Ο ανεκμετάλλευτος πλούτος της Λ. Αμερικής – Τι θα γινόταν αν…

Πάνω από πέντε αιώνες η Λατινική Αμερική και τα 2 δισεκατομμύρια εκτάρια γης της ήταν μια ζωτική πηγή τροφής, καυσίμων και μετάλλων για τον κόσμο. Αρχικά λεηλατήθηκε από αποικιοκράτες για χρυσό, ασήμι, βαμβάκι και ζάχαρη, αργότερα προμήθευε καουτσούκ και έλαια στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα η Λατινική Αμερική αντιμετωπίζει μια ευκαιρία να γίνει η εμπορευματική υπερδύναμη του 21ου αιώνα, επισημαίνει ο Economist. Αυτή τη φορά, πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να ενισχύσει την ανάπτυξη στο σπίτι.

Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια θα πυροδοτήσει δεκαετίες ζήτησης για τα μέταλλα που απαιτούνται γι’ αυτό. Η Λατινική Αμερική κατέχει περισσότερο από το ένα πέμπτο των παγκόσμιων αποθεμάτων για πέντε κρίσιμα μέταλλα. Ήδη κυριαρχεί στην εξόρυξη χαλκού, που απαιτείται σε μεγάλες ποσότητες στις πράσινες τεχνολογίες και κατέχει σχεδόν το 60% των παγκόσμιων γνωστών κοιτασμάτων λιθίου, που χρησιμοποιούνται σε όλους τους κύριους τύπους μπαταριών ηλεκτρονικών οχημάτων. Είναι επίσης πλούσια σε ασήμι, κασσίτερο και νικέλιο. Και θα ωφεληθεί ακόμη και αν η πράσινη μετάβαση καθυστερήσει, χάρη στις πρόσφατες ανακαλύψεις πετρελαίου. Πρόκειται για ποσότητες που θα μπορούσαν να καλύψουν το 5-10% της παγκόσμιας ζήτησης έως το 2030.

Καθώς ο κόσμος γίνεται πιο πράσινος, θα γίνεται επίσης πιο πυκνοκατοικημένος. Μέχρι το 2050 μπορεί να έχει σχεδόν 10 δισεκατομμύρια στόματα να ταΐσει, από 8 δισεκατομμύρια τώρα. Αυτό θα τροφοδοτήσει τη ζήτηση για υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και τρόφιμα που παράγει άφθονα η Λατινική Αμερική. Προμηθεύει ήδη περισσότερο από το 30% του καλαμποκιού, του βοείου κρέατος, των πουλερικών και της ζάχαρης παγκοσμίως και το 60% των σπόρων σόγιας παγκοσμίως. Οκτώ στα δέκα φλιτζάνια καφέ Arabica παγκοσμίως προέρχονται από την Λατινική Αμερική. Μέχρι το 2032 οι καθαρές εξαγωγές τροφίμων της μπορεί να ξεπεράσουν τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια, τις μεγαλύτερες στον κόσμο μακράν.

Οι αντιπαλότητες των υπερδυνάμεων θα φέρουν στο προσκήνιο τα θέλγητρα της περιοχής ως εμπορικού εταίρου, κατά την γνώμη του  Economist. Καθώς η Δύση προσπαθεί να διαφοροποιηθεί μακριά από την Κίνα, θέλει περισσότερες συμφωνίες με τη Λατινική Αμερική, μια κυρίως ουδέτερη και ειρηνική περιοχή. Καθώς οι οικονομικοί αντίπαλοι παρακολουθούν επίσης τα πλούτη της, ένα νέο σπουδαίο παιχνίδι βρίσκεται σε εξέλιξη: μόλις τον περασμένο μήνα η βραζιλιάνικη εταιρεία εξόρυξης Vale, πούλησε το 13% του βραχίονα πράσινου μετάλλου της σε οντότητες που ανήκουν στη Σαουδική Αραβία για 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Κίνα διέθεσε 1,4 δισ. δολάρια για την ανάπτυξη της παραγωγής λιθίου στη Βολιβία, και η Ευρώπη δεσμεύτηκε να επενδύσει 45 δισ. ευρώ σε πράσινα έργα της Λατινικής Αμερικής.

