Σιτηρά: Το ναρκοπέδιο της Μαύρης Θάλασσας και η ανησυχία για τις τιμές

Η Μόσχα ανεβάζει τους τόνους εξαπολύοντας απειλές για τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας και τα πλοία που ελλιμενίζονται εκεί, μετά την κατάρρευση της συμφωνίας για τα σιτηρά.

Αναλυτές μιλούν για προσπάθειες εργαλειοποίησης των σιτηρών από τη Ρωσία, σε μία κίνηση η ποία έχει ήδη επιπτώσεις στην αγορά: οι παγκόσμιες τιμές καταγράφουν ήδη σημαντική άνοδο.

Υπενθυμίζεται ότι το ρωσικό υπουργείο Άμυνας προειδοποίησε την Τετάρτη ότι «όλα τα πλοία που πλέουν στα ύδατα της Μαύρης Θάλασσας προς τα ουκρανικά λιμάνια θα θεωρούνται ως πιθανοί μεταφορείς στρατιωτικού φορτίου». Και πρόσθεσε ότι οι «οι χώρες τέτοιων πλοίων θα θεωρηθεί ότι εμπλέκονται στην ουκρανική σύγκρουση στο πλευρό του καθεστώτος του Κιέβου».

Σιτηρά: Τι σημαίνει η αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία – Το Plan B και οι ανησυχίες για τις τιμές

Απαντώντας η Ουκρανία, υπογράμμισε ότι πλοία που κατευθύνονται προς ρωσικά λιμάνια μπορεί επίσης να είναι στρατιωτικοί στόχοι.

Το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας δήλωσε ότι οποιαδήποτε πλοία κατευθύνονται προς λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας στη Ρωσία και κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας μπορεί να θεωρηθούν στρατιωτικοί στόχοι, υιοθετώντας παρόμοια γλώσσα με αυτή της δήλωσης της Μόσχας ένα 24ωρο πριν.

Η Μαύρη Θάλασσα είναι μια βασική οδός εξόδου για γεωργικά προϊόντα και από τις δύο χώρες και φιλοξενεί επίσης έναν σημαντικό τερματικό σταθμό πετρελαίου. Πάνω από μισό εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως ρωσικού αργού ρέουν μέσω του Novorossyisk.

Πρόκειται επί της ουσίας για μια κλιμάκωση της σύγκρουσης, που ενισχύει τις επιπτώσεις του πολέμου στις παγκόσμιες αγορές βασικών προϊόντων — συμπεριλαμβανομένων των ζωτικών προμηθειών τροφίμων. Οι εξαγωγές της Ουκρανίας έχουν διαταραχθεί σοβαρά από τον πόλεμο, καθώς η Ρωσία έχει επεκτείνει το μερίδιό της στο παγκόσμιο εμπόριο σιταριού. Και οι δύο είναι σημαντικοί εξαγωγείς.

Ράλι στις τιμές

Μετά την αποχώρηση της Ρωσίας από το Πρωτόκολλο της Μαύρης Θάλασσας την περασμένη Δευτέρα, οι τιμές του σιταριού καταγράφουν έντονα ανοδική τάση με τα συνολικά κέρδη να ξεπερνούν το 13%

Ανησυχία

Τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας αποτελούν ζωτική αρτηρία για τις εξαγωγές της Ουκρανίας και ιστορικά μέσα από αυτά πραγματοποιείται το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών, ενώ αυτόν τον καιρό εξελίσσεται η συγκομιδή της νέας σοδειάς. Επομένως, το κλείσιμο του διαδρόμου θα μπορούσε να επιβραδύνει τη ροή της επόμενης σοδειάς στην αγορά, προκαλώντας σημαντικές αναταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Οι φόβοι για τον πληθωρισμό των τροφίμων αυξάνονται και πάλι. Οι τιμές των σιτηρών, μέχρι πρόσφατα, μετριάστηκαν, εν μέρει λόγω της συμφωνίας για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας. Αλλά το κόστος πολλών προϊόντων που παρασκευάζονται από σιτάρι, όπως το αλεύρι και τα δημητριακά, συνέχισε να ανεβαίνει. Οι κίνδυνοι εφοδιασμού ενδέχεται να αυξήσουν και πάλι το κόστος για τους κατασκευαστές τροφίμων.

Η μειωμένη διαθεσιμότητα σιτηρών από την Ουκρανία σημαίνει λιγότερη διαθεσιμότητα για εξαγωγές κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου συγκομιδής στη Μαύρη Θάλασσα, δήλωσε ο Dennis Voznesenski, ανώτερος αναλυτής για γεωργικά θέματα του ομίλου Rabobank στο Σίδνεϊ.

