Η Πυρηνική Ισχύς της Τεχνητής Νοημοσύνης (και η Ρύθμισή της από την ΕΕ)

Έρημος Jornada de Muerte, Νέο Μεξικό, ΗΠΑ, 16 Ιουλίου 1945, 05:29:21. Μία εκτυφλωτική λάμψη σκίζει το σκοτάδι και για μία στιγμή η νύχτα γίνεται μέρα. Ένα πορτοκαλί μανιτάρι ανεβαίνει σε ύψος δώδεκα χιλιομέτρων: Το άκρως απόρρητο  Σχέδιο Μανχάταν έχει πετύχει τον στόχο του. Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, ένα λαμπρό μυαλό και πρωτεργάτης της κατασκευής της πρώτης ατομικής βόμβας που μόλις δοκιμάστηκε, ψιθυρίζει ένα στίχο από την Μπαγκάβα Γκίτα:

Αν η ακτινοβολία χιλίων ήλιων εκρήγνυτο διά μιας στον ουρανό,

αυτό θα ήταν σαν το μεγαλείο του ισχυρού

Και αμέσως μετά, του έρχεται στο νου ένας άλλος στίχος:

Έγινα ο Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων.

Η πυρηνική εποχή έχει αρχίσει. Τίποτα δεν είναι πια ίδιο με πριν. Έναν χρόνο μετά, στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του για το Σχέδιο Μανχάταν, ο Οπενχάιμερ προσπάθησε να προειδοποιήσει τον κόσμο:

«Είναι σαφές για μένα ότι η μεγάλη ποσοτική αλλαγή [λόγω της ισχύος της ατομικής βόμβας] μετατρέπεται σε  θεμελιώδη ποιοτική αλλαγή της ίδιας της φύσης του κόσμου.

Αμέσως μετά την πρώτη χρήση της βόμβας, υπήρξε μία περίοδος κατά την οποία θα ήταν εύλογο να εκπονηθεί μια σαφής πολιτική μαζί με τα πρώτα βήματα εφαρμογής της —και θα ήταν λάθος μου να μην παραδεχτώ ότι η ευκαιρία αυτή  χάθηκε και ότι αυτή η καθυστέρηση μπορεί να αποβεί τραγική. Νομίζω, ωστόσο, πως  βασικό γεγονός παραμένει ότι στον πραγματικό κόσμο και με τους πραγματικούς ανθρώπους απαιτείται χρόνος· και μπορεί να χρειαστεί ακόμη περισσότερος για να καταλάβουμε περί τίνος ακριβώς πρόκειται.»

Τεχνητή Νοημοσύνη: Υπαρκτός κίνδυνος αφανισμού του ανθρώπινου είδους

Οι ανησυχίες του Οπενχάιμερ αντηχούν ανησυχητικά επίκαιρες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η σημερινή πυρηνική βόμβα. Οι μισοί ερευνητές της ΤΝ πιστεύουν ότι υφίσταται μία πιθανότητα 10% -ή και μεγαλύτερη- οι άνθρωποι να αφανιστούν εξαιτίας της ανικανότητάς μας να την ελέγξουμε. Αυτή η πιθανότητα είναι ασύλληπτα μεγάλη. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν μάλιστα ότι το παράθυρο της ευκαιρίας, προκειμένου να ρυθμίσουμε αποτελεσματικά την ΤΝ, είναι μόλις 2 έτη –χρόνος απίθανα μικρός για τον δεινοσαυρικό ρυθμό με τον οποίο  σέρνονται κυβερνήσεις και κοινοβούλια.

