Γερμανία: Το ιδιόμορφο τραπεζικό σύστημα

Το οικονομικό μοντέλο της Γερμανίας είναι γνωστό για τις στενές σχέσεις μεταξύ αφεντικών και συνδικάτων: η Mittelstand, οι κορυφαίες βιομηχανίες της χώρας, και ο φεντεραλισμός του πολιτικού συστήματος εξαπλώνουν ευρέως την ευημερία. Ένα άλλο συστατικό που είναι λιγότερο γνωστό αλλά όχι λιγότερο θεμελιώδες είναι οι τράπεζες της χώρας, πολλές από τις οποίες εστιάζονται σε περιφερειακό επίπεδο και παρέχουν μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση στις εταιρείες Mittelstand ωραία και φθηνά.

Δυστυχώς, σύμφωνα με τον Economist, αυτό το μοντέλο δεν αποδίδει πλέον: η γερμανική ανάπτυξη προβλέπεται από το ΔΝΤ να είναι η χαμηλότερη από οποιοδήποτε άλλο μέλος της G7 φέτος.

Και οι τράπεζες της χώρας δυσκολεύονται επίσης. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών εκτιμά ότι τους πρώτους τρεις μήνες του 2023 η σταθμισμένη μέση απόδοση ιδίων κεφαλαίων τους, ένα μέτρο κερδοφορίας, ήταν 6,5%, έναντι 10,4% σε ολόκληρη την ΕΕ. Το 2020, οι τράπεζες σε οκτώ χώρες της ΕΕ πρόσφεραν χειρότερες αποδόσεις από τους Γερμανούς δανειστές. Τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους μόνο εκείνοι στο Λουξεμβούργο είχαν χειρότερες επιδόσεις.

«Ή μας επιδοτείτε, ή φεύγουμε» – Τελεσίγραφο βιομηχάνων στον Σολτς

Όπως γράφει ο Economist, εν μέρει, αυτή η κακή απόδοση αντανακλά τις ιδιορρυθμίες της γερμανικής αγοράς. Οι τράπεζες της χώρας είναι ασυνήθιστα πρόθυμες να συνάψουν δάνεια σταθερού επιτοκίου, γεγονός που έχει περιορίσει την ικανότητά τους να επωφεληθούν από τα υψηλότερα επιτόκια. Το καθαρό περιθώριο επιτοκίου τους -αυτό που εισπράττει μια τράπεζα από τα δάνεια μείον όσα πληρώνει για χρηματοδότηση- έχει αυξηθεί κατά μόλις 0,1 ποσοστιαίες μονάδες από τον Ιούνιο του 2020, το ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ.

Οι τρεις κατηγορίες

Ωστόσο, υπάρχουν και βαθύτερα ζητήματα στο παιχνίδι. Οι γερμανικοί δανειστές  χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: δανειστές του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των Commerzbank και Deutsche Bank, δημόσιες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων 361 ταμιευτηρίων και πέντε Landesbanken, που λειτουργούν ως τράπεζες χονδρικής για τα ταμιευτήρια και 737 τραπεζικοί συνεταιρισμοί.

Οι μη ιδιωτικοί δανειστές, που κατέχουν το 57% των περιουσιακών στοιχείων του τραπεζικού τομέα, είναι συντηρητικά σύνολα με στόχους εκτός από κέρδη, όπως η υποστήριξη τοπικών επιχειρήσεων. Πολλές δημόσιες τράπεζες έχουν πολιτικούς ως προέδρους ή μέλη διοικητικών συμβουλίων. Αυτή η πολιτικοποιημένη διακυβέρνηση φέρνει κακή διαχείριση κινδύνου, υπογραμμίζει ο Nicolas Véron της δεξαμενής σκέψης, Bruegel. Αυτές είναι  πολύ εκτεθειμένες σε ακίνητα, για παράδειγμα, αφήνοντάς τις ευάλωτες σε πρόσφατες πτώσεις τιμών.

Δύσκολος ο ανταγωνισμός

Οι δημόσιες τράπεζες και οι συνεταιρισμοί λειτουργούν επίσης βάσει μιας «περιφερειακής αρχής» που τους εμποδίζει να αναζητούν επιχειρηματικές δραστηριότητες η μία στην επικράτεια της άλλης. Δημιουργούν δίκτυα, με τη μεγαλύτερη να διαθέτει περισσότερα περιουσιακά στοιχεία από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή τράπεζα, επιτρέποντάς τους να μοιράζονται το κόστος και μειώνοντας το ποσό του κεφαλαίου με το οποίο καλούνται να χρηματοδοτήσουν τον εαυτό τους. Ως αποτέλεσμα, τα περιθώρια για τις τράπεζες του ιδιωτικού τομέα συμπιέζονται, δυσκολεύοντας τον ανταγωνισμό τους με άλλα ιδρύματα.

Το ασυνήθιστο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Γερμανίας είναι κατάλληλο για την υποστήριξη περιφερειακών εταιρειών. Είναι μάλλον λιγότερο κατάλληλο για την υποστήριξη πιο ριψοκίνδυνων επιχειρήσεων (για παράδειγμα, νεοφυείς επιχειρήσεις που χρειάζονται για την πράσινη μετάβαση ή την ψηφιοποίηση) που απαιτούν χρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές παράλληλα με πιο παραδοσιακές μορφές χρηματοδότησης. Αν και οι γερμανοί πολιτικοί και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εμπλέκονται σε μια ζωηρή συζήτηση για το οικονομικό μέλλον της χώρας, η συζήτηση για τους χρηματοπιστωτικούς της θεσμούς δεν έχει ακόμη ανοίξει.