«Μακροπρόθεσμα, αυτό σημαίνει περισσότερα αποθέματα σιτηρών στην Ουκρανία, γεγονός που οδηγεί σε χαμηλότερες ουκρανικές τιμές, χαμηλότερα περιθώρια κέρδους για τους Ουκρανούς γεωργικούς παραγωγούς και μικρότερες φυτεύσεις», είπε ο ίδιος.

Επιθέσεις σε βασικές υποδομές

Τις ημέρες μετά την απόσυρσή της από τη συμφωνία, η Ρωσία έχει επανειλημμένα στοχεύσει τις αγροτικές υποδομές της Ουκρανίας — βομβαρδίζοντας λιμάνια και καταστρέφοντας τερματικούς σταθμούς καλλιέργειας. Ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλιελαίου της Ουκρανίας, η Kernel SA, είπε ότι η ζημιά σε μία από τις εγκαταστάσεις της μπορεί να χρειαστεί τουλάχιστον ένα χρόνο για να επισκευαστεί.

Η στόχευση τέτοιων υποδομών «σημαδεύει μια νέα φάση στη σύγκρουση», σύμφωνα με τον σύμβουλο Agritel με έδρα το Παρίσι. Επιπλέον, η εξαγωγική ικανότητα διακόπτεται την ίδια στιγμή που σε πολλές από τις καλλιέργειες της Ουκρανίας έρχεται η ώρα της συγκομιδής.

Όλα τα πλοία που χρησιμοποιούν τον διάδρομο της Μαύρης Θάλασσας είχαν αναχωρήσει από την Ουκρανία πριν κλείσει η συμφωνία για τα σιτηρά. Το τελευταίο σκάφος – το TQ Samsun – ολοκλήρωσε την επιθεώρησή του τη Δευτέρα στην Κωνσταντινούπολη.

Οι νέες αυτές απειλές που εξαπολύονται θα αυξήσουν την ανάγκη για εναλλακτικές διαδρομές για την κυκλοφορία των ουκρανικών καλλιεργειών στην αγορά. Το έθνος έχει αυξημένη εξάρτηση από τα λιμάνια του ποταμού Δούναβη και τις σιδηροδρομικές και οδικές διαδρομές μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου.

Ο πληθωρισμός των τροφίμων

Το ράλι των σιτηρών πυροδότησε νέους φόβους για πληθωρισμό των τροφίμων. Οι τιμές, μέχρι πρόσφατα, ήταν συγκρατημένες, εν μέρει λόγω της συμφωνίας της Μαύρης Θάλασσας. Όμως, το κόστος πολλών προϊόντων που παρασκευάζονται από σιτάρι, όπως το αλεύρι και τα δημητριακά πρωινού, συνέχισε να αυξάνεται. Οι κίνδυνοι προμήθειας σιτηρών ενδέχεται να αυξήσουν το κόστος για τους παραγωγούς τροφίμων για άλλη μια φορά.

«Εργαζόμαστε με όλους τους εταίρους διεθνώς για να διασφαλίσουμε ότι το σιτάρι δεν θα σαπίσει στα σιλό στην Ουκρανία τις επόμενες εβδομάδες, αλλά θα φτάσει σε εκείνους τους ανθρώπους στον κόσμο που το χρειάζονται απεγνωσμένα», δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Ανναλένα Μπέρμποκ σε δημοσιογράφους πριν από τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες.

Ναρκοπέδια

Σύμφωνα με το Politico, οι ΗΠΑ έχουν πληροφορίες που δείχνουν ότι η Ρωσία έχει τοποθετήσει περισσότερες θαλάσσιες νάρκες γύρω από τα ουκρανικά λιμάνια και θα μπορούσε να επιτεθεί σε εμπορικά πλοία στην περιοχή.

«Πιστεύουμε ότι αυτή είναι μια συντονισμένη προσπάθεια για να δικαιολογηθούν οποιεσδήποτε επιθέσεις εναντίον πολιτικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα και να κατηγορήσουμε την Ουκρανία για αυτές τις επιθέσεις», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου Άνταμ Χοτζ

Οι κινήσεις αυτές ερμηνεύονται ως απάντηση στον Ζελένσκι, ο οποίος υποσχέθηκε ότι η χώρα του θα συνεχίσει να στέλνει σιτηρά μέσω του λιμανιού της Οδησσού, ακόμη και μετά την αποχώρηση της Ρωσίας τη Δευτέρα από τη συμφωνία.

Από τότε που η Τουρκία και ο ΟΗΕ μεσολάβησαν στη συμφωνία για τα σιτηρά το περασμένο καλοκαίρι, μεγάλες παγκόσμιες ναυτιλιακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένου του γίγαντα Cargill με έδρα τις ΗΠΑ, μετέφεραν σιτάρι, καλαμπόκι, ηλιέλαιο και άλλα βασικά τρόφιμα μέσω ενός ανθρωπιστικού διαδρόμου.