Η  ζημιά μπορεί να έχει ήδη γίνει. Ο ιστορικός Γιουβάλ Χαράρι πιστεύει ότι η ΤΝ έχει πλέον χακάρει το λειτουργικό σύστημα του ανθρώπινου πολιτισμού:

«Μπορεί σύντομα να βρεθούμε να διεξάγουμε μακροσκελείς διαδικτυακές συζητήσεις για την άμβλωση, την κλιματική αλλαγή ή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία με οντότητες που νομίζουμε ότι είναι άνθρωποι, αλλά στην πραγματικότητα είναι συστήματα ΤΝ. Το πρόβλημα  έγκειται στο ότι είναι εντελώς άσκοπο για εμάς να σπαταλάμε χρόνο προσπαθώντας να αλλάξουμε τις παγιωμένες απόψεις ενός μποτ, ενώ το ίδιο το μποτ θα μπορεί να τελειοποιήσει τα μηνύματά του με τόση ακρίβεια ώστε να έχει μεγάλες πιθανότητες να μας επηρεάσει. Μέσω της μαεστρίας στην χρήση της γλώσσας, η ΤΝ θα μπορούσε ακόμη και να δημιουργήσει στενές σχέσεις με τους ανθρώπους και να χρησιμοποιήσει τη δύναμη της οικειότητας για να αλλάξει τις απόψεις και την κοσμοθεωρία μας».

Η συγκυρία είναι κρίσιμη. Στις 14 Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε ένα αρκετά πρωτοποριακό νομοθετικό πλαίσιο, την Πράξη για την ΤΝ (The AI Act) για την ρύθμιση, για τον έλεγχο δηλαδή της ΤΝ. Ωστόσο, όπως είχε πει ο Οπενχάιμερ, μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να καταλάβουμε «περί τίνος ακριβώς πρόκειται», δηλαδή ποιοι είναι οι κίνδυνοι, οι άμεσοι και οι μακροπρόθεσμοι.

Οι Κίνδυνοι και η Ανάλυσή τους

Οι χαρούμενοι και αισιόδοξοι φουτουριστές προτάσσουν τα οφέλη της ΤΝ και κατόπιν -κατά το σύνηθες  μοτίβο «ναι μεν, αλλά»- απαριθμούν τους κινδύνους της. Ωστόσο, συχνά είναι αμφίβολο αν τους αντιλαμβάνονται σε βάθος. Και όμως! Οι κίνδυνοι αυτοί είναι πολλοί και μεγάλοι. Οι βασικοί κίνδυνοι από την ΤΝ, όπως τουλάχιστον τους αντιλαμβάνεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχοντας διενεργήσει  εκτίμηση  επιπτώσεων,  είναι έξι:

1.       Η χρήση της ΤΝ ενέχει αυξημένους κινδύνους για την ασφάλεια των πολιτών, οι οποίοι δεν καλύπτονται επαρκώς από το υφιστάμενο πλαίσιο ασφάλειας και προστασίας της ΕΕ: Πρόκειται δηλαδή για θεμελιωδώς διαφορετικό θηρίο.

2.      Η χρήση της ΤΝ ενέχει αυξημένο κίνδυνο παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών και των αξιών της Ένωσης: Και αυτό δεν είναι γενική ανησυχία, είναι ουσιώδες.

3.      Οι Αρχές δεν διαθέτουν τις εξουσίες, τα διαδικαστικά πλαίσια και τους πόρους για να διασφαλίσουν και να παρακολουθούν τη συμμόρφωση της ανάπτυξης της ΤΝ με τους ισχύοντες κανόνες: Άρα πρέπει να ελεγχθεί κεντρικά και με νέους μηχανισμούς και κανόνες.

4.      Η νομική αβεβαιότητα και η πολυπλοκότητα σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των υφιστάμενων κανόνων στα συστήματα ΤΝ αποθαρρύνουν τις επιχειρήσεις από το να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν συστήματα ΤΝ: Η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα,  δηλαδή,  επηρεάζονται αρνητικά.

5.      Η δυσπιστία απέναντι στην ΤΝ θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάπτυξη στην Ευρώπη και να μειώσει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ: Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί δηλαδή να μείνει πίσω στην ανάπτυξη της οικονομίας της —τόσο καταλυτική θα είναι η ΤΝ.

6.      Τα αποσπασματικά μέτρα δημιουργούν εμπόδια για μια διασυνοριακή, ενιαία αγορά και απειλούν την ψηφιακή κυριαρχία της Ένωσης: η Ένωση δεν έχει ψηφιακή κυριαρχία, αλλά μπορεί να υποχωρήσει ακόμη περισσότερο. Επιπλέον, η μη ρύθμιση της ΤΝ απειλεί την Ενιαία Αγορά, ακρογωνιαίο αναπτυξιακό θεσμό της Ένωσης.

