Χάρης Δούκας: Κλιματικοί ανασχεδιασμοί στις πόλεις

Κύμα καύσωνα σαρώνει την υφήλιο, από την Ασία έως τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Σε πόλεις στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ (όπως το Φοίνιξ της Αριζόνα) καταγράφονται ακραίες θερμοκρασίες (άνω των 43 βαθμών Κελσίου) για 3η συνεχόμενη εβδομάδα. Ασφυκτική είναι η κατάσταση και στις πόλεις της Ευρώπης, με την Ιταλία να έχει περιοχές που η θερμοκρασία ξεπερνά τους 48 βαθμούς Κελσίου (Σαρδηνία και Σικελία), ενώ σε κόκκινο συναγερμό είναι 16 πόλεις, ανάμεσά τους η Ρώμη και το Παλέρμο.

Στην Ελλάδα, μετά τη θερμοκρασιακή έκρηξη της προηγούμενης εβδομάδας (45 και άνω βαθμών σε πόλεις της Θεσσαλίας και της Κρήτης), η ένταση του θερμοκρασιακού φαινομένου έχει μειωθεί, μέχρι την επόμενη έξαρση.

Κλιματική κρίση: Ο πλανήτης «καίγεται» – Νέες θερμοκρασίες ρεκόρ

Είχε ήδη προηγηθεί ο θερμότερος Ιούλιος από καταβολής μετρήσεων και συνεχόμενα ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας στην παγκόσμια θερμοκρασία του πλανήτη από τις 3 μέχρι τις 7 Ιουλίου 2023.

Καθώς τα ρεκόρ θερμοκρασίας καταρρίπτονται το ένα μετά το άλλο και τα φυσικά συστήματα επιβαρύνονται ολοένα και περισσότερο, όλα συνηγορούν πως βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ή περισσότερα σημεία καμπής (“tipping point”). Τέτοια σημεία, αν ξεπεραστούν, θα οδηγήσουν σε σημαντικές και μακράς διάρκειας συνέπειες που θα είναι πολύ δύσκολο να ανατραπούν. Αυτός είναι ο λόγος που η ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει διατυπωθεί εμφατικά από σημαντικούς φορείς και προσωπικότητες το τελευταίο διάστημα. Ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτιέρες, προειδοποίησε πως: «Αν συνεχίσουμε να καθυστερούμε να λάβουμε τα μέτρα που απαιτούνται, ας γνωρίζουμε ότι κινούμαστε προς την καταστροφή».

Λίγους μήνες νωρίτερα, και ο Φάτιχ Μπιρόλ, διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (“International Energy Agency – ΙΕΑ”) δήλωνε πως: «Πλησιάζουμε στο τέλος της χρυσής εποχής του φυσικού αερίου». Είναι ο ίδιος οργανισμός που είχε κηρύξει την έναρξη της πριν μία δεκαετία.

Ο ρόλος των πόλεων

Ο ρόλος των πόλεων είναι καταλυτικός σε αυτή την προσπάθεια. Αν η μάχη της κλιματικής αλλαγής κερδηθεί στις πόλεις, τότε το αποτέλεσμα θα είναι καταλυτικό για την παγκόσμια προσπάθεια.

Πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Επιστημονικών Ακαδημιών, με τίτλο «Το μέλλον του αερίου», συντάσσεται με την πλειοψηφία των Ακαδημιών της Ευρώπης, για την ταχύτερη δυνατή απεξάρτηση από πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Τεκμηριώνεται επίσης στην μελέτη γιατί το αέριο δεν αποτελεί πλέον ρεαλιστική λύση ούτε για την θέρμανση στις πόλεις και προτείνει οι 65 εκατομμύρια καυστήρες αερίου στα Ευρωπαϊκά σπίτια να αρχίσουν να αντικαθίστανται. Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Ένωση Καταναλωτών έστειλε επίσημο αίτημα στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, συντασσόμενη πλήρως με το σχέδιο της νέας Οδηγίας Eco-design για απαγόρευση πώλησης νέων καυστήρων αερίου εντός 6ετίας.

Αν λοιπόν σε κάτι συμφωνούν ο Γκουτιέρες, ο Μπιρόλ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο Ακαδημιών και η Ευρωπαϊκή Ένωση Καταναλωτών, είναι πως πρέπει να προχωρήσει με ταχύτητα η απεξάρτηση από το πετρέλαιο και το αέριο. Είναι βεβαίως μία ιδιαίτερα σύνθετη προσπάθεια, ειδικά σε τοπικό επίπεδο. Αν όμως σχεδιαστεί σωστά και εκκινήσει νωρίς, μπορεί να καταστεί απελευθερωτική (ενεργειακά, οικονομικά και περιβαλλοντικά) για Δήμους και νοικοκυριά.

Ήδη, πόλεις σε 8 χώρες (μεταξύ των οποίων Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Ολλανδία) προχωρούν σε συγκεκριμένα σχέδια και δράσεις. Στην Ολλανδία για παράδειγμα, ο Δήμος του Άμστερνταμ οριστικοποιεί τη στρατηγική απομάκρυνσης από το αέριο (“Van het gas af”), σε συνεννόηση με ενώσεις ιδιοκτητών ακινήτων και κατοίκων. Στην Αμβέρσα, ο Δήμος κατασκευάζει δίκτυο τηλεθέρμανσης για να συνδεθεί η μισή πόλη, χρησιμοποιώντας απορρίπτουσα θερμότητα από τοπική βιομηχανία. Σε Γαλλία και Ισπανία, τα αντίστοιχα υπουργεία Οικολογικής Μετάβασης συστήνουν ταμεία χρηματοδοτικής υποστήριξης (“Heat Funds”). Στη Γερμανία, μετά από επίπονες διαβουλεύσεις μηνών, συμφωνήθηκε οι πόλεις να ολοκληρώσουν στρατηγικά σχέδια απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα έως το 2026.

Την ίδια στιγμή, πάνω από 80 πόλεις (Άμστερνταμ, Βανκούβερ, Βόννη, Βρυξέλλες, Γκρενόμπλ, Κέιμπριτζ, Λος Άντζελες, Παρίσι, Ρώμη, Σύδνεϋ κ.α.) συμμετέχουν στην παγκόσμια πρωτοβουλία «The Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty» για την επιτάχυνση τη δίκαιης μετάβασης σε καθαρή ενέργεια για όλους και στον τερματισμό της επέκτασης υποδομών άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Καμία ελληνική πόλη δε συμμετέχει σε αυτή την πρωτοβουλία. Στη χώρα μας αντίθετα επιδοτούνται κανονικά δίκτυα φυσικού αερίου σε πόλεις και λέβητες αερίου σε σπίτια, ενώ η υποχρεωτικότητα μελέτης και κατασκευής δικτύων αερίου σε νεόδμητα κτίρια συνεχίζει να υφίσταται.

Οι πόλεις βρίσκονται στο επίκεντρο των απαραίτητων προσπαθειών για τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Οι νέοι ενεργειακοί ανασχεδιασμοί πρέπει να τεθούν στο δημόσιο διάλογο, εν όψει των επερχόμενων δημοτικών και περιφερειακών εκλογών. Aφορούν στον πυρήνα των πόλεων και αγγίζουν τη ζωή όλων των πολιτών.

Ο Χάρης Δούκας είναι Καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής και Διοίκησης ΕΜΠ