Ιταλία: Το «αυτογκόλ» με τις τράπεζες απειλεί την κυβέρνηση συνασπισμού

Το βράδυ της περασμένης Κυριακής, οι δύο λαϊκιστές ηγέτες της ιταλικής κυβέρνησης συναντήθηκαν σε μια τρατορία της Τοσκάνης προκειμένου να δειπνήσουν με τις οικογένειές τους.

Ιταλία: «Κωλοτούμπα» Μελόνι για τον υψηλό φόρο στα απροσδόκητα κέρδη των τραπεζών

Η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και ο φλύαρος αναπληρωτής της, Ματέο Σαλβίνι, έκαναν μια επίδειξη ενότητας με σκοπό να δείξουν ότι οι συχνές διαφωνίες τους δεν είναι σοβαρές και ότι η κυβέρνηση οδεύει ήρεμα προς τις καλοκαιρινές διακοπές.

Την επόμενη ημέρα, τα πάντα «ανατινάχτηκαν»

Σε συνέντευξη Τύπου αργά το βράδυ της Δευτέρας, ο Σαλβίνι σόκαρε τις διεθνείς αγορές και τους ίδιους τους συναδέλφους του, ανακοινώνοντας έναν έκτακτο φόρο 40% στα κέρδη των τραπεζών, τα οποία έχουν εκτοξευθεί εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης των επιτοκίων.

Τις ώρες που ακολούθησαν, οι επενδυτές αντέδρασαν και οι τραπεζίτες βρέθηκαν σε απόγνωση βλέποντας τις μετοχές των τραπεζών τους να βυθίζονται. Από κοντά και αναλυτές, οι οποίοι προειδοποίησαν ότι ο αντίκτυπος στην οικονομία της Ιταλίας -σε επισφαλή θέση- θα μπορούσε να είναι σοβαρός.
Ο δείκτης τραπεζικών μετοχών της γείτονος υποχώρησε κατά 7,3% την Τρίτη, με τις μετοχές των Intesa Sanpaolo και UniCredit να διαγράφουν 8,6% και 5,8% αντίστοιχα.

Οι αναλυτές προβλέπουν ότι ο αρνητικός αντίκτυπος του διήμερου επεισοδίου στα κέρδη των τραπεζών θα ανέλθει περίπου στο 11%, από το 25% που αρχικά φοβούνταν.

Μια ημέρα αργότερα, η κυβέρνηση Μελόνι αναγκάστηκε σε μια ταπεινωτική υποχώρηση, θέλοντας να καθησυχάσει τις αγορές ότι οι τράπεζες δεν θα παραλύσουν από το νέο νομοσχέδιο.

Όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Politico, η αναδίπλωση αυτή απειλή εκ νέου με διάσπαση την κυβέρνηση συνασπισμού. Ήδη ακούγεται ότι αξιωματούχοι της κυβέρνησης ξαναγράφουν το νομοσχέδιο πριν καν τεθεί σε ισχύ.

Οικονομικοί παρατηρητές λένε ότι η ανακοίνωση χωρίς προειδοποίηση προς τις τράπεζες, ήταν ένας εντυπωσιακά κακός χειρισμός.

Ο Φρανσέσκο Τζιαβάζι, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Μποκόνι και οικονομικός σύμβουλος του προκατόχου της Μελόνι, Μάριο Ντράγκι, δήλωσε ότι ο εμπνευστής του σχεδίου «θα αποτύχει στις οικονομικές εξετάσεις».

Πιο παραστατικός ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Ματέο Ρένζι, ο οποίος χαρακτήρισε στο Politico το μέτρο «αυτογκόλ» που θα ικανοποιούσε τους λαϊκιστές αλλά θα αποξένωνε την οικονομική κοινότητα της Ιταλίας και τις διεθνείς αγορές. «Με αυτή την κίνηση, η Μελόνι θα κερδίσει λίγο στις ιταλικές δημοσκοπήσεις, αλλά θα χάσει πολύ σε διεθνή αξιοπιστία», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Εκτόξευση των επιτοκίων

Γιατί λοιπόν η πρωθυπουργός και ο αναπληρωτής της αποφάσισαν να προχωρήσουν τόσο επιθετικά στα κέρδη των τραπεζών;

Είναι αλήθεια ότι οι τράπεζες έχουν αποκομίσει κέρδη από τις αυξήσεις των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Τα υψηλά επιτόκια έχουν επιβαρύνει τους καταναλωτές, τους οποίους η κυβέρνηση Μελόνι έχει δεσμευθεί να βοηθήσει.

Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι γνώμονας για την κίνηση αυτή είναι να διορθώσει μια αδικία. Την ίδια ώρα όμως στο κομμάτι του πολιτικού στίβου, η Μελόνι προσπαθεί να περιορίσει τις πιθανές διασπάσεις από τη δεξιά πτέρυγα του συνασπισμού της. Οι σύμμαχοι του Σαλβίνι και ορισμένοι μέσα στο κόμμα της Μελόνι τα «Αδέλφια της Ιταλίας», δεν αισθάνονται ικανοποιημένοι, με ότι της προσάπτουν οι επικριτές: μια ήπια στάση απέναντι στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ένα φλερτ με τις διεθνείς αγορές.

Εν μέσω της κρίσης διαβίωσης το οποίο επηρεάζει ολόκληρη την Ευρώπη, οι τράπεζες έχουν γίνει ο προφανής στόχος για τους λαϊκιστές όπως ο Σαλβίνι. Τα κέρδη τους εκτινάχθηκαν μετά από μια δεκαετία που υπέφεραν από την πολιτική μηδενικών ή αρνητικών επιτοκίων της ΕΚΤ και την επιβολή αυστηρότερων κεφαλαιακών απαιτήσεων.

Η UniCredit και η Intesa Sanpaolo, τα δύο μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της γείτονος, κατέγραψαν φέτος τα καλύτερα κέρδη για α΄ εξάμηνο στην ιστορία τους και υποσχέθηκαν στους μετόχους τους ακόμη καλύτερες εποχές στο μέλλον.

Το πώς το κατάφεραν αυτό δεν αποτελεί κάποιο μυστήριο. Όταν η ΕΚΤ αυξάνει τα επιτόκια της, οι τράπεζες αυξάνουν επίσης τα δικά τους επιτόκια δανεισμού. Εντούτοις -όπως συνηθίζεται σε αυτό το στάδιο του κύκλου- δεν αύξησαν ταυτόχρονα τα επιτόκια των καταθέσεων.

«Η αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ αύξησε το κόστος του χρήματος για τις οικογένειες και τις επιχειρήσεις», υπογράμμισε ο Σαλβίνι, στην ανακοίνωσή του το βράδυ της Δευτέρας. «Δεν υπήρξε, με τη σειρά της, μια επιμελής, γρήγορη και σημαντική αύξηση για τους καταναλωτές».

Παρ’ όλα αυτά, οι τραπεζίτες σοκαρίστηκαν από την ανακοίνωση για τον έκτακτο φόρο. Ο υπουργός Οικονομικών Τζιανκάρλο Τζορτζέτι τους είχε διαβεβαιώσει μόλις τον περασμένο Ιούλιο, ότι θα έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν στήριξη στα στεγαστικά δάνεια με τους δικούς τους όρους, χωρίς κυβερνητική παρέμβαση. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, στις 5 Ιουνίου, ο Τζορτζέτι είχε φτάσει στο σημείο να αποκλείσει ρητά την επιβολή έκτακτου φόρου.

Τραπεζικός αξιωματούχος δήλωσε στο Politico ότι έχει την υποψία πως ο έκτακτος φόρος ήταν «για τα μάτια του κόσμου» και ότι η πολιτική αυτή σχεδιάστηκε για να καλύψει τα ελλείμματα στον ιταλικό κρατικό προϋπολογισμό, ο οποίος πρόκειται να οριστικοποιηθεί αργότερα φέτος.

«Αισθανόμαστε σαν να μας τιμωρούν δύο φορές», δήλωσε άλλος αξιωματούχος του κλάδου. Κατά τη διάρκεια των χαμηλών επιτοκίων, όταν οι ιταλικές τράπεζες έβγαζαν πενιχρά κέρδη από τον δανεισμό ήταν μονίμως ζημιογόνες και τώρα είναι ντροπή που εμφανίζουν κέρδη, προσθέτει ο ίδιος.

Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί την Τρίτη, με μια ανακοίνωση που έλεγε ότι το μέτρο θα περιοριζόταν μόλις στο 0,1% του συνολικού ενεργητικού των τραπεζών.

Τίνος ήταν η ιδέα;

Οι αξιωματούχοι επιμένουν ότι ήταν ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Τζορτζέτι που ανακοίνωσε το μέτρο σε μια συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου. Όμως είναι ενδεικτικό ότι δεν παρέστη στη συνέντευξη Τύπου για το εξηγήσει ούτε ο ίδιος ούτε η Μελόνι, όπως επισημαίνει ο Λορέντζο Κοντόνιο, πρώην εργαζόμενος στο υπουργείο Οικονομικών.

Πηγές του τραπεζικού κλάδου συμφωνούν, εικάζοντας ότι ο Τζορτζέτι μπορεί να μην υποστήριξε το μέτρο. Το γραφείο του Τζορτζέτι δήλωσε ότι η απουσία του ήταν «επειδή συμμετείχε σε μια συνεδρίαση για την εθνική ασφάλεια εκείνη τη στιγμή».

Με τη Μελόνι και τον Τζορτζέτι να απουσιάζουν, ο Σαλβίνι ήταν αυτός που πρωτοστάτησε στη συνέντευξη Τύπου της Δευτέρας και το κόμμα του «σήκωσε το λάβαρο», σύμφωνα με ένα μέλος της κυβέρνησης.

Σύμφωνα με τον Αδόλφο Ούρσο, υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης, το υπουργικό συμβούλιο ήταν ενωμένο πριν από την ανακοίνωση του σχεδίου. «Το μέτρο εγκρίθηκε με ομοφωνία και έχει ήδη εγκριθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης συμφωνούν σχεδόν όλα μαζί μας», αναφέρει.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το μέτρο δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη για τις τράπεζες, οι οποίες έχουν επανειλημμένα προειδοποιηθεί να μετακυλήσουν τα επιτόκια στους αποταμιευτές.

Ο υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι -ηγέτης του κόμματος Forza Italia εντός του συνασπισμού του Μελόνι- άφησε να εννοηθεί τη Δευτέρα ότι το μέτρο θα μπορούσε να βελτιωθεί, λέγοντας ότι το Κοινοβούλιο θα το «μελετήσει εις βάθος». Άλλωστε, όπως είπε, είναι προσωρινό και θα έχει διάρκεια μόλις για ένα χρόνο. Άλλα μέλη του κόμματος του Ταγιάνι, εκφράζουν επίσης αμφιβολίες, παρά το γεγονός ότι μοιράζονται την εξουσία με τη Μελόνι και τον Σαλβίνι.

Ο Φραντσέσκο Πάολο Σίστο, ένας κατώτερος υπουργός του Forza Italia, δήλωσε στο Politico ότι το κόμμα θέλει να αξιολογήσει την επίδραση στην αγορά παράλληλα με τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στους καταθέτες. Το Κοινοβούλιο θα μπορούσε να «κάνει ένα ρετούς» στον έκτακτο φόρο.

Όσον αφορά το μέλλον, η Μελόνι και η ομάδα της αναμένεται να αρχίσουν να εργάζονται για τον προϋπολογισμό τον επόμενο μήνα.

Οι οικονομικές προοπτικές για την κυβέρνηση Μελόνι δείχνουν προβληματικές. Ο προϋπολογισμός είναι πιθανό να αναδείξει τις πιέσεις της αργής ανάπτυξης και της σημαντικής αύξησης του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους, γεγονός που θα αναγκάσει την κυβέρνηση να αναζητήσει περικοπές δαπανών από αλλού ή να αναζητήσει πρόσθετες πηγές εσόδων.

Η Μελόνι έχει εντολή να μειώσει τους φόρους για τα νοικοκυριά και χρειάζεται χρήματα για να το κάνει. Ο έκτακτος φόρος στις τράπεζες είναι σαφώς μια επιλογή, αν περάσει από το κοινοβούλιο.

«Η κυβέρνηση έχει εντολή για μια μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση και θέλει τουλάχιστον να στείλει ένα πολιτικό μήνυμα με τον προϋπολογισμό, οπότε το μέτρο αυτό δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο. Και αν πυροβολήσεις τις τράπεζες γίνεσαι πολύ δημοφιλής», επισημαίνει ο Κοντόνιο.