Η πολυτάραχη ζωή της «μαμάς» της Barbie

Η Barbie δεν ήταν σαν τις άλλες κούκλες στα παιχνιδάδικα. Όταν η αμφιλεγόμενη ενήλικη φιγούρα της –ροζ χείλη, λεπτή μέση, μεγάλο στήθος– έφτασε στα ράφια καταστημάτων το 1959, έφερε επανάσταση. Μέχρι τότε, οι κούκλες αναπαριστούσαν μωρά με τα οποία τα κοριτσάκια μπορούσαν μονοδιάστατα να προσποιούνται και να φαντάζονται τον ρόλο που θα καλούνταν να αναλάβουν στο μέλλον, της σωστής μητέρας.

Η Barbara Millicent Roberts όπως είναι ολόκληρο το όνομα της κούκλας, ή «Barbie», ήταν διαφορετική. Ένα κορίτσι θα μπορούσε να ονειρεύεται τη γυναίκα που θα ήθελε να γίνει, τι δουλειά θα έκανε ή τι ρούχα θα φορούσε. Οι κούκλες-μωρά πρότειναν έναν ρόλο. Η Barbie πρότεινε τα πάντα. Παρόλα τα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά της, όπως ότι ήταν λευκή , ξανθιά, λεπτή, ήταν ταυτόχρονα άγραφο χαρτί – tabula rasa. Αυτό ακριβώς επεδίωκε η «μαμά» της Barbie.

«Η ιδέα ήταν ότι ένα μικρό κορίτσι θα μπορούσε να ονειρεύεται πως μεγαλώνει και κάθε μεγάλη γυναίκα που έβλεπε είχε στήθος», είχε πει η Ρουθ Χάντλερ, η εφευρέτρια της Barbie. Η Χάντλερ, που πέθανε το 2002, έπρεπε να παλέψει με τους συντηρητικούς άνδρες-στελέχη της Mattel βήμα-βήμα.

Η μικρή Ρουθ

Η μοίρα έφερε τα πράγματα έτσι ώστε το στήθος να γίνει επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην πολυτάραχη επαγγελματική ζωή της Χάντλερ. Το στήθος έμελλε να την απασχολήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70, όπως ακριβώς οι ανατομικά αφύσικες αναλογίες μπούστου/μέσης/ισχίου της Barbie που είχαν επικριθεί με σφοδρότητα από φεμινίστριες εκείνη την εποχή. Η Χάντλερ εκδιώχθηκε από τη Mattel εκείνη τη δεκαετία. Το 1978, της απαγγέλθηκαν ομοσπονδιακές κατηγορίες συνωμοσίας στις ΗΠΑ.

Όλο αυτό το διάστημα, η Χάντλερ έκανε θεραπεία για καρκίνο του μαστού, έχοντας υποβληθεί και σε μαστεκτομή. Και όταν δεν βρήκε ένα προσθετικό στήθος που να της ταιριάζει, δημιούργησε το δικό της brand, αναπλάθοντας τη γυναικεία μορφή για δεύτερη φορά. «Κατά κάποιον τρόπο, η ζωή μου περιστρέφεται γύρω από το στήθος», αποκάλυψε η Χάντλερ στην αμερικανική τηλεόραση το 1994.

Η δυναμική κόρη Πολωνοεβραίων μεταναστών

Η Ρουθ Μόσκο γεννήθηκε στο Ντένβερ του Κολοράντο το 1916, και ήταν το μικρότερο από τα δέκα παιδιά Πολωνοεβραίων μεταναστών. Στα 19 της πήγε διακοπές στο Λος Άντζελες και δεν γύρισε ποτέ σπίτι. Κατά παράβαση της κοινωνικής νόρμας της δεκαετίας του 1930, η Χάντλερ ήταν αυτή που έστειλε μήνυμα στα Βραχώδη Όρη στον αγαπημένο της απ’ το γυμνάσιο, Έλιοτ Χάντλερ, να μετακομίσει μαζί της στο Χόλιγουντ. Παντρεύτηκαν το 1938 και είχαν δύο παιδιά: μια κόρη που την έλεγαν Μπάρμπαρα, και έναν γιο, τον Κένεθ.

