Βρετανία: Πώς το Brexit οδήγησε σε μαρασμό την αγορά τέχνης

Το σοκ που υπέστη η βρετανική αγορά τέχνης από το Brexit δεν ήταν αμελητέο. Το 2021, την πρώτη χρονιά που τέθηκε σε ισχύ η έξοδος από την ΕΕ και άρχισαν να εφαρμόζονται ουσιαστικά και σε πλήρη έκταση οι νέοι τελωνειακοί κανόνες, ο τζίρος των αγοραπωλησιών έπεσε στα 11,3 δισ. δολάρια και η Βρετανία έχασε από την Κίνα τη δεύτερη θέση στον κόσμο στην κατάταξη των χωρών με τις μεγαλύτερες αγορές τέχνης. Το 2022 ανέκτησε τη δεύτερη θέση, πίσω από τις ΗΠΑ, ανεβάζοντας τον τζίρο στα 11,9 δισ. δολάρια, με μερίδιο 18% στην παγκόσμια αγορά).

Brexit: Λάθος επιλογή η αποχώρηση από την ΕΕ λένε οι Βρετανοί

Ακόμα υπολείπεται, ωστόσο, ο τζίρος από τα 12,2 δισ. δολ. που είχε πετύχει το 2019. Σημειωτέον ότι ήταν η τελευταία χρονιά προτού εκδηλωθεί η πανδημία της Covid-19, που εκτίναξε στα ύψη την παγκόσμια αγορά τέχνης καθώς προσέλκυσε πολλές επενδύσεις εχόντων και κατεχόντων. Εξάλλου από το 2018 έως και τη χρονιά που διανύουμε η αξία των πωλήσεων που έλαβαν χώρα στο Λονδίνο στις δημοπρασίες της άνοιξης (περίοδο πραγματοποιούνται οι πιο ακριβές μεταβιβάσεις) μειώθηκε κατά 39%.

Ο οίκος δημοπρασιών Sotheby’s, ο οποίος εδρεύει πλέον στη Νέα Υόρκη και ελέγχεται από το Γάλλο δισεκατομμυριούχο Πατρίκ Ντραΐ, απέδωσε την καταβαράθρωση της κερδοφορίας του κατά 72% το 2022 στο Brexit. Και «η εικόνα σκοτείνιασε ακόμη περισσότερο εφέτος το καλοκαίρι, με την ακύρωση δύο εκθέσεων υψηλού προφίλ, του Masterpiece London και του Art & Antiques Fair Olympia», όπως γράφει η Ζιλί Ζογκ στον «Figaro». Η συντάκτρια σημειώνει ότι η πρώτη έκθεση, η Masterpiece London, έχει χάσει το 60% των Ευρωπαίων εκθετών της την πενταετία 2018-2022.

Χρόνος και χρήμα

«Το Brexit κατάργησε την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων», αποφαίνεται ο Γκρεγκόρ Κλάινκνεχτ, δικηγόρος που ειδικεύεται στη διασυνοριακή αγορά τέχνης. «Οι έμποροι έργων τέχνης, οι συλλέκτες και οι γκαλερίστες που θέλουν να μεταφέρουν ένα έργο τέχνης από μια ευρωπαϊκή χώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο ή το αντίστροφο πρέπει τώρα να συμπληρώνουν ατέλειωτα τελωνειακά έντυπα και βέβαια οφείλουν να πληρώσουν ΦΠΑ», εξηγεί ο Κλάινκνεχτ.

Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται το κόστος λειτουργίας της βρετανικής αγοράς τέχνης και επιπλέον να καθυστερεί πολύ η διακίνηση των έργων. «Είμαστε αναγκασμένοι να κρατούμε αρκετές παρτίδες εμπορεύματος για δύο έως τρεις εβδομάδες στις τελωνειακές αποθήκες στα σύνορα», δηλώνει ο Εντουάρ Γκουέν, συνιδρυτής του ναυτιλιακού οίκου Convelio που ειδικεύεται στις μεταφορές έργων τέχνης και ειδικών εμπορευμάτων.

Εάν όμως οι μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών είναι αρκετά ισχυροί για να απορροφήσουν και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις από αυτές τις ταλαιπωρίες, αυτό δεν ισχύει για τις μικρές ή μεσαίες εταιρείες. Μία εξ αυτών είναι η Roseberys του Λονδίνου, η οποία πραγματοποιεί περίπου τριάντα πωλήσεις το χρόνο. «Έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια πτώση στις αποστολές από την Ευρώπη μετά το Brexit», εξηγεί η διευθύντρια της εταιρείας Βίκι Γουόνφορ. Η πτώση αφορά συνήθως έργα μικρότερης αξίας που πωλούνται πλέον στη χώρα προέλευσής τους, είπε η Γουόνφορ.

