Κλιματική αλλαγή: Τα προβλήματα και οι κίνδυνοι από τα κλιματιστικά – Οι εναλλακτικές

Η επέλαση της κλιματικής κρίσης, με θερμοκρασίες – ρεκόρ να καταγράφονται τις τελευταίες εβδομάδες σε περιοχές του πλανήτη από την Μεσόγειο ως την Κίνα και τις ΗΠΑ, έχει αναγκάσει πολλά εκατομμύρια ανθρώπους να στραφούν στα κλιματιστικά για να εξασφαλίσουν ανεκτές συνθήκες διαβίωσης σε κλειστούς χώρους. Μόνο που το τίμημα για το περιβάλλον και για την τσέπη τους, δεν είναι ευκαταφρόνητο.

Μεσόγειος: Το μεγαλύτερο επεισόδιο καύσωνα που έχει καταγραφεί

Αποκλεισμοί

Καταρχάς, τα κλιματιστικά δεν αποτελούν μια τεχνολογία προσβάσιμη σε όλους. Δισεκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη, τόσο στο εσωτερικό των πλούσιων χωρών όσο και σε κράτη που επικρατούν ακόμα δυσμενέστερες συνθήκες από ότι στη Μεσόγειο ή στις ΗΠΑ, δεν μπορούν απλώς να πατήσουν ένα κουμπί και να ρίξουν τη θερμοκρασία του δωματίου τους. Ακόμα και για όσους όμως έχουν αυτή τη δυνατότητα, το ενεργειακό κόστος είναι τεράστιο.

Όπως αναφέρει το Guardian, οι έρευνες δείχνουν ότι στις ΗΠΑ τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα είναι αυτά που πιθανότατα δεν έχουν πρόσβαση στην εν λόγω πολύτιμη τεχνολογία. Μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι από 1,8 έως και 4,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες, που υποφέρουν συχνά από επικίνδυνα υψηλές θερμοκρασίες, δεν έχουν πρόσβαση σε τεχνολογία ψύξης.

«Σε μεγάλο μέρος του κόσμου, σε πολλές χώρες, ανησυχούμε ότι οι άνθρωποι που χρειάζονται περισσότερο τον κλιματισμό δεν τον έχουν», υπογραμμίζει ο Narasimha Rao, καθηγητής ενεργειακών συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Yale, ο οποίος συνυπογράφει την εν λόγω μελέτη.

Η χρήση του κλιματιστικού ασκεί επίσης πίεση στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό, όπως σημειώνει ο Guardian, μπορεί να είναι επικίνδυνο: αν ένα πενθήμερο κύμα καύσωνα και μια διακοπή ρεύματος πλήξουν την πόλη του Φοίνιξ ταυτόχρονα, περισσότερο από το 50% του σημερινού πληθυσμού της πόλης των 1,4 εκατομμυρίων κατοίκων θα μπορούσε να καταλήξει στα επείγοντα περιστατικά, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη.

Πολλοί εργάζονται για να καταστήσουν τα κλιματιστικά πιο προσιτά και να βελτιώσουν την αξιοπιστία των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, υπάρχει ένα άλλο πρόβλημα: τα κλιματιστικά θερμαίνουν τη Γη.

Το οικολογικό κόστος

Πράγματι, ακόμα και τα πιο αποδοτικά κλιματιστικά καταναλώνουν πολλή ενέργεια. Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Υπηρεσία Ενέργειας, μέχρι το 2050, οι τεχνολογίες ψύξης, συμπεριλαμβανομένων των κλιματιστικών μονάδων, αναμένεται να αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα αύξησης της ζήτησης ενέργειας. Έπειτα, τα περισσότερα μοντέλα κλιματιστικών απαιτούν επίσης τη χρήση χημικών ουσιών που συντελούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Στις συσκευές αιρ κοντίσιον χρησιμοποιούνται κατά κανόνα υδροφθοράνθρακες (HFC), μια κατηγορία επικίνδυνων αερίων του θερμοκηπίου που παγιδεύουν πολύ περισσότερη θερμότητα από το διοξείδιο του άνθρακα.

Ορισμένα κλιματιστικά χρησιμοποιούν τα πιο φιλικά προς το κλίμα ψυκτικά μέσα υδροφθοροολεφίνες (HFO), που όμως επίσης προκαλούν ζημιά στο περιβάλλον – αν και μικρότερη. Άλλες εναλλακτικές λύσεις περιλαμβάνουν την αμμωνία και το προπάνιο, που όμως μπορούν να καταστούν εξαιρετικά επιβλαβή για τον άνθρωπο, σε περίπτωση που διαρρεύσουν.

Όπως σημειώνει ο Guardian, οι εταιρείες χρησιμοποιούν τώρα επίσης νεότερα είδη ψυκτικών μέσων, όπως το R-32, ένας υδροφθοράνθρακας σημαντικά λιγότερο επιβαρυντικός από αυτούς που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά.

