Ποια θα είναι τα καύσιμα του μέλλοντος;

Το «πρασίνισμα» του κλάδου των μεταφορών στην Ελλάδα έως το τέλος της δεκαετίας θα γίνει πρωτίστως μέσω της ηλεκτροκίνησης, με τον στόλο των ηλεκτρικών οχημάτων (ΙΧ, ταξί και ελαφρά επαγγελματικά) στους ελληνικούς δρόμους να εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από περίπου 25.000 οχήματα σήμερα σε 85.000 οχήματα το 2025 και σε περισσότερα από 750.000 οχήματα το 2030.

Όμως, ο εξηλεκτρισμός δεν επαρκεί, καθώς μόνο τα επιβατικά αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στη χώρα μας φτάνουν περίπου τα 5,3 εκατομμύρια. Έτσι, σύμφωνα με το τελευταίο draft του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) οι μεταφορές θα «καθαρίσουν» με τη συνεισφορά του «πράσινου» υδρογόνου και άλλων ανανεώσιμων υγρών καυσίμων βιολογικής ή μη βιολογικής προέλευσης. Για τα τελευταία τίθεται δεσμευτικός στόχος να καλύψουν το 2030 το 1% του συνόλου των καυσίμων του κλάδου των μεταφορών, με το μερίδιό τους να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια με στόχο να φτάσει στο 23% έως το 2040.

Λιμάνια: Πάρτι επενδύσεων στην Ευρώπη για υδρογόνο, πράσινη αμμωνία και βιοκαύσιμα

26 υδρογονάδικα έως το 2030

Στους βασικούς άξονες του ΕΣΕΚ περιλαμβάνεται η σταδιακή ανάπτυξη υποδομών και παραγωγής υδρογόνου από ΑΠΕ, με προτεραιότητα τη χρήση του ως καθαρό αέριο καύσιμο, την αξιοποίησή του από τη βιομηχανία και την υποκατάσταση ορυκτών καυσίμων στις αεροπορικές, ναυτιλιακές και εμπορευματικές με βαριά οχήματα, αλλά και για μακρόχρονη αποθήκευση στην ηλεκτροπαραγωγή. Ήδη εκδηλώνεται σημαντικό επενδυτικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη σχετικών υποδομών.

Στον τομέα των βαρέων οδικών μεταφορών πιθανώς θα εφαρμοσθεί η λύση των κυψελών καυσίμου αερίου υδρογόνου. Παράλληλα, η βιομηχανία μπαταριών διεξάγει έρευνα για να αντιμετωπίσει την πρόκληση των βαρέων οχημάτων, ανταγωνιζόμενη τη λύση του υδρογόνου. Πάντως, ήδη σχεδιάζεται να ιδρυθούν πρατήρια υδρογόνου καταρχήν σε πιλοτική βάση ή και για την εξυπηρέτηση αστικών συγκοινωνιών (συνολικά τουλάχιστον 26 έως το 2030), ενώ μετά το 2030 αναμένεται η περαιτέρω επέκτασή της χρήσης αναλόγως των τεχνολογικών εξελίξεων.

Προηγμένα βιοκαύσιμα

Για τα συμβατικά βιοκαύσιμα, τα οποία παράγονται από πρώτη ύλη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για διατροφή ή πρώτη ύλη υψηλού ανθρακικού αποτυπώματος, τίθεται ανώτατο όριο στο 1,7% του συνόλου των καυσίμων στις μεταφορές. Αντίθετα, το πρόγραμμα προβλέπει σημαντική ανάπτυξη προηγμένων βιοκαυσίμων από κατάλληλες πρώτες ύλες βιομάζας και στο μέλλον κυρίως από λιγνοκυτταρινική βιομάζα (στο 2,4% των καυσίμων μεταφορών έως το 2030 και στο 17% έως το 2040). Μακροχρόνια θα είναι δυνατόν το ένα τρίτο των αναγκών σε καύσιμα να προέρχεται από προηγμένα βιοκαύσιμα και τουλάχιστον 50% από κλιματικά ουδέτερα συνθετικά καύσιμα.

Τα προηγμένα βιοκαύσιμα παράγονται με υδρογόνωση φυτικών ελαίων ή άλλων βιολογικών λιπών, όπως το ζωικό λίπος, τα χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια και το υπόλειμμα βιομηχανιών χαρτιού. Σήμερα δεν υφίσταται παραγωγή προηγμένων βιοκαυσίμων στην Ελλάδα καθώς υπάρχουν περιορισμοί στη διαθεσιμότητα της πρώτης ύλης και στο κόστος παραγωγής, το οποίο όμως έχει πτωτική τάση.