Κακές σχέσεις με τα εμπορεύματα στο παρελθόν

Το πρόβλημα είναι ότι η σχέση της Λατινικής Αμερικής με τα εμπορεύματα σπάνια ήταν ευτυχισμένη. Οι αγώνες του παρελθόντος για τα λάφυρα έχουν καταλήξει σε πραξικοπήματα, ανισότητες και λαϊκισμό. Ο Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας, σπατάλησε την άνθηση του πετρελαίου της χώρας του, ξοδεύοντας αφειδώς ενώ δεν επένδυε στη βιομηχανία και γέμιζε τις τσέπες φίλων. Τα απροσδόκητα κέρδη από τα πετρέλαια στην Κολομβία και τον Ισημερινό οδήγησαν σε πρόωρη αποβιομηχανοποίηση. Καθώς οι εισπράξεις από εξαγωγές έχουν αυξηθεί, το ίδιο έχει συμβεί και στα εγχώρια νομίσματα, στραγγαλίζοντας άλλες εξαγωγικές βιομηχανίες και συνδέοντας τη μοίρα της περιοχής με μια ασταθή αγορά. Η Λατινική Αμερική έχει υποστεί αμέτρητες ραγδαίες ανόδους και πτώσεις. Οι τοπικές οικονομίες είναι μονόπλευρες: κατά μέσο όρο, το 80% των εξαγωγών των χωρών της προέρχεται από την εξαγωγή πρώτων υλών.

Για να τα πάνε καλύτερα αυτή τη φορά, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής πρέπει να κάνουν αρκετά πράγματα σωστά. Πρώτα πρέπει να βεβαιωθούν ότι η έκρηξη όντως λαμβάνει χώρα. Προς το παρόν, η πολιτική είναι εμπόδιο. Καθώς οι αριστεροί και οι λαϊκιστές έχουν αποκτήσει εξουσία, πολλές χώρες της περιοχής έχουν εγκρίνει ή απειλούν με νόμους που θα αύξαναν τους φόρους, θα εθνικοποιούσαν τα αποθεματικά ή θα απέκλειαν τις ξένες επενδύσεις. Είναι σωστό και δίκαιο οι κυβερνήσεις να θέλουν να μεγιστοποιήσουν τα έσοδα τους, ειδικά δεδομένου του πόσο συχνά έχουν ληστευτεί στο παρελθόν. Αλλά αν επιδιώκουν να πάρουν πάρα πολλά ή αλλάζουν συνέχεια γνώμη, τα αποθέματά τους δεν θα αξιοποιηθούν σύντομα.

Η μοιρασιά των κερδών με κοινότητες που ζουν κοντά σε ορυχεία είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Οι ντόπιοι καταγγέλλουν ότι η εξόρυξη θέτει σε κίνδυνο τα προς το ζην. Φέτος οι διαμαρτυρίες σταμάτησαν τη λειτουργία ενός ορυχείο χαλκού στο Περού για μήνες, που αντιπροσωπεύει το 2% της παγκόσμιας παραγωγής. Αυτές οι κοινότητες συχνά αγνοούνται από τις εθνικές κυβερνήσεις. Οι εταιρείες εξόρυξης έχουν εμπλακεί πολύ συχνά σε σκάνδαλα ή έχουν καταστρέψει το περιβάλλον. Αν και οι δύο δεν κάνουν περισσότερα για να μετριάσουν τα παράπονα, η πρόοδος θα παραμείνει επισφαλής. Τα χρήματα, για τα οποία συχνά τσακώνονται τα τοπικά αφεντικά, δεν μπορούν να τα λύσουν όλα.

Και, σύμφωνα με τις συμβουλές του Economist, οι κυβερνήσεις πρέπει να ξοδεύουν τα χρήματά τους με σύνεση. Όταν οι τιμές είναι υψηλές, θα πρέπει να αποθηκεύουν μέρος των απροσδόκητων εσόδων σε κεφάλαια για κακές μέρες που μπορούν να αξιοποιήσουν για να στηρίξουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς όταν οι καιροί είναι δύσκολοι. Αντί να καταβροχθίζουν μετρητά σε μια προσπάθεια να χτίσουν εργοστάσια μπαταριών αιχμής από την αρχή, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επενδύσουν στα βασικά που επιτρέπουν την ανάδυση νέων βιομηχανιών: εκπαίδευση, υγεία, υποδομές και έρευνα. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι το κενό χρηματοδότησης των υποδομών της Βραζιλίας έως το 2030 είναι σχεδόν 800 δισεκατομμύρια δολάρια, 3,7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Η Λατινική Αμερική έχει μια ιστορική ευκαιρία να ξεφύγει από την παγίδα των πόρων της. Θα πρέπει να την αρπάξει.