πλήρεις αποδοχές κατά τη διάρκεια της απουσίας τους. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τους χαμηλόμισθους που όχι μόνο δυσκολεύονται να πάρουν άδεια αλλά συχνά χάνουν εισόδημα κατά τη διάρκειά της.

Για να είναι η συμφιλίωση επαγγελματικής και προσωπικής / οικογενειακής ζωής δικαίωμα κάθε εργαζόμενου, αντί για προνόμιο ορισμένων μόνο κατηγοριών, απαιτούνται παρεμβάσεις δημόσιας πολιτικής αλλά και δράσεις από την πλευρά των επιχειρήσεων. Η συμφιλίωση αυτή προάγει όχι μόνο την ποιότητα της εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις, αλλά και την παραγωγικότητα των εργαζομένων.

Η Χρύσα Παπαλεξάτου είναι Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη στο Παρατηρητήριο Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ

Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», και Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο Μιλάνου