Οι κίνδυνοι προκαλούν ζημίες και βλάβες. Αυτές μπορούν να είναι δυο ειδών: α) υλικές, που αφορούν στην ασφάλεια και υγεία των προσώπων (οι οποίες μπορούν να φθάσουν μέχρι την απώλεια ζωής), περιουσιακές και άλλες·  και β) άυλες, όπως απώλεια της ιδιωτικότητας, περιορισμοί του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης, ή προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σοβαρές άυλες ζημιές συνιστούν  και οι διακρίσεις, όπως για παράδειγμα εκείνες που αφορούν στην πρόσβαση στην απασχόληση. Όλες οι παραπάνω ζημίες είναι δυνατόν να προκαλούνται από ένα ευρύ φάσμα (και συνδυασμό) κινδύνων.

Το κανονιστικό πλαίσιο θα πρέπει να ελαχιστοποιεί κάθε πιθανότητα πρόκλησης ζημίας συνεπεία  των διαφόρων κινδύνων. Είναι φανερό δε ότι θα πρέπει να επικεντρώνεται στους πιο σημαντικούς από αυτούς. Η ανάλυση κινδύνων, γενικά, προκειμένου αυτοί να ιεραρχηθούν, εξετάζει συνδυαστικά το μέγεθος της πιθανώς προκαλούμενης ζημίας, την πληθυσμιακή επίπτωση, καθώς και την πιθανότητα πραγματώσής τους. Η στάθμιση αυτών των τριών παραμέτρων καθορίζει και την σημασία του κάθε κινδύνου. Όσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος, τόσο πιο παρεμβατική και η ρύθμιση που απαιτείται.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στρεβλής εκτίμησης κινδύνου είναι ο θάνατος από καρχαρίες: Στις ΗΠΑ φονεύονται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 43 άτομα από επίθεση καρχαριών. Αντίθετα, στις πισίνες των ΗΠΑ πνίγονται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 3.536 άτομα —84 φορές περισσότεροι! Οι  άνθρωποι φοβούνται πολύ περισσότερο τον θάνατο από καρχαρία ενώ, προφανώς,  ο πνιγμός στην πισίνα είναι πολύ σοβαρότερος.

Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την ΤΝ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της ψηφιακής στρατηγικής της, αποφάσισε να ρυθμίσει (εγκαίρως;) την ΤΝ, δηλαδή την ανάπτυξη και τη χρήση αυτής της  τεχνολογίας, η οποία μπορεί, πράγματι, να προσφέρει πολλά οφέλη: από πιο βιώσιμη ενέργεια, μέχρι καλύτερη και φθηνότερη υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα. Η ΤΝ βρίσκεται  επίσης στην καρδιά της 4ης  Βιομηχανικής Επανάστασης, ενός μεγάλου πλέγματος καινοτόμων τεχνολογιών που θα αλλάξει ριζικά και τους τρεις κλάδους της παγκόσμιας οικονομίας.

Η ΕΕ συζητά το ζήτημα για περισσότερο από δύο χρόνια, το οποίο  απέκτησε επείγουσα σημασία μετά την περσινή κυκλοφορία του ChatGPT, εντείνοντας  τις ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της τεχνολογίας στην απασχόληση και την κοινωνία. Ήδη από τον Απρίλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα αρχικό ρυθμιστικό πλαίσιο για την ΤΝ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέλαβε να εκπονήσει τις κατάλληλες ρυθμίσεις.

