ΕΚΤ: Τα χαρτονομίσματα λένε τις δικές τους ιστορίες

Από τις 10 Ιουλίου και για μερικές ημέρες ακόμα [μέχρι τις 31 Αυγούστου] οι Ευρωπαίοι μπορούν να εκφράσουν την άποψή τους για το πώς επιθυμούν να είναι τα επόμενα χαρτονομίσματα του ευρώ, και τι εικόνες θα ήθελαν να βλέπουν πάνω τους.

Η αλήθεια είναι ότι τα  χαρτονομίσματα λένε τις δικές τους μοναδικές ιστορίες. Μπορούν να παρουσιάζουν μυθικά πλάσματα, τοπικούς ήρωες, εθνικούς θησαυρούς ή φυσικά θαύματα.

Σε πολλά μουσεία μπορεί κανείς να θαυμάσει χαρτονομίσματα από όλο τον κόσμο, τονίζοντας το ιστορικό τους πλαίσιο και τη δημιουργικότητα του σχεδιασμού τους.

Και ασφαλώς τα χρησιμοποιούμε σχεδόν καθημερινά για να ψωνίσουμε από το σούπερ μάρκετ, να δώσουμε φιλοδώρημα σε ένα εστιατόριο ή χαρτζιλίκι στα παιδιά μας.

Ωστόσο, έχετε σκεφτεί ποτέ τι χρειάζεται για να δημιουργηθεί ένα καλό χαρτονόμισμα; Ή γιατί έχουν αυτό το συγκεκριμένο μέγεθος και εμφάνιση;

Αναλυτές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ),  σε άρθρο τους στο blog της ΕΚΤ επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αναλύοντας παράλληλα τις αρχές σχεδιασμού για τραπεζογραμμάτια τελευταίας τεχνολογίας.

Από ποτάμια μέχρι και πουλιά: Η ΕΚΤ ζητάει τη γνώμη των Ευρωπαίων για τα νέα ευρώ

Γνησιότητα

Σύμφωνα με την ΕΚΤ ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των χρημάτων είναι ότι οι άνθρωποι πρέπει να τα εμπιστεύονται. Προκειμένου να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι το χαρτί στο χέρι μας είναι στην πραγματικότητα γνήσιο τραπεζογραμμάτιο και όχι πλαστό. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι στη ζώνη του ευρώ συνήθως δεν αφιερώνουν πολύ χρόνο στον έλεγχο των τραπεζογραμματίων ευρώ.

Λοιπόν, πώς μπορούμε να βεβαιωθούμε ότι όλοι μπορούν να ελέγχουν τη γνησιότητα και να εμπιστεύονται τα τραπεζογραμμάτια;

Οι αναλυτές της ΕΚΤ αναφέρουν ότι χρειαζόμαστε χαρακτηριστικά ασφαλείας που είναι καθαρά ορατά, δύσκολα στην παραποίηση και εύκολο να τα ελέγξουμε δια γυμνού οφθαλμού. Αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν ολογράμματα, υδατογραφήματα, μελάνια που αλλάζουν χρώμα και νήμα ασφαλείας.

Η ΕΚΤ διερευνά συνεχώς νέες τεχνολογίες σε συνεργασία με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες, τα ερευνητικά ιδρύματα και τον ιδιωτικό τομέα. Αναζητά νέα χαρακτηριστικά ασφαλείας για μελλοντικά τραπεζογραμμάτια.

Οι νευροεπιστήμες

Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι οι ιθύνοντες της ΕΚΤ χρησιμοποιούν ακόμα και εργαλεία από τις νευροεπιστήμες, προκειμένου, για παράδειγμα, να αξιολογήσουν πώς αντιδρά ένα άτομο τα πρώτα χιλιοστά του δευτερολέπτου αφού δει και αγγίξει ένα χαρτονόμισμα, πριν καν το σκεφτεί συνειδητά.

Παραχαράκτες

Τέτοιες δοκιμές μας βοηθούν να δούμε πώς παρατηρούνται, μαθαίνονται και απομνημονεύονται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τραπεζογραμματίων. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, ωστόσο, οι παραχαράκτες είναι δυστυχώς επίσης σε θέση να παράγουν όλο και πιο εξελιγμένα πλαστά προϊόντα. Το κλειδί για τις κεντρικές τράπεζες να είναι πάντα ένα βήμα μπροστά – και αυτό σημαίνει συνεχείς επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη αιχμής.

Το μέγεθος έχει σημασία

Μπορεί να είναι ευκολότερο και φθηνότερο να έχουν όλα τα χαρτονομίσματα τις ίδιες διαστάσεις. Αλλά αυτό θα καθιστούσε πιο δύσκολο για τους ανθρώπους να διακρίνουν ένα τραπεζογραμμάτιο ονομαστικής αξίας από το άλλο.

Οι πρακτικές σκέψεις σχετικά με τον τρόπο χειρισμού των τραπεζογραμματίων από τους ανθρώπους, όπως η διάσταση του πορτοφολιού τους, και από τη βιομηχανία μετρητών και τους λιανοπωλητές είναι επομένως όλα σημαντικά για τον προσδιορισμό του ιδανικού μεγέθους για ένα τραπεζογραμμάτιο. Το μέγεθος των τραπεζογραμματίων δεν είναι επίσης κάτι που μπορεί να αλλάξει από ιδιοτροπία, καθώς θα απαιτούνταν πολλές τροποποιήσεις και επενδύσεις για την προσαρμογή των μηχανημάτων αυτόματης πώλησης και μετρητών, των ταμείων μετρητών και των δοχείων αποθήκευσης.

Το σχέδιο

Και το σχέδιο ενός τραπεζογραμματίου πρέπει να λειτουργεί για όλους. Η ΕΚΤ συμβουλεύεται σχετικές ομάδες, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση Τυφλών, για να λάβει τις γνώσεις τους σχετικά με την απόδοση καθώς και τον αντίκτυπο του μεγέθους των τραπεζογραμματίων. Τα άτομα με προβλήματα όρασης και οι τυφλοί πρέπει να μπορούν να ελέγχουν ότι ένα τραπεζογραμμάτιο είναι γνήσιο απλώς αγγίζοντας και νιώθοντας το. Χρειάζονται επομένως χαρακτηριστικά προσβασιμότητας όπως διαφορετικά μεγέθη, σημάδια αφής και χρώματα υψηλής αντίθεσης. Τα τραπεζογραμμάτια ευρώ, για παράδειγμα, έχουν συγκεκριμένες υπερυψωμένες γραμμές στις άκρες της μπροστινής τους πλευράς, έτσι ώστε να μπορεί να εντοπιστεί εύκολα η σωστή ονομαστική αξία.

Χρήματα φτιαγμένα για να διαρκέσουν

Τα τραπεζογραμμάτια ευρώ χρησιμοποιούνται πολλές φορές μετά την έκδοσή τους και την κυκλοφορία τους, και επί του παρόντος κυκλοφορούν περίπου 29,6 δισεκατομμύρια από αυτά. Είναι σημαντικό να διατηρείτε αυτά τα τραπεζογραμμάτια σε καλή κατάσταση για όσο το δυνατόν περισσότερο. Σιδερώσατε ποτέ κατά λάθος ένα χαρτονόμισμα ή πλύνατε ένα σε πλυντήριο ρούχων ;

Αν και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας δεν εξαφανίζονται, μπορούν να είναι αποτελεσματικά μόνο εάν τα τραπεζογραμμάτια δεν έχουν φθαρεί και παραμένουν απαλλαγμένα από φθορές.

Επομένως, τα τραπεζογραμμάτια πρέπει να είναι ανθεκτικά στο σχίσιμο, το ξεθώριασμα και τον αποχρωματισμό και τα φθαρμένα ή κατεστραμμένα τραπεζογραμμάτια πρέπει να αποσύρονται από την κυκλοφορία το συντομότερο δυνατό.

Η μέση διάρκεια ζωής ενός τραπεζογραμματίου εξαρτάται κυρίως από την ονομαστική αξία και από το εάν χρησιμοποιείται συχνά για πληρωμές ή αποθηκεύεται για μεταγενέστερη χρήση. Οι χαμηλότερες ονομαστικές αξίες χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τις υψηλότερες και διαρκούν κατά μέσο όρο τέσσερα χρόνια. Οι υψηλότερες αξίες, οι οποίες είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιηθούν ως αποταμίευση, μπορούν να κυκλοφορούν για δέκα χρόνια ή περισσότερο.

Τα υλικά

Η μελέτη αναφέρει ότι ταα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τραπεζογραμματίων είναι σημαντικός παράγοντας για την αντοχή τους. Τα τραπεζογραμμάτια ευρώ, όπως και τα περισσότερα νομίσματα, είναι κατασκευασμένα από βαμβάκι.

«Ως μέρος της δέσμευσής μας να μειώσουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των τραπεζογραμματίων ευρώ, χρησιμοποιούμε μόνο βαμβάκι που παράγεται ως υποπροϊόν της παραγωγής νήματος. Μάλιστα, μέχρι το τέλος του 2023 όλα τα νέα τραπεζογραμμάτια ευρώ θα παράγονται με 100% βιώσιμο βαμβάκι», τονίζουν.

Τα τραπεζογραμμάτια λένε ιστορίες

Εκτός από αυτές τις μάλλον τεχνικές πτυχές του σχεδιασμού μετρητών, τα τραπεζογραμμάτια έχουν επίσης μια πολιτιστική λειτουργία. Για πολλές χώρες, ειδικά όταν ιδρύονται πρόσφατα, το πρόσωπο του δικού τους νέου εθνικού νομίσματος αποτελεί σημαντική έκφραση της εθνικής ταυτότητας, όπως το ευρώ είναι ένα απτό σύμβολο της Ευρώπης. Τα τραπεζογραμμάτια λένε μια ιστορία και μπορούν να φορτιστούν συναισθηματικά. Οι άνθρωποι μπορεί, για παράδειγμα, να αισθάνονται μια σύνδεση με τα πρόσωπα, τα μέρη ή τα αντικείμενα που απεικονίζονται στα τραπεζογραμμάτια τους.

Τα τραπεζογραμμάτια του γερμανικού μάρκου, για παράδειγμα, είχαν πάνω τους ιστορικές προσωπικότητες όπως η συνθέτρια Clara Schumann και ο μαθηματικός Carl Gauss. Τα ολλανδικά φιορίνια υιοθετούσαν ένα πιο αφηρημένο και συμβολικό σχέδιο, π.χ. ένας φάρος που αναφέρεται στην ακτή και ηλιοτρόπια για να αναπαραστήσουν τον ζωγράφο Vincent van Gogh.Και τα χαρτονομίσματα των γαλλικών φράγκων χρησιμοποιούσαν ιστορικά μοτίβα, όπως ο διάσημος πίνακας του Ντελακρουά που θυμίζει τη γαλλική επανάσταση στο τραπεζογραμμάτιο των 100 φράγκων.

Η δραχμή

Να θυμηθούμε και την δική μας δραχμή με τα τελευταία χαρτονομίσματα να απεικονίζουν μεταξύ άλλων τον Δισκοβόλο του Μύρωνα, τον Ναό  της Ήρας στην Ολυμπία, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη αλλά και τον Γεώργιο Παπανικολάου.

Εκτός Ευρώπης, το ραντ της Νότιας Αφρικής απεικονίζει τα ζώα των «Μεγάλων Πέντε» (λιοντάρι, ρινόκερος, ελέφαντας, βουβάλι και λεοπάρδαλη). Μια πιο πρόσφατη σειρά παρουσιάζει τα ίδια ζώα με τα μωρά τους. Αυτό δείχνει πώς τα γραφικά των τραπεζογραμματίων μπορούν να αναπτυχθούν με την πάροδο του χρόνου και ακόμη και να αφηγηθούν ιστορίες γέννησης και ζωής.

Οι γέφυρες και οι πόρτες

Μπορεί να είναι δύσκολο να αφηγηθεί κανείς μια ιστορία που να σχετίζεται με 346 εκατομμύρια Ευρωπαίους από 20 χώρες, με διαφορετικές γλώσσες, υπόβαθρα και φιλοδοξίες. Λοιπόν, ποια είναι η ιστορία των τραπεζογραμματίων μας; Τα τρέχοντα τραπεζογραμμάτια ευρώ παρουσιάζουν αρχιτεκτονικά στυλ από διάφορες περιόδους της ιστορίας της Ευρώπης. Τα παράθυρα και οι πόρτες στις μπροστινές πλευρές συμβολίζουν το ευρωπαϊκό πνεύμα ανοιχτότητας και συνεργασίας. Οι γέφυρες στην πίσω πλευρά αντιπροσωπεύουν την επικοινωνία μεταξύ των λαών της Ευρώπης και μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου.

Ενώ όλες οι γέφυρες ήταν απλώς στυλιζαρισμένα παραδείγματα όταν κυκλοφόρησαν τα τραπεζογραμμάτια το 2002, η ολλανδική πόλη Spijkenisse έκτοτε κατασκεύασε αντίγραφα πλήρους κλίμακας.