Ηλεκτρική ενέργεια: Στο ναδίρ η παραγωγή ρεύματος από ορυκτά καύσιμα στην ΕΕ

Το θετικό είναι ότι η Ευρώπη απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα. Το αρνητικό ότι απομακρύνεται όχι μόνο εκ πεποιθήσεως, χάρη στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές και σε άλλες επιθετικές πολιτικές, αλλά λόγω της πολλαπλής κρίσης: οικονομικής, πληθωριστικής, γεωπολιτικής και βεβαίως ενεργειακής. Παρά ταύτα, όλοι συμφωνούν ότι το μέλλον της Ευρώπης (και του πλανήτη εξάλλου) βρίσκεται στην εναλλακτική ενέργεια. Και περιβαλλοντικά και σε ό,τι αφορά την απασχόληση.

Το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα μειώθηκε στο 33% στην Ευρωπαϊκή Ένωση το πρώτο εξάμηνο του έτους, υποχωρώντας στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ. Αυτό αναφέρει έκθεση για το κλίμα και την ενέργεια που δημοσίευσε την Τετάρτη 30 Αυγούστου η περιβαλλοντική δεξαμενή σκέψης Ember.

Ορυκτά καύσιμα: Οι χώρες που συνεχίζουν τις εισαγωγές από τη Ρωσία – Η θέση της ΕΕ

Συγκεκριμένα, μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 2023 «τα ορυκτά καύσιμα παρήγαγαν 410 TWh ηλεκτρικού ρεύματος στην ΕΕ, ποσοστό που αντιστοιχεί στο ιστορικά χαμηλότερο μερίδιο 33% του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας», υπογραμμίζουν οι συντάκτες της έκθεσης. Η ενέργεια που παρήχθη από ανανεώσιμες πηγές έφθασε στο 36% του συνόλου. Και το 27% παρήχθη από ηλιακή

και αιολική ενέργεια. Παρεμπιπτόντως, μία τεραβατώρα (TWh) αντιστοιχεί σε 1 δισ. κιλοβατώρες (KWh).

Ακρίβεια και περιβάλλον

«Η πτώση της χρήσης ορυκτών καυσίμων είναι σημάδι των καιρών. Ο άνθρακας και το φυσικό αέριο είναι πολύ επικίνδυνα αλλά και πολύ ακριβά, γι’ αυτό και η ΕΕ τα καταργεί σταδιακά», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) ο Ματ Γιούεν της Ember. Ο αναλυτής του βρετανικού think tank εξηγεί ότι η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια έχει μειωθεί σημαντικά στην ΕΕ και στην ευρωπαϊκή ήπειρο εν γένει – υπονοεί ότι μειώθηκε και στη Βρετανία που επέλεξε να αποσχισθεί από το ευρωπαϊκό πολιτικο-οικονομικό μπλοκ.

«Έχει μειωθεί η ζήτηση από νοικοκυριά και επιχειρήσεις και είναι οι ευρωπαϊκές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την καύση άνθρακα και φυσικού αερίου εκείνες που πρώτα επιβράδυναν τις λειτουργίες τους, μειώνοντας το μερίδιό τους στη συνολική παραγωγή», σημειώνει ο Ματ Γιούεν.

Η ακρίβεια και η συνακόλουθη οικονομική δυσπραγία, δηλαδή, αναγκάζει νοικοκυριά και επιχειρήσεις να περιορίσουν την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Και είναι προφανές ότι η ένδεια, οι στερήσεις και η διαρκής υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολλών δεν συνιστούν την ενδεδειγμένη λύση για τη σωτηρία του πλανήτη. Ούτε ουσιαστικά αλλά ούτε και επικοινωνιακά, καθώς συνοδεύονται με όλο και προκλητικότερες σπατάλες ενέργειας και φυσικών πόρων από τους λίγους.

Πέντε στην πρώτη γραμμή

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας της Ember, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα ή φυσικό αέριο μειώθηκε κατά 17% το πρώτο εξάμηνο του έτους σε σύγκριση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2022. Πέντε χώρες-μέλη της ΕΕ σημείωσαν μάλιστα πτώση άνω του 30% στην παραγωγή ρεύματος από υδρογονάνθρακες. Πρόκειται για την Πορτογαλία, την Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Εσθονία και τη Φινλανδία.

Ειδικότερα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την καύση άνθρακα μειώθηκε κατά 23%, το Μάιο μάλιστα έπεσε για πρώτη φορά κάτω από το 10% χαμηλότερα από το «ευρωπαϊκό μείγμα» ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ. Η παραγωγή ενέργειας από φυσικό αέριο μειώθηκε κατά 13%.

Οι συντάκτες της έκθεσης προειδοποιούν για την ανάγκη να αυξηθεί «μαζικά» η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδίως της ηλιακής και της αιολικής, «για να υποστηριχθεί μια ανθεκτική οικονομία σε ολόκληρη την Ευρώπη» και για «να αντισταθμιστεί με βιώσιμο τρόπο η μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα».

Απαιτείται αφοσίωση

Οι ειδικοί διαπιστώνουν εξάλλου ότι, όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, σε όγκο η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που ήταν λίγο χαμηλότερη από 40 TWh το πρώτο εξάμηνο του έτους, δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει τη μείωση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα, η οποία ανήλθε σε 86 TWh.

Η παραγωγή ηλιακής ενέργειας αυξήθηκε κατά 13% (κατά 13 TWh δηλαδή) κατά το εξάμηνο σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2022 και η αιολική ενέργεια κατά 4,8% (κατά 10 TWh). Η υδροηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε κατά 11% (15 TWh).

Η έκθεση της Ember υπενθυμίζει επίσης ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας θα πρέπει να ανακάμψει, αφού το πρώτο εξάμηνο του 2023 μειώθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ λόγω της μη διαθεσιμότητας πολλών σταθμών παραγωγής στη Γαλλία, που είναι η χώρα με τους περισσότερους αντιδραστήρες στην Ευρώπη (56 συγκεντρωμένοι σε 18 μονάδες παραγωγής).

Η παραγωγή ηλεκτρισμού από σύντηξη του ατόμου δεν προκαλεί εκπομπές άνθρακα, αλλά λόγω των αποβλήτων που δημιουργούνται μάλλον δεν μπορεί να θεωρηθεί «καθαρή» πηγή ενέργειας – χώρια που υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ατυχήματος όπως αυτό της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το πρόσφατο 2011, ας πούμε, για να μην ανατρέχουμε διαρκώς στο απαρχαιωμένο Τσερνομπίλ του 1986.

Η σκοπιμότητα ή όχι της ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού είναι ένα ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί. Η καταστροφή της Φουκουσίμα, ας πούμε, ουδόλως προβλημάτισε τη Γαλλία ή και τη Βρετανία, που είναι οι δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις στην Ευρώπη, ενώ συγκλόνισε τόσο τη Γερμανία που εφάρμοσε ένα πρόγραμμα κατάργησης όλων των αντιδραστήρων που λειτουργούσε – τότε ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ ως στέλεχος της Gazprom και «κολλητός» του Πούτιν φρόντιζε βέβαια να εισάγει η χώρα του πάμφθηνο ρωσικό αέριο.

«Πράσινες» θέσεις εργασίας

Σε κάθε περίπτωση, οι ερευνητές του βρετανικού think tank Ember και όλοι οι επιστήμονες όταν μιλούν για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εννοούν πρωτίστως την αιολική και την ηλιακή. Και επισημαίνουν τα κοινωνικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η εκμετάλλευση του ήλιου και του ανέμου, καθώς οι λειτουργούσες υποδομές απασχολούν ήδη περί τα 13 εκατ. εργαζομένους στον πλανήτη, σύμφωνα με τη δεξαμενή σκέψης REN21.

Εξάλλου, η σταδιακή κατάργηση των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργεια από την καύση υδρογονανθράκων δεν θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στους απασχολούμενος στον τομέα καθώς, σύμφωνα με τους ειδικούς, το 70% του εργατικού δυναμικού που απασχολείται σήμερα στον ευρύτερο κλάδο εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου διαθέτει τις δεξιότητες που απαιτούνται για να απασχοληθεί άμεσα στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Είναι όμως ούτως ή άλλως σημαντικές οι προοπτικές απασχόλησης και οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί ο κλάδος της «πράσινης» ενέργειας. Στην ΕΕ του σχέδιο REPowerEU, που αποσκοπεί στην απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, προβλέπει τη δημιουργία 3,5 εκατ. νέων θέσεων εργασίας έως το έτος 2030, ενώ ο αμερικανικός Νόμος για την Καταπολέμηση του Πληθωρισμού (IRA), που εφαρμόζει από πέρυσι το καλοκαίρι η διακυβέρνηση Μπάιντεν, εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει 5 εκατ. νέες θέσεις εργασίας στον τομέα της ενέργειας.

Αλλά και η κυβέρνηση της Ινδίας ελπίζει να δημιουργήσει 3,4 εκατ. νέες θέσεις εργασίας στους κλάδους της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας έως το έτος 2030.