Οι τιμές πώλησης έχουν επίσης μειωθεί, «για να αντισταθμίσουν οι εταιρείες δημοπρασιών το πρόσθετο κόστος εξαγωγής», σημειώνει η βρετανίδα επιχειρηματίας, που αποκαλύπτει επίσης ότι η εταιρεία της έχει περιορίσει πλέον τα πολλά ταξίδια στη Γαλλία ή την Ιταλία για τον έλεγχο της γνησιότητας των κερμάτων που δημοπρατεί. «Έπρεπε να αναθεωρήσουμε κάποιες συνήθειές μας λόγω των νέων οικονομικών και γραφειοκρατικών δεδομένων», εξηγεί η Βίκι Γουόνφορ.

Επωφελείται η Γαλλία

Οι συναλλαγές μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της υπόλοιπης Ευρώπης αντιπροσωπεύουν μόνο το 20% των πωλήσεων στη βρετανική αγορά τέχνης. Τα περισσότερα έργα τέχνης εισάγονται από τον υπόλοιπο κόσμο. Ωστόσο και εδώ το Brexit έκανε ζημιά.

«Προτού αποχωρήσει από την ΕΕ, η Βρετανία ήταν για την Ευρώπη η πύλη εισαγωγής έργων τέχνης από τρίτες χώρες, επειδή ο συντελεστής ΦΠΑ 5% ήταν ο χαμηλότερος στην ευρωπαϊκή ήπειρο», εξηγεί ο Γκρέγκορ Κλάινκνεχτ. «Τα έργα αυτά που εισάγονταν στη Βρετανία μπορούσαν στη συνέχεια να επανεξαχθούν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα δίχως επιπλέον κόστος», συμπληρώνει.

Μετά το Brexit τον ρόλο της χώρας διέλευσης έχει πλέον αναλάβει η Γαλλία, της οποίας ο συντελεστής ΦΠΑ είναι 5,5%. «Το Παρίσι θα πρέπει εν τέλει να ευχαριστήσει το Λονδίνο και τους Βρετανούς για το Brexit. Το 2022 οι πωλήσεις στη γαλλική αγορά τέχνης αυξήθηκαν κατακόρυφα φτάνοντας σε αξία τα 5 δισ. δολάρια. Η γαλλική αγορά κατέχει πλέον μερίδιο 7% της αγοράς παγκοσμίως, ενώ ο τζίρος των δημοπρασιών ήταν το 2022 αυξημένος κατά 50% σε σύγκριση με το 2020», γράφει ο «Figaro».

Αλλαγή σκηνικού το 2025;

Αλλά και οι μεγάλοι βρετανικοί οίκοι δημοπρασιών αποφάσισαν να διασχίσουν τη Μάγχη. «Οι οίκοι Sotheby’s και Christie’s έχουν επεκτείνει την παρουσία τους στο Παρίσι, μια νέα έκθεση που ονομάστηκε Paris+ και διοργάνωσε η Art Basel έκανε πέρυσι αισθητή την παρουσία της στη γαλλική πρωτεύουσα, ενώ και ο οίκος Bonhams, με έδρα το Λονδίνο, εξαγόρασε τον παριζιάνικο οίκο δημοπρασιών Cornette de Saint Cyr για να επεκταθεί στη Γαλλία», εξηγεί ο Εντουάρ Γκουέν της ναυτιλιακής Convelio.

Είναι προφανές ότι η Γαλλία επωφελείται (και) στον τομέα της αγοράς έργων τέχνης από το Brexit. Ωστόσο, αυτή η εικόνα ενδέχεται να αλλάξει άρδην αν εφαρμοστεί το 2025 ευρωπαϊκή οδηγία που υποχρεώνει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αυξήσουν τον συντελεστή ΦΠΑ στις εισαγωγές έργων τέχνης από το 5,5% στο 20%, σημειώνει η «Le Figaro».

«Η Ελβετία και το Χονγκ Κονγκ, που δεν χρεώνουν φόρους εισαγωγής σε έργα και αρχαιότητες και βέβαια η Νέα Υόρκη που κυριαρχεί στην παγκόσμια αγορά τέχνης, θα εισπράξουν τότε τα ωφέλη από την αύξηση της φορολόγησης», προειδοποιεί η γαλλική εφημερίδα.