Στην αρχή, το ζευγάρι ασχολήθηκε με επιχείρηση επίπλων. Ο Έλιοτ χειριζόταν τον σχεδιασμό και την κατασκευή. Η Χάντλερ τα πουλούσε. Το γεγονός ότι η εταιρεία τελικά εξελίχθηκε στην Mattel Toys οφείλεται στον Έλιοτ, ο οποίος επέκτεινε την ήδη επιτυχημένη επιχείρηση επίπλων και κορνιζών, σε μια εταιρεία που κατασκεύασε παιδικά πιάνο και γιουκαλίλι, ακόμη και μια σειρά επίπλων για κουκλόσπιτα.

Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας της προέλευσης της Barbie, αλλά ορισμένα στοιχεία παραμένουν πάντα τα ίδια. Χαρακτηριστικό σε όλες είναι ότι η Ρουθ σαν κοριτσάκι, και η κόρη της μετά, απεχθάνονταν να παίζουν με κούκλες. Η μικρή Μπάρμπαρα προτιμούσε να παίζει με χάρτινες κούκλες που έμοιαζαν έφηβες ή ενήλικες  και των οποίων τα χάρτινα ρούχα μπορούσαν εύκολα να αλλάξουν.

Το δεύτερο κρίσιμο βήμα προς την εφεύρεση της πιο αναγνωρίσιμης κούκλας στον κόσμο ήταν ένα οικογενειακό ταξίδι στην Ευρώπη. Η Ρουθ και ο Έλιοτ πήγαν τα παιδιά στις Άλπεις, όπου η Ρουθ και η Μπάρμπαρα εντόπισαν μια γερμανική κούκλα Bild Lilli σε κάποιο μαγαζί. Όπως η Barbie, ήταν μια «ενήλικη» κούκλα που πωλούνταν σε διάφορες μορφές. Προς απογοήτευση της μικρής Μπάρμπαρα, όμως, τα ρούχα της Lilli δεν πωλούνταν χωριστά από την ίδια την κούκλα. Αν ήθελες τη στολή του σκι, για παράδειγμα, θα έπρεπε να αγοράσεις άλλη μια Lilli.

Οικογένεια Χάντλερ

Μια χειραφετημένη εργαζόμενη μητέρα

Για να λανσαριστεί η Barbie, χρειαζόταν κάποιος σαν την Χάντλερ. Ήταν εργαζόμενη μητέρα σε μια εποχή που οι περισσότερες μητέρες έμεναν στο σπίτι. Ήταν μια δυναμική γυναίκα που δεν είχε πρόβλημα να κοντραριστείεί με το ανδροκρατούμενο συμβούλιο, αλλά και τους άντρες ιδιοκτήτες καταστημάτων παιχνιδιών, οι οποίοι αμφισβητούσαν αν έπρεπε, ούτως ή άλλως, μια «ενήλικη» κούκλα να πωλείται σε παιδιά. «Οι περισσότεροι από τους αγοραστές [για τα καταστήματα] ήταν άνδρες και κάποιοι δεν πίστευαν ότι οι γυναίκες θα ήθελαν οι κόρες τους να έχουν μια κούκλα με στήθος! Και οι ίδιοι δεν ήθελαν οι κόρες τους να έχουν τέτοια κούκλα!», είχε πει η Χάντερ στο εβραϊκό γυναικείο περιοδικό Lilith. Αλλά όταν οι μητέρες είδαν την Barbie στα καταστήματα, δικαιώθηκε. «Όταν στείλαμε για πρώτη φορά την κούκλα, απλά ξεπούλησε». Η Χάντλερ τότε αγόρασε ένα ροζ Ford Thunderbird.

Από τις πρώτες Barbie

Ο φίλος της Barbie, Ken, που πήρε το όνομά του από τον γιο των Χάντλερ, παρουσιάστηκε το 1961, ακολουθούμενος από τη μικρή αδερφή της Barbie, Skipper, το 1964. Η πρώτη Barbie ήταν ντυμένη με ένα ασπρόμαυρο μαγιό, αλλά σύντομα ακολούθησαν περισσότερα ρούχα και περισσότερες ιστορίες. Το 1960, έγινε σχεδιάστρια μόδας με ροζ ταγέρ και χαρτοφύλακα σκίτσων. Τον επόμενο χρόνο ήταν αεροσυνοδός με καπέλο, νοσοκόμα με γυαλιά «πεταλούδα» και μπαλαρίνα με πουέντ. Αν και έγινε αστροναύτης το 1965, πριν ο άνθρωπος πατήσει στο φεγγάρι, πέρασαν χρόνια πριν η Barbie γίνει πιλότος ή γιατρός. «Ποτέ δεν ονειρευόμουν να προσπαθήσω να αλλάξω τον κόσμο», ανέφερε η Χάντλερ τρεις δεκαετίες αργότερα. «Ήθελα να δείξω τον κόσμο όπως είναι. Και εκείνη την εποχή, δεν υπήρχαν γυναίκες γιατροί».

Η Χάντλερ δεν νοιαζόταν για τις επικρίσεις για την εξιδανικευμένη εμφάνιση της Barbie, που άρχισαν να εμφανίζονται στις αμερικανικές εφημερίδες μόλις η κούκλα έγινε δημοφιλής. Άρθρο στο Saturday Evening Post του 1964, ένα χρόνο αφότου εμφανίστηκε η Barbie “College Graduate” (απόφοιτος πανεπιστημίου) αναφερόταν στον κόσμο της Barbie με φράσεις όπως «έμφαση στα υπάρχοντά της και λατρεία στην εμφάνιση», «μια μικροσκοπική παρωδία της επιδίωξής μας για το ωραίο, το υλικό και το ασήμαντο». Αλλά η Χάντλερ απέρριπτε την ιδέα ότι η κούκλα με το πλούσιο μπούστο θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση ενός κοριτσιού. «Πολλές γυναίκες έχουν πρόβλημα με το σώμα τους καθώς μεγαλώνουν», παραδέχτηκε η Χάντλερ. «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι η κούκλα το προκαλεί αυτό».

Αντιμέτωπη με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς

Η Barbie άντεξε την κριτική. Το 1963, η Mattel μπήκε στο χρηματιστήριο. Μέχρι το 1964, έφτασε να είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής παιχνιδιών της Αμερικής και η Ρουθ Χάντλερ χρήστηκε εκτελεστικός αντιπρόεδρος. Ακόμη και τώρα, είναι μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο.

Όπως αναφέρει η ταινία (αν την έχετε δει), η Ρουθ και ο Έλιοτ δεν τα πήγαν το ίδιο καλά. Αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Mattel το 1975, όταν ομοσπονδιακοί ερευνητές ξεκίνησαν έρευνα για τα τότε παραπαίοντα οικονομικά της εταιρείας. Τελικά, το 1978, απαγγέλθηκαν κατηγορίες για συνωμοσία, απάτη και ψευδείς δηλώσεις στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ. Αυτές οι ψευδείς δηλώσεις επέτρεψαν στην εταιρεία να δανειστεί κεφάλαια και να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία με υπερτιμημένη μετοχή της Mattel. Αντί για τα 34 εκατομμύρια δολάρια που η Mattel ισχυρίστηκε ότι έβγαζε το 1971, οι ερευνητές πίστευαν ότι ο πραγματικός αριθμός ήταν γύρω στα 14 εκατομμύρια δολάρια.

Ουσιαστικά, τα βιβλία μαγειρεύτηκαν και, σύμφωνα με τον βιογράφο της Χάντλερ, Ρόμπιν Γκέρμπερ, «υπήρχαν ισχυρά στοιχεία ότι η Ρουθ γνώριζε γι’ αυτό». Η Χάντλερ επικαλέστηκε τη διάταξη «χωρίς αντίρρηση» – έναν ισχυρισμό με τον οποίο ένας κατηγορούμενος στις ΗΠΑ μπορεί να αποδεχθεί ποινή χωρίς να παραδεχτεί την ενοχή του. Της επιβλήθηκε πρόστιμο 57.000 δολαρίων, αλλά απέφυγε τη μέγιστη ποινή φυλάκισης των 41 ετών που θα μπορούσε να της επιβληθεί αν κρινόταν ένοχη. Σε συνεντεύξεις, ωστόσο, η Χάντλερ συνέχισε να υποστηρίζει ότι ήταν αθώα. Είπε στο CBS News το 1994 ότι ποτέ δεν έκανε κάτι παράνομο η ίδια.

Η μαστεκτομή την ωθεί στον χώρο των εμφυτευμάτων

Αλλά την ίδια στιγμή που η Χάντλερ πάλευε για την εταιρεία της και αργότερα την ελευθερία της, πάλευε και για τη ζωή της. Η Χάντλερ είχε διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού το 1970 και πάλευε να βρει εμφύτευμα στήθους μετά τη θεραπεία. Για εκείνη η μαστεκτομή ήταν «σαν να είχα χάσει τη θηλυκότητά μου».

Για να ξανακερδίσει τη θηλυκότητά της, ίδρυσε τη Nearly Me, μια από τις πρώτες εταιρείες εμφυτευμάτων που δεν αντιμετώπισε το αριστερό και το δεξί στήθος ως απλά εναλλάξιμα. Έτσι η Χάντλερ ξαναμπήκε στις επιχειρήσεις. Περιόδευε στην Αμερική μιλώντας για τη σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης, πολύ πριν οι ετήσιες προληπτικές εξετάσεις γίνουν πρότυπο. Όταν εμφανίστηκε στο The Merv Griffin Show επέμεινε ο διάσημος παρουσιαστής να νιώσει το Nearly Me εμφύτευμα της. Η Μπέτι Φορντ είχε εμφυτεύσει Nearly Me. Αν μια μαστεκτομή σηματοδοτούσε το τέλος της θηλυκότητας, το Nearly Me πρότεινε έναν τρόπο για να την επαναφέρεις. Ήταν η δεύτερη επιχείρηση εκατομμυρίων δολαρίων της Χάντλερ.

Το 1989, στα 75 της, η Χάντλερ έχασε το άλλο στήθος της από καρκίνο και δύο χρόνια μετά αποσύρθηκε. Αλλά δεν παύεις να είσαι η μαμά της Barbie. Όταν η Χάντλερ πέθανε το 2002 σε ηλικία 85 ετών, από επιπλοκές χειρουργικής επέμβασης στο παχύ έντερο, νεκρολογίες κυκλοφόρησαν σε κάθε μεγάλη αμερικανική εφημερίδα λέγοντας πώς η ίδια γυναίκα που έδωσε σε κούκλες στήθος βοήθησε αργότερα τις επιζήσασες από καρκίνο του μαστού να ανακτήσουν το δικό τους. Οι καρποί της καριέρας της Ρουθ Χάντλερ μπορεί να είχαν τις ρίζες τους στις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη θηλυκότητα, αλλά η ίδια αψηφούσε τις κοινωνικές νόρμες της εποχής για τις γυναίκες, σε κάθε ευκαιρία. Στην πραγματικότητα, η αληθινή ιστορία της μαμάς της Barbie θα μπορούσε να γίνει μια πολύ καλή ταινία.