Τo Politico αποκαλύπτει επίσης ότι αμερικανοί αξιωματούχοι συνομιλούν με Τούρκους, Ουκρανούς και άλλους ξένους ομολόγους τους, αναζητώντας νέους τρόπους για να αυξήσουν τις εξαγωγές από την Ουκρανία.

Παράγοντες της αγορές εκτιμούν ότι η μη ανανέωση της συμφωνίας για τα σιτηρά θα μπορούσε να πυροδοτήσει εκ νέου άνοδο των τιμών των τροφίμων.

Υπενθυμίζεται ότι μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, οι τιμές των τροφίμων εκτινάχθηκαν σε ιστορικά υψηλά ενισχύοντας την επισιτιστική ανασφάλεια και πυροδοτώντας πληθωριστικές πιέσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

«Διαφορετική κατάσταση»

Ωστόσο, τα πράγματα τώρα φαίνεται ότι είναι διαφορετικά: αναλυτές υποστηρίζουν ότι η παγκόσμια κατάσταση των τροφίμων δεν είναι τόσο ασταθής όσο ήταν πέρυσι, καθώς άλλες χώρες έχουν αυξήσει την παραγωγή τους, έχουν δημιουργηθεί νέοι δίαυλοι εφοδιασμού και οι σοδειές αναμένονται φέτος πολύ καλές τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αργεντινή και τη Βραζιλία.

Το Plan B

Η Ουκρανία στέλνει μεγάλες ποσότητες σιτηρών μέσω των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης από τότε που ξεκίνησε η σύγκρουση.
Ωστόσο, μέσω αυτών των διαδρομών – που είναι χερσαίες ή μέσω ποταμών- διακινούνται σημαντιθκά χαμηλότερες ποσότητες σε σύγκριση με τις θαλάσσιες αποστολές.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Οι συνομιλίες μεταξύ του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Κωνσταντινούπολη την περασμένη εβδομάδα πυροδότησε εικασίες ότι, εάν η Ρωσία αρνηθεί να επιτρέψει την ασφαλή διέλευση από τη Μαύρη Θάλασσα, το τουρκικό ναυτικό θα μπορούσε να συνοδεύσει πλοία σιτηρών.

Ο Βασίλ Μποντάρ, ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στην Τουρκία πάντως, το απέρριψε ως ευσεβή πόθο. «Η Τουρκία δεν θα προχωρήσει ποτέ σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τη Ρωσία, επομένως η συνοδεία πλοίων του Τουρκικού Ναυτικού είναι ανοησία», είπε στο Politico.

Τα σχέδια της Ουκρανίας

Η Ουκρανία επίσης φέρεται ότι έχει ένα ακόμα σχέδιο για την προστασία των πλοίων που διασχίζουν τη Μαύρη Θάλασσα.

Δημιουργεί ένα ταμείο εγγυήσεων 500 εκατομμυρίων δολαρίων για την κάλυψη τυχόν ζημιών ή εξόδων. Αυτό θα λειτουργήσει «σαν μια κρατική ασφάλιση», δήλωσε ο Mykola Gorbachov, πρόεδρος της Ουκρανικής Ένωσης Σιτηρών. «Για παράδειγμα, εάν η Ρωσία επιτεθεί, το κράτος θα καλύψει όλα τα έξοδα».

Μιλώντας στο περιθώριο μιας διάσκεψης του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ την περασμένη εβδομάδα στη Ρώμη, είπε ότι ο ίδιος και η ένφωσή του πρότειναν να καταβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την αποζημίωση και η Ουκρανία να επιστρέψει το κόστος αργότερα.

Η Ουκρανία αναζητά επίσης εναλλακτικές διαδρομές εξόδου στη Μαύρη Θάλασσα. Το πλησιέστερο λιμάνι στην Ουκρανία, η Κωνστάντζα, στη γειτονική Ρουμανία, έχει αναδειχθεί ως πιθανό υποκατάστατο.

Τι σημαίνει το τέλος της συμφωνίας για το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα;

Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Επισιτισμού του ΟΗΕ λέει ότι τα σιτηρά από την Ουκρανία έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις προσπάθειές του να διανείμει τρόφιμα σε όσους έχουν ανάγκη. Η υπηρεσία του ΟΗΕ αναφέρει ότι η πρωτοβουλία για τα σιτηρά της επέτρεψε να στείλει περισσότερους από 725.200 τόνους σιτηρών για να ανακουφίσει την πείνα σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν, της Αιθιοπίας, της Κένυας, της Σομαλίας, του Σουδάν και της Υεμένης.