Οι γενικές κατευθύνσεις προς τις οποίες κινούνται οι ρυθμίσεις συνίστανται στο ότι  τα συστήματα ΤΝ πρέπει να είναι ασφαλή (προφανώς), διαφανή (οι λειτουργίες τους, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και οι αλγόριθμοι θα πρέπει να είναι κατανοητοί και εξηγήσιμοι στους ανθρώπους), ανιχνεύσιμα (να διαθέτουν μηχανισμούς για την απόδοση ευθυνών σε άτομα, οργανισμούς ή συστήματα για τις ενέργειες και τα αποτελέσματά τους), να μην κάνουν διακρίσεις (να μην δημιουργούν ζητήματα μεροληψίας στα δεδομένα με τα οποία εκπαιδεύονται, στη λήψη αλγοριθμικών αποφάσεων, ώστε να αποτρέπεται η δημιουργία ανόμοιων επιπτώσεων  σε βάρος διάφορων κοινωνικών ή άλλων ομάδων ) και να είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Επιπλέον, είναι κρίσιμο τα συστήματα ΤΝ να εποπτεύονται από ανθρώπους και όχι από άλλα αυτοματοποιημένα συστήματα (δηλαδή να μην είναι εντελώς αυτόνομα), ώστε να προλαβαίνονται και να αποφεύγονται τυχόν ζημίες σε ανθρώπους και στο περιβάλλον.

Απαιτείται, τέλος, να θεσπιστεί  ένας τεχνολογικά ουδέτερος, ενιαίος ορισμός για την ΤΝ, τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Όσο και αν φαίνεται παράδοξο, αυτός ο ορισμός δεν υφίσταται,  είναι δε πολύ δύσκολο να θεσπιστεί.

Κάθε επίπεδο κινδύνου έχει τους δικούς του κανόνες

Οι κανόνες των ρυθμίσεων, ανάλογα με το επίπεδο κινδύνου, επέχουν υποχρεώσεις τόσο για τους δημιουργούς συστημάτων και για τους παρόχους, όσο και για τους χρήστες.  Η μεγάλη πλειονότητα των συστημάτων της ΤΝ είναι «άκακη», ενέχει  δηλαδή ελάχιστο κίνδυνο· ωστόσο ακόμη και αυτά πρέπει να αξιολογούνται.

Οι κανόνες, όπως τους ψήφισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά φθίνουσα σειρά κινδύνου είναι:

1.       Ανεπίτρεπτος κίνδυνος

Πρόκειται για εκείνα τα συστήματα ΤΝ που θεωρούνται απειλή για τους ανθρώπους. Αυτά τα συστήματα απαγορεύονται. Περιλαμβάνουν:

•         Χειραγώγηση (γενικά) της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ή στοχευμένων ευάλωτων ομάδων: ένα παράδειγμα που αναφέρεται είναι παιχνίδια με φωνητική ενεργοποίηση που ενθαρρύνουν επικίνδυνες συμπεριφορές στα παιδιά.

•         Κοινωνική βαθμολόγηση: ταξινόμηση ανθρώπων με βάση τη συμπεριφορά, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση ή τα προσωπικά χαρακτηριστικά τους.

•         συστήματα βιομετρικής κατηγοριοποίησης με χρήση ευαίσθητων χαρακτηριστικών (π.χ. φύλο, φυλή, εθνικότητα, ιδιότητα του πολίτη, θρησκεία, πολιτικός προσανατολισμός),

•         Συστήματα «προνοητικής» αστυνόμευσης (με βάση τη δημιουργία προφίλ, την τοποθεσία ή την προηγούμενη εγκληματική συμπεριφορά).

•         Συστήματα απομακρυσμένης βιομετρικής ταυτοποίησης σε πραγματικό χρόνο, όπως η αναγνώριση προσώπου σε δημόσια προσβάσιμους χώρους.

Εντούτοις, προβλέπονται εξαιρέσεις: Για παράδειγμα, συστήματα απομακρυσμένης βιομετρικής ταυτοποίησης, η οποία πραγματοποιείται μετά από σημαντική καθυστέρηση και όχι σε πραγματικό χρόνο. Τέτοια συστήματα θα επιτραπούν για τη δίωξη σοβαρών εγκλημάτων, αλλά η χρήση τους θα γίνεται μόνο μετά από έγκριση του αρμόδιου δικαστικού οργάνου.

2.     Υψηλός κίνδυνος

Πρόκειται για συστήματα ΤΝ που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ασφάλεια ή τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των ανθρώπων. Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

1) Συστήματα ΤΝ που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα που εμπίπτουν στη νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια των προϊόντων, όπως η αεροπορία, τα αυτοκίνητα, οι ιατρικές συσκευές,  οι ανελκυστήρες και τα παιχνίδια.

