Πληθωρισμός: Μεταξύ Λερναίας Ύδρας και Ιανού

Σε μια διάσημη φράση του, ο Milton Friedman έγραψε ότι ο πληθωρισμός είναι πάντοτε και παντού ένα νομισματικό φαινόμενο. Η κεντρική τράπεζα μπορεί σίγουρα να μειώσει τον πληθωρισμό εάν θέλει. Και πράγματι, όπως διαπιστώνει η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών στην Ετήσια Οικονομική Εκθεση 2023, η άνοδος του πληθωρισμού οδήγησε στην πιο συγχρονισμένη και έντονα περιοριστική νομισματική πολιτική των τελευταίων δεκαετιών, καθώς σχεδόν το 95% των κεντρικών τραπεζών αύξησαν τα επιτόκια πολιτικής μεταξύ των αρχών του 2021 και των μέσων του 2023.

Ως αποτέλεσμα, ο πληθωρισμός – και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού – έχει υποχωρήσει σημαντικά από τα υψηλά του, απέχοντας ωστόσο από τον μεσοπρόθεσμο αριθμητικό στόχο του 2%. Το τελευταίο μίλι προς την αντιπληθωριστική αυτή κατεύθυνση περιλαμβάνει αρκετά εμπόδια. Οπως το έχει θέσει ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, υφίσταται το εξής τρίλημμα για τις κεντρικές τράπεζες: τιθάσευση του πληθωρισμού, οικονομική σταθερότητα και χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Σύμφωνα με την Isabel Schnabel, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ, ιδιαίτερα κρίσιμοι είναι οι κίνδυνοι αρνητικών κραδασμών από την πλευρά της προσφοράς, οι οποίοι θα μπορούσαν να συνεχίσουν να πλήττουν την Ευρωζώνη και την παγκόσμια οικονομία. Πρώτον, αναφορικά με τα ορυκτά καύσιμα, όπως το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, λόγω της πράσινης μετάβασης και του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία. Δεύτερον, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο El Niño που προβλέπεται να ενισχυθεί σταδιακά στο βόρειο ημισφαίριο τον ερχόμενο χειμώνα. Τρίτον, η αυξημένη αβεβαιότητα μετά την αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία για την εξαγωγή σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας και οι προηγηθείσες πλημμύρες που προκλήθηκαν από την καταστροφή του φράγματος στην περιφέρεια της Χερσώνας, ενέχουν περαιτέρω ανοδικούς κινδύνους για τον πληθωρισμό των τροφίμων.

Ο τελευταίος, μάλιστα, τροφοδοτείται σε πιο μακροπρόθεσμη βάση και από την πλευρά της ζήτησης, λόγω της ανόδου του βιοτικού επιπέδου των πολυπληθέστερων χωρών της Γης, της Κίνας και της Ινδίας, τις προηγούμενες δεκαετίες.

Συμπερασματικά, η παρούσα κατάσταση θυμίζει άλλοτε τα δύο πρόσωπα του Ιανού – με τον συνολικό πληθωρισμό να έχει υποχωρήσει από τα υψηλά δεκαετιών αλλά τον πληθωρισμό τροφίμων να επιμένει – και άλλοτε τη Λερναία Υδρα, καθώς οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να κρατήσουν μια λεπτή ισορροπία· και καθώς, όπως το περιέγραψε ο επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας, η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να πραγματοποιήσει «χειρουργικές παρεμβάσεις» σε συγκεκριμένους τομείς ή να προστατεύσει ορισμένες ομάδες στην κοινωνία. Χρειάζεται η συνδρομή της δημοσιονομικής πολιτικής.

Ο κ. Κωνσταντίνος Γκράβας είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ. Διδάσκει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.