Οι μελετητές του ΕΣΕΚ προτείνουν την υποστήριξη της ανάπτυξης εγχώριας βιομηχανίας παραγωγής κλιματικά ουδέτερων εναλλακτικών καυσίμων για τους τομείς των μεταφορών που δεν μπορούν ή δεν συμφέρει να εξηλεκτριστούν.

Παραγωγή βιομεθανίου

Προτεραιότητα θα δοθεί στην ανάπτυξη του βιοαερίου για την παραγωγή βιομεθανίου. Θα επιδιωχθεί η αξιοποίηση όσο γίνεται μεγαλύτερου ποσοστού των κτηνοτροφικών, γεωργικών και δασικών υπολειμμάτων και αποβλήτων για την παραγωγή βιοαερίου. Στον σχεδιασμό περιλαμβάνεται η ανάπτυξη ευρείας υποδομής για να μεταφέρει το βιοαέριο σε εγκαταστάσεις για την παραγωγή βιομεθανίου και την έγχυσή του σε δίκτυο διανομής αερίου ή σε εγκατάσταση συμπίεσης ή υγροποίησης αερίου.

Κατά την αναμόρφωση του βιοαερίου θα δεσμεύονται ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, που θεωρείται κλιματικά ουδέτερο, και θα τροφοδοτούνται μονάδες παραγωγής συνθετικών καυσίμων αερίων και υγρών. Στόχος είναι να αξιοποιηθεί το δυναμικό παραγωγής βιοαερίου ώστε να εγχυθούν στο δίκτυο αερίου περίπου 250 εκατ. κυβικά μέτρα και να φθάσουν το ένα δισ. κυβικά μέτρα το 2040.

Όσον αφορά στο βιοαέριο, στο τέλος του 2022 λειτουργούσαν στην Ελλάδα 69 μονάδες παραγωγής με τη μέθοδο της αναερόβιας χώνευσης, για παραγωγή ηλεκτρισμού συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 110,2 ΜWe, ενώ άλλα 10 έργα έχουν λάβει άδεια παραγωγής οπότε αναμένεται να προστεθούν άλλα 8,2 ΜWe. Όμως , τα εργοστάσια βιοαερίου λειτουργούν σήμερα στο 52% της δυναμικότητας τους, κατά μέσο όρο, λόγω έλλειψης πρώτης ύλης.

Επίσης, ακόμη δεν υπάρχει μονάδα παραγωγής βιομεθανίου. Το ΕΣΕΚ προτείνει, το βιομεθάνιο το 2030 θα ανέρχεται σε 2,1 TWh/έτος και το 2050 σε 9,7 TWh/έτος. Όσο για το ποσοστό βιομεθανίου στο διανεμόμενο αέριο, θα φθάσει το 10,8% το 2030 και στο 20,4% το 2050. Για την παραγωγή του ετοιμάζεται ήδη το θεσμικό πλαίσιο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).

Υγρά καύσιμα

Η συνολική κατανάλωση υγρών πετρελαϊκών καυσίμων ανέρχεται (με στοιχεία 2021) σε περίπου 13 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου/έτος, εκ των οποίων το 62,7% χρησιμοποιείται στις μεταφορές (44,2% στις εγχώριες και 18,5% στις διεθνείς), το 11,9% για θέρμανση κτιρίων, το 8,1% στην ηλεκτροπαραγωγή των μη διασυνδεδεμένων νησιών και το υπόλοιπο 17,3% χρησιμοποιείται στη βιομηχανία.

Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, η συνολική κατανάλωση υγρών πετρελαϊκών καυσίμων αναμένεται να μειωθεί στους 10,2 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου/έτος έως το 2030 και να μηδενισθεί έως το 2050. Τα συνολικά υγρά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων, που θα καταναλώνονται, εκτιμώνται σε 10,8 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου/έτος έως το 2030 και σε 3,5 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου/έτος έως το 2050, υποδηλώνοντας τη σημαντική διείσδυση του ηλεκτρισμού στις μεταφορές και στη θέρμανση κτιρίων.

Το τελικό κείμενο του ΕΣΕΚ, αφού επιστρέψει στο ΥΠΕΝ με τις παρατηρήσεις των άμεσων εμπλεκόμενων στην ενεργειακή αγορά της χώρας, θα προσαρμοστεί εάν κριθεί απαραίτητο και θα αποσταλεί στην Κομισιόν. Θα ακολουθήσουν οι συστάσεις των ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων, θα γίνουν οι διορθώσεις και θα τεθεί σε ανοιχτή δημόσια διαβούλευση. Στόχος είναι η θεσμοθέτηση του νέου ΕΣΕΚ να έχει ολοκληρωθεί στις 30 Ιουνίου του 2024.