Οι εναλλακτικές

Ποια είναι λοιπόν η λύση; Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η προσοχή πρέπει να στραφεί σε εναλλακτικούς τρόπους ψύξης, που να επιτρέπουν στους ανθρώπους να διατηρούν ένα ανεκτό επίπεδο διαβίωσης σε κλειστούς χώρους χωρίς να προκαλείται μη αναστρέψιμη ζημιά στο περιβάλλον.

Σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, μία από τις πλέον δημοφιλείς τεχνολογίες κλιματισμού είναι οι ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας, οι οποίες μπορούν να θερμάνουν και να ψύξουν τα σπίτια. Τις ζεστές ημέρες, οι συσκευές αντλούν ζεστό αέρα έξω από το σπίτι και τραβούν δροσερό αέρα μέσα. Οι αντλίες θερμότητας, σύμφωνα με τον Guardian, είναι πολύ πιο αποδοτικές από τα παραδοσιακά κλιματιστικά, ενώ απαιτούν μικρότερες ποσότητες ψυκτικών υγρών.

Ζωτικής σημασίας όμως παραμένει η προσπάθεια βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κλιματιστικών. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το 2018 τα κλιματιστικά που βρίσκονταν σε λειτουργία, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν ήταν ούτε κατά το ήμισυ όσο αποδοτικά θα μπορούσαν να είναι με βάση τη διαθέσιμη τεχνολογία. Και τα λιγότερο αποδοτικά μοντέλα – που συχνά βρίσκονται σε νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα – απαιτούν ακόμη περισσότερη ενέργεια για να λειτουργήσουν.

Άλλες κοινές τεχνολογίες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ψύξη των σπιτιών. Οι ανεμιστήρες, για παράδειγμα, είναι πολύ φθηνότεροι και καταναλώνουν πολύ λιγότερη ενέργεια από τα κλιματιστικά, σύμφωνα με καθηγητή του Yale που επικαλείται ο Guardian. Σε ξηρά περιβάλλοντα μάλιστα, μπορούν να είναι εκπληκτικά αποτελεσματικοί.

Σε ορισμένες περιοχές που υποφέρουν από τον συνδυασμό ζέστης και υγρασίας, όπως στην Βομβάη της Ινδίας, οι αφυγραντήρες θα μπορούσαν επίσης να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση.

Σε άλλες τοποθεσίες, μια τεχνολογία χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας που είναι γνωστής ως «ψύκτης αέρα», θα μπορούσε να αποτελέσει μια σημαντικά αποδοτικότερη λύση σε σχέση με το κλιματιστικό. Αυτές οι συσκευές χρησιμοποιούν έναν ανεμιστήρα για να τραβούν τον αέρα σε ένα δροσερό, υγρό υλικό και στη συνέχεια να τον διαχέουν ξανά στο σπίτι.

Σωστός σχεδιασμός, λευκό χρώμα και σκίαση

Συχνά, οι διαθέσιμες λύσεις πρέπει να εκκινούν ένα βήμα πριν από την διαδικασία ψύξης. Ο σωστός ενεργειακός σχεδιασμός και μόνωση των σπιτιών αποτελούν παράγοντες εξαιρετικά σημαντικούς για να αποφευχθεί κατόπιν η ανάγκη σπατάλης πόρων για την ψύξη τους. Ορισμένα σπίτια, άλλωστε, έχουν κατασκευαστεί με υλικά που απορροφούν πολλή θερμότητα. Όσοι μένουν σε λυόμενα και τροχόσπιτα βρίσκονται συχνά εκτεθειμένοι σε ακραία ζέστη, καθώς τα οικήματα αυτά κατασκευάζονται από χάλυβα ή αλουμίνιο. Στις παραγκουπόλεις του παγκόσμιου Νότου, οι μεταλλικές στέγες στα φτωχά σπίτια μετατρέπονται σε τεράστια πηγή αύξηση της θερμοκρασίας των οικημάτων.

Το χρώμα παίζει επίσης ρόλο: Οι λευκές επιφάνειες μειώνουν τη θερμοκρασία που απορροφάται, καθώς αντανακλούν το 60% έως 90% του ηλιακού φωτός. Ο σωστός εξαερισμός και η δυνατότητα να υπάρχει κυκλοφορία του αέρα εντός ενός διαμερίσματος συμβάλλουν επίσης στην πτώση της θερμοκρασίας.

Μια ακόμα σημαντική παράμετρος είναι η σκιά: Οι τέντες, οι κουρτίνες και, φυσικά, το πράσινο (τα δέντρα) οδηγούν σε μείωση της θερμότητας που «εισέρχεται» στους κλειστούς χώρους. Ειδικοί εκτιμούν ότι γειτονιές με δέντρα ενδέχεται να είναι έως και 15 βαθμούς πιο δροσερές από αυτές που δεν έχουν δέντρα.

Βεβαίως, όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να εξαλείψουν την ανάγκη για εγκατάσταση και χρήση κλιματιστικού. Όμως ο σωστός συνδυασμός τους μπορεί να οδηγήσει σε μικρότερης διάρκειας χρήση των αιρ κοντίσιον, και σε υψηλότερες θερμοκρασίες.