Πύρρειος νίκη για τη φύση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Τις τελευταίες εβδομάδες, υπό την καθοδήγηση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), Μάνφρεντ Βέμπερ, είδαμε να εξελίσσεται, μία δίχως προηγούμενο εκστρατεία κατά του Κανονισμού για την Αποκατάσταση της Φύσης, με πρόσχημα κυρίως τις συνέπειες της αποκατάστασης στη γεωργική παραγωγή και την επισιτιστική ασφάλεια.

Στον αντίποδα αυτής της εκστρατείας συστρατεύτηκαν επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, δεξαμενές σκέψεις, νεολαία και μεγάλες εταιρείες, με επιχειρήματα υπέρ της υιοθέτησης του Κανονισμού, προβάλλοντας τα οφέλη για το κλίμα, την κοινωνία και την οικονομία. Εξάλλου, ο Κανονισμός αποτελεί πυλώνα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

«Θρίλερ» στο Ευρωκοινοβούλιο – «Ναι» στον κανονισμό για την αποκατάσταση της Φύσης

Μετά την κρίσιμη ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι η στιγμή ανάλυσης του αποτελέσματος και αποτίμησης των πολιτικών προεκτάσεων.

Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Με οριακή πλειοψηφία 324 έναντι 312 ψήφων το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε την πρόταση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για απόσυρσή του.

Ανάμεσα στους/τις 324, σύσσωμες οι ομάδες Σοσιαλιστών, Πράσινων και της Αριστεράς με τη στήριξη δύο τρίτων των Φιλελεύθερων, ορισμένων ανεξάρτητων και όσων ευρωβουλευτών του ΕΛΚ έσπασαν τη γραμμή του. Παρά τις πιέσεις της ηγεσίας του ΕΛΚ, 10% των μελών του, κυρίως από την Ιρλανδία αλλά και τη Σλοβακία, τη Μάλτα και τη Λετονία, δεν ακολούθησε τη γραμμή Βέμπερ (15 ψήφισαν κατά, 3 παρών). Στους/ις 312, μαζί με το ΕΛΚ συντάχθηκαν οι Συντηρητικοί, η ακροδεξιά, και περίπου το ένα τέταρτο των Φιλελευθέρων, που διασπάστηκε στην ψηφοφορία.

Η τελική θέση, μετά την υιοθέτηση των τροπολογιών, με την οποία θα προσέλθει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις τριμερείς διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υιοθετήθηκε με διευρυμένη πλειοψηφία 336 ψήφων υπέρ έναντι 300 κατά.

Στη συγκεκριμένη ψηφοφορία, ΕΛΚ, Συντηρητικοί, ακροδεξιά, και μέλη των Φιλελευθέρων καταψήφισαν την τελική πρόταση. Σοσιαλιστές, Πράσινοι, η Αριστερά, τα περισσότερα μέλη των Φιλελεύθερων και όσοι έσπασαν τη γραμμή του ΕΛΚ (21) και των Συντηρητικών (5), μαζί με κάποιους ανεξάρτητους, υπερψήφισαν.

Πώς ψήφισαν οι Έλληνες ευρωβουλευτές

Σε αυτούς του ευρωβουλευτές που αντιτάχθηκαν στην καταστροφική για τη φύση και την κοινωνία θέση της ηγεσίας του ΕΛΚ, δυστυχώς δεν περιλαμβάνονται οι Έλληνες και Ελληνίδες μέλη του ΕΛΚ παρά το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει επανειλημμένως στηρίξει τον Κανονισμό στα πλέον επίσημα φόρα. Εξάλλου, η Ελλάδα, έχει από τον Μάρτιο υιοθετήσει τους περισσότερους από τους στόχους που περιλαμβάνονται στην πρόταση της Επιτροπής για τον νέο ευρωπαϊκό Κανονισμό.

Στον αντίποδα, υπέρ του Κανονισμού και κατά της πρότασης του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ψήφισαν οι Έλληνες και Ελληνίδες ευρωβουλευτές που ανήκουν στις ομάδες των Σοσιαλιστών, της Αριστεράς, των Φιλελεύθερων, καθώς και τρεις ανεξάρτητοι βουλευτές, δύο εκ των οποίων από το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Στη ψηφοφορία επί του τελικού κειμένου, μετά την υιοθέτηση των τροπολογιών, οι Έλληνες ευρωβουλευτές διατήρησαν τη στάση που είχαν και στην πρώτη, με εξαίρεση τους ανεξάρτητους από το Κουμμουνιστικό Κόμμα που συντάχθηκαν με την απόρριψη της πρότασης.

Ποια η θέση του Κοινοβουλίου μετά την επίμαχη ψηφοφορία;

Στο τελικό κείμενο περιλαμβάνονται λίγες τροπολογίες που ισχυροποιούν τον Κανονισμό, όπως εκείνες που αφορούν στους επικονιαστές, τα θαλάσσια οικοσυστήματα και την ενσωμάτωση στόχου για φύτευση 3 δισεκατομμυρίων δέντρων ως το 2030.

Ωστόσο, η νίκη όσων αγωνίστηκαν για την επιβίωση του Κανονισμού, επισκιάστηκε από την έγκριση τροπολογιών που τελικά αποδυναμώνουν το κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που προτάθηκε τον Ιούλιο του 2022.

Μάλιστα, μετά από σχετική πρόταση των Φιλελεύθερων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε πρώτα όλες τις τροπολογίες του Συμβουλίου που ήδη αποδυνάμωναν το κείμενο της Επιτροπής. Ενδεικτικά, και οι δύο θεσμοί προτείνουν εξαιρέσεις στην εφαρμογή του Κανονισμού στην περίπτωση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και άμυνας, και τα έργα ΑΠΕ να θεωρούνται ως υπέρτατου δημόσιου συμφέροντος, οξύνοντας το δίλημμα «κλίμα ή βιοποικιλότητα». Με αυτόν τον παράδοξο τρόπο, οι δύο θεσμοί έχουν ήδη συμφωνήσει σε πολλά σημεία πριν καν ξεκινήσει ο τρίλογος.

Οι περισσότερες από τις τροπολογίες που υιοθετήθηκαν στη συνέχεια αντανακλούν τις αντιρρήσεις του ΕΛΚ και κατατέθηκαν από τους Συντηρητικούς, και οδηγούν σε περαιτέρω αποδυνάμωση του κειμένου της Επιτροπής. Πιο χαρακτηριστική είναι η διαγραφή της πρόβλεψης για αποκατάσταση των αγροτικών οικοσυστημάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η διαγραφή πέρασε, παρά το γεγονός ότι το Συμβούλιο έχει αποδεχθεί την αρχική διατύπωση από την Επιτροπή, προτείνοντας αλλαγές, μόνο στο σκέλος που αφορά στην αποκατάσταση τυρφώνων που βρίσκονται στη βόρεια Ευρώπη. Άλλη μία τροπολογία που αντανακλά τις αντιρρήσεις του ΕΛΚ είναι εκείνη για καθυστέρηση στην έναρξη ισχύος του Κανονισμού μέχρι την αξιολόγηση των επιπτώσεών του στην επισιτιστική ασφάλεια.

Στις επιπλέον πολύ σημαντικές εκπτώσεις που υιοθέτησε το Κοινοβούλιο περιλαμβάνεται η διαγραφή των ποσοτικών στόχων και του χρονοδιαγράμματος για την αποκατάσταση χερσαίων προστατευόμενων οικοσυστημάτων, της υποχρέωσης μη υποβάθμισης των προστατευόμενων οικοσυστήματων, και η μείωση του στόχου αποκατάστασης -ως ελεύθερης ροής- των ποταμών σε 20.000 αντί για 25.000 χιλιόμετρα μέχρι το 2035 αντί το 2030.

Υποχώρηση υπήρξε και στο κομβικό θέμα της εξασφάλισης πόρων για την εφαρμογή των μέτρων αποκατάστασης. Ενώ το Κοινοβούλιο δέχθηκε τη θέση του Συμβουλίου να αναλυθεί η δυνατότητα κάλυψης χρηματοδοτικών κενών από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο μετά το 2027, αποκλείει τη χρήση πόρων από την Κοινή Αγροτική και Αλιευτική Πολιτική. Υιοθέτησε δηλαδή μια στρεβλή προσέγγιση που επιχειρεί να «προστατεύσει» τους πόρους για τη γεωργία και την αλιεία από τυχόν χρηματοδότηση προς την αποκατάσταση της φύσης.

Στο ίδιο πνεύμα το Κοινοβούλιο επίσης πρότεινε την αναστολή των μέτρων αποκατάστασης της φύσης στην περίπτωση που προκύψουν έκτακτες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες από την εφαρμογή του, όπως η αύξηση της τιμής των τροφίμων ή η μείωση ρυθμού ανάπτυξης ΑΠΕ.

Συνολική αποτίμηση και ευρύτερες πολιτικές προεκτάσεις

Η απόρριψη της πρότασης για απόσυρση του Κανονισμού για την Αποκατάσταση της Φύσης αποτελεί μία στρατηγική ήττα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος που επιστράτευσε την παραπληροφόρηση, αντι-επιστημονικές αιτιάσεις και αθέμιτες μεθοδεύσεις. Ωστόσο, η νίκη που επιτεύχθηκε για τη φύση ήταν μία νίκη με μεγάλες απώλειες, λόγω των επιβαρυντικών τροπολογιών.

Οι τριμερείς διαπραγματεύσεις για τον Κανονισμό για την Αποκατάσταση της Φύσης αναμένεται να ξεκινήσουν άμεσα και να ολοκληρωθούν ως το τέλος του έτους. Με δύο από τους τρεις θεσμούς να έχουν σχεδόν ίδιες θέσεις, ίσως να είναι πιο εύκολες από άλλους φακέλους.

Όμως, η συζήτηση γύρω από τον Κανονισμό μας δίνει μία πρόγευση της πόλωσης που αναμένεται να επικρατήσει ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών το 2024.

Με τη θερμοκρασία να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο και οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης με καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες να απαιτούν την εφαρμογή μέτρων άμεσα με σύμμαχο και τη φύση, η πορεία προς την πράσινη μετάβαση δεν θα πρέπει να μπαίνει στο κάδρο. Αντίθετα, αυτό που χρειάζεται τώρα η Ευρώπη είναι ένας αγώνας δρόμου για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και τη συμπλήρωσή της με πιο φιλόδοξους στόχους μετά το 2024.

* Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια πολιτικής, The Green Tank