2) Συστήματα ΤΝ που εμπίπτουν σε 8 συγκεκριμένους τομείς:

1.        Βιομετρική ταυτοποίηση και κατηγοριοποίηση φυσικών προσώπων

2.       Διαχείριση και λειτουργία κρίσιμων υποδομών

3.       Εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση

4.       Απασχόληση, διαχείριση εργαζομένων και πρόσβαση στην αυτοαπασχόληση

5.       Πρόσβαση σε βασικές ιδιωτικές και δημόσιες υπηρεσίες και παροχές, και απόλαυση αυτών

6.       Επιβολή του νόμου

7.       Διαχείριση της μετανάστευσης, του ασύλου και των συνοριακών ελέγχων

8.      Βοήθεια στη νομική ερμηνεία και την εφαρμογή του νόμου

Σε αυτόν τον  κατάλογο προστέθηκαν τα συστήματα ΤΝ που χρησιμοποιούνται για τον επηρεασμό των ψηφοφόρων και του αποτελέσματος των εκλογών,  όπως και τα συστήματα που προτείνουν (προϊόντα, υπηρεσίες, κλπ) στους χρήστες και τα οποία χρησιμοποιούνται από τις μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.

Τα συστήματα αυτά  θα καταχωρίζονται υποχρεωτικά σε μια Βάση Δεδομένων της ΕΕ και θα αξιολογούνται πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά, καθώς και καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους.

3.     Περιορισμένος κίνδυνος

Τα συστήματα αυτής της κατηγορίας θα πρέπει να συμμορφώνονται κατ’ ελάχιστον με απαιτήσεις διαφάνειας, ώστε να επιτρέπουν στους χρήστες να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις. Αφού αλληλοεπιδράσει με τις εφαρμογές (όπου πρέπει να ενημερώνεται κάθε φορά ότι  αλληλοεπιδρά με ΤΝ, και όχι με ανθρώπους), ο χρήστης μπορεί στη συνέχεια να αποφασίσει αν θέλει να συνεχίσει να τις χρησιμοποιεί. Η κατηγορία περιλαμβάνει συστήματα ΤΝ που παράγουν ή επεξεργάζονται περιεχόμενο εικόνας, ήχου ή βίντεο, για παράδειγμα deepfakes, δηλαδή φωτογραφίες ή βίντεο για γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ.

Τι κάνουν οι Άλλοι

Κίνα

Η Κίνα, ωθούμενη και εκείνη από την φρενίτιδα που προκάλεσε διεθνώς το ChatGPT, προχώρησε σε κινήσεις για να χαλιναγωγήσει τα συζητητικά μποτ, προτού αυτά ξεπεράσουν τους ασφυκτικούς φραγμούς της λογοκρισίας στη χώρα. Η κινεζική Υπηρεσία Κυβερνοχώρου παρουσίασε σχέδια κανόνων για την παραγωγική ΤΝ (κείμενο και εικόνες), σύμφωνα με τους οποίους οι εταιρείες πρέπει να συμμορφώνονται με τους πολύ αυστηρούς κανόνες  λογοκρισίας του Κομμουνιστικού Κόμματος (όπως ήδη συμβαίνει και με τους ιστότοπους και τις εφαρμογές). Βασικό στοιχείο τους είναι η απαγόρευση δημοσίευσης υλικού που δυσφημίζει τους Κινέζους ηγέτες ή αγγίζει έστω απαγορευμένες πτυχές  της ιστορίας της Κίνας. Επιπλέον, οι δημιουργοί θα πρέπει να καταχωρίζουν τους αλγορίθμους των συζητητικών μποτ στις ρυθμιστικές αρχές. Το περιεχόμενο που παράγουν τα κινέζικα συστήματα ΤΝ, επομένως, «οφείλει να αντικατοπτρίζει τις βασικές σοσιαλιστικές αξίες και να αποφεύγει πληροφορίες που υπονομεύουν την κρατική εξουσία ή την εθνική ενότητα». Θα είχε ενδιαφέρον να δει κανείς τι θα έλεγε η κινέζικη εκδοχή του ChatGPT (το πρωτότυπο ChatGPT δεν είναι «διαθέσιμο» την Κίνα) σε μία ερώτηση για την ανεξαρτησία της Ταιβάν.

Οι κανόνες είναι ακόμη ρευστοί, αλλά οι Κινέζοι μηχανικοί πληροφορικής ήδη προσπαθούν να ερμηνεύσουν πώς θα τους ενσωματώσουν στα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Δεν θα είναι εύκολο.

Ηνωμένες Πολιτείες

Αν η Κίνα προσπαθεί θα ελέγξει (και λιγότερο να ρυθμίσει) την ΤΝ με το βαρύ, αυταρχικό χέρι της, οι ΗΠΑ, πιο χαλαρές, έχουν υιοθετήσει μία προσέγγιση laissez faire –και γι΄ αυτό έχουν μείνει πίσω σε σχέση με την Ευρώπη. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εμπορίου πιστεύει μάλιστα ότι σε αυτή την φάση το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο των Ηνωμένων Πολιτειών καλύπτει επαρκώς (!) τον κίνδυνο προκαταλήψεων και διακρίσεων που συνδέονται με την αυξανόμενη χρήση συστημάτων ΤΝ. Ο νόμος για την Εθνική Πρωτοβουλία Τεχνητής Νοημοσύνης που ψηφίστηκε το 2020, στόχευε κυρίως στην προώθηση των επενδύσεων και της έρευνας και ανάπτυξης (R & D) και δεν περιείχε ρυθμιστικές διατάξεις για την ΤΝ.

Ούτως ή άλλως, το Κογκρέσο έχει τα χέρια του γεμάτα: δεν έχει ψηφίσει καν ομοσπονδιακή νομοθεσία για την online προστασία της ιδιωτικότητας, ούτε κάτι ουσιαστικό για τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Τώρα πλέον το Κογκρέσο έχει αρχίσει να κινείται, αλλά όπως δήλωσε ο Γκρέισι Κάνιγκχερ, Υπεύθυνος τύπου του Τσακ Σούμερ, Δημοκρατικού Αρχηγού της Πλειοψηφίας στο Κογκρέσο: «Είναι δύσκολο να κατανοήσεις κάτι που είναι τόσο περίπλοκο και αλλάζει τόσο γρήγορα, αλλά είναι τόσο σημαντικό». Βρίσκονται δηλαδή ακόμη στη φάση του «Περί τίνος ακριβώς πρόκειται».

Ο Λευκός Οίκος έχει δημοσιεύσει ένα προσχέδιο της Χάρτας Δικαιωμάτων για την ΤΝ. Πρόκειται για ένα κείμενο 73 σελίδων που είναι μάλλον  ευχολόγιο («Δεν πρέπει να γίνονται διακρίσεις βάσει αλγορίθμων και τα συστήματα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και να σχεδιάζονται με δίκαιο τρόπο»), απέχοντας πόρρω από ένα ρυθμιστικό κείμενο, αυτό δηλαδή που οι ΗΠΑ χρειάζονται επειγόντως.

Άλλες πρωτοβουλίες

Το Ηνωμένο Βασίλειο, αποκομμένο πλέον από την Ευρώπη, έχει παρουσιάσει την Εθνική του «Στρατηγική στην ΤΝ» το 2021 και σκοπεύει να παρουσιάσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο στο μέλλον. Προς το παρόν, στις 29 Μαρτίου 2023, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δημοσίευσε Λευκή Βίβλο με τίτλο «Μια προσέγγιση υπέρ της καινοτομίας για τη ρύθμιση της ΤΝ», όπου αναπτύσσεται η προσέγγιση για την ΤΝ που μέχρι τότε είχε οριστεί πολύ γενικόλογα.

Τέλος, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) έχει εκπονήσει μία -μη δεσμευτική- σύσταση για την ΤΝ, ενώ το Συμβούλιο της Ευρώπης επεξεργάζεται και αυτό ένα νομικό πλαίσιο για την ανάπτυξη, το σχεδιασμό και την εφαρμογή της ΤΝ.

Και τώρα τι;

Η Πράξη για την ΤΝ εδραιώνει τη θέση της Ευρώπης ως de facto παγκόσμιας ρυθμιστικής αρχής της τεχνολογίας. Η Ευρώπη επιδιώκει αφενός να  θέσει επιδραστικούς κανόνες  στη χάραξη τεχνολογικής πολιτικής σε όλο τον κόσμο και αφετέρου πρότυπα που επηρεάζουν όλους τους καταναλωτές.  Οι εταιρείες ήδη προσαρμόζουν τις πρακτικές τους διεθνώς για να αποφύγουν ένα μωσαϊκό πολιτικών και υποχρεώσεων συμμόρφωσης. Η Microsoft, για παράδειγμα, αποφάσισε να επεκτείνει τα δικαιώματα που απορρέουν από το GDPR σε όλους τους καταναλωτές της ανά τον κόσμο και όχι μόνον στην Ευρώπη.

Δεν είναι σαφές πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι οποιαδήποτε ρύθμιση της ΤΝ. Τα παραγωγικά συστήματα ΤΝ, όπως το ChatGPT, αποτελούν ένα δείγμα των νέων δυνατοτήτων της τεχνολογίας που αναδύονται ταχύτερα από ότι οι νομοθέτες είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν: οι προηγούμενες εκδόσεις της νομοθεσίας της ΕΕ δεν έδιναν μεγάλη προσοχή στα παραγωγικά συστήματα ΤΝ.

Ο αμερικάνικος Σύνδεσμος της Βιομηχανίας Τεχνολογίας, η Computer & Communications Industry Association, δήλωσε πρόσφατα ότι η ΕΕ θα πρέπει να αποφύγει υπερβολικά γενικούς κανονισμούς που εμποδίζουν την καινοτομία: «Η ΕΕ στοχεύει να ηγηθεί στη ρύθμιση της ΤΝ, αλλά το αν θα ηγηθεί και στην καινοτομία της ΤΝ μένει να φανεί», δήλωσε ο Μπονιφάς ντε Σαμπρί, υπεύθυνος πολιτικής του Συνδέσμου για την Ευρώπη. «Οι νέοι κανόνες της Ευρώπης για την ΤΝ πρέπει να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τους σαφώς καθορισμένους κινδύνους, αφήνοντας παράλληλα αρκετή ευελιξία στους προγραμματιστές να παρέχουν χρήσιμες εφαρμογές ΤΝ  προς όφελος όλων των Ευρωπαίων».

Ο Σαμ Άλτμαν, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλοςτης OpenAI, της κατασκευάστριας εταιρείας του ChatGPT,  έχει ζητήσει τη ρύθμιση της TN, αλλά έχει επίσης δηλώσει ότι μπορεί να είναι απαγορευτικά δύσκολο για την εταιρεία του να συμμορφωθεί με την πρόταση της EE. Η απειλή που θέτει η νομοθεσία της ΕΕ είναι τόσο σοβαρή, δήλωσε η  ΟpenAI, που μπορεί να αναγκαστεί να αποχωρήσει από την Ευρώπη, ανάλογα με το τι θα συμπεριληφθεί στο τελικό κείμενο.

Οι ηγέτες της τεχνολογίας προφανώς  προσπαθούν να επηρεάσουν τις διαβουλεύσεις. Ο Άλτμαν επισκέφθηκε τους τελευταίους μήνες τουλάχιστον 100 Αμερικανούς νομοθέτες και άλλους διεθνείς ηγέτες, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη Νότια Αμερική, την Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, συμπεριλαμβανομένης της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι ένα κρίσιμο βήμα στη νομοθετική διαδικασία. Η τελική έκδοση του νομοθετήματος, ωστόσο,  θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των εκπροσώπων των τριών θεσμικών οργάνων  της Ευρωπαϊκής Ένωσης – του Κοινοβουλίου, της Επιτροπής και του Συμβουλίου. Αξιωματούχοι της Ένωσης δήλωσαν ότι ελπίζουν να καταλήξουν σε τελική συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους. Μακάρι.

Ο Γιώργος Ναθαναήλ είναι Σύμβουλος Πληροφορικής