G20: Στην κορυφή της ατζέντας της G20 το χρέος των αναπτυσσομένων χωρών [γράφημα]

Η θηλιά του δημόσιου χρέους που στραγγαλίζει τις οικονομίες των αναπτυσσομένων χωρών θα βρίσκεται στη κορυφή της ατζέντας των συνομιλιών της ομάδας G20, κατά τη διάρκεια της διήμερης Συνόδου Κορυφής, στο Νέο Δελχί, στις 9-10 Σεπτέμβρη.

Οι 20 μεγαλύτερες χώρες του κόσμου αντιπροσωπεύουν σήμερα το 85% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 75% του διεθνούς εμπορίου. Ταυτόχρονα 3,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε χώρες όπου οι πληρωμές τόκων χρέους είναι υψηλότερες από τις δαπάνες για την υγεία ή την εκπαίδευση, καθώς το παγκόσμιο δημόσιο χρέος έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 92 τρισ. δολαρίων το 2022, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.

Κίνα: Θετική με «αστερίσκο» για το χρέος των φτωχότερων χωρών

Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι τυχαία η απάντηση του Ινδού πρωθυπουργού σε συνέντευξη στο Press Trust of India (PTI News): «Το βέβαιο είναι ότι η G20 είναι μια ομάδα με μεγάλη επιρροή. Ωστόσο, θέλω να απαντήσω στο μέρος της ερώτησής σας που μιλάει για το 85% του παγκοσμίου ΑΕΠ. Η άποψη για τον κόσμο με επίκεντρο το ΑΕΠ αλλάζει τώρα στην άποψη με επίκεντρο τον άνθρωπο. Όπως μια νέα τάξη πραγμάτων διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έτσι και μετά την πανδημία  διαμορφώνεται μια νέα τάξη πραγμάτων. Οι παράμετροι της επιρροής και του αντίκτυπου αλλάζουν και αυτό πρέπει να αναγνωριστεί.»

Στην κορυφή της ατζέντας της G20

Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι έδωσε έμφαση στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η δυσπραγία του χρέους, ιδίως για τα έθνη του παγκόσμιου Νότου.

Υπό τη μονοετή προεδρία της Ινδίας, η G20 επικέντρωσε τις συζητήσεις σε περισσότερα δάνεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες από πολυμερείς οργανισμούς, στη μεταρρύθμιση της αρχιτεκτονικής του διεθνούς χρέους, στους κανονισμούς για τα κρυπτονομίσματα, στις επιπτώσεις των γεωπολιτικών αβεβαιοτήτων καθώς και στην επισιτιστική και ενεργειακή ασφάλεια.

«Η κρίση χρέους είναι ένα θέμα μεγάλης ανησυχίας για τον κόσμο, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι πολίτες από διάφορες χώρες παρακολουθούν με μεγάλη προσοχή τις αποφάσεις που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις στο θέμα αυτό. Υπάρχουν και κάποια αξιοσημείωτα αποτελέσματα», είπε ο Μόντι σε συνέντευξη του στο PTI News . «Οι χώρες που περνούν κρίση χρέους ή την έχουν περάσει έχουν αρχίσει να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην οικονομική πειθαρχία» συμπλήρωσε.

Here is my interview with @PTI_News in which I share my thoughts on a wide range of issues, notably India’s G20 Presidency, our efforts to give voice to the Global South, the emphasis on human centric development and more. https://t.co/gZhDJGz5sU

— Narendra Modi (@narendramodi) September 3, 2023

Στο πλαίσιο της προεδρίας της G20, η Ινδία τονίζει σταθερά την ανάγκη για ένα πλαίσιο αναδιάρθρωσης του χρέους, ώστε να βοηθηθούν οι χώρες που αντιμετωπίζουν αυξανόμενα προβλήματα χρέους.

«Οι υπουργοί Οικονομικών της G20 και οι διοικητές των Κεντρικών Τραπεζών αναγνώρισαν την καλή πρόοδο στην αντιμετώπιση του χρέους των χωρών του κοινού πλαισίου και πέραν του κοινού πλαισίου επίσης», είπε ο Ινδός πρωθυπουργός. «Έχουμε επίσης δείξει μεγάλη ευαισθησία στις ανάγκες της πολύτιμης γειτονικής μας χώρας, της Σρι Λάνκα, κατά τη διάρκεια των δύσκολων στιγμών της» σημειώνει.«Για την επιτάχυνση των παγκόσμιων προσπαθειών αναδιάρθρωσης του χρέους, η Παγκόσμια Στρογγυλή Τράπεζα για το Δημόσιο Χρέος, μια κοινή πρωτοβουλία του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Προεδρίας της G20, ξεκίνησε νωρίτερα φέτος. Αυτό θα ενισχύσει την επικοινωνία μεταξύ των βασικών ενδιαφερομένων και θα διευκολύνει την αποτελεσματική αντιμετώπιση του χρέους.»

O κόσμος μια οικογένεια

Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι το θέμα της G20  προέρχεται από τη σανσκριτική φράση “Vasudhaiva Kutumbakam” ( ο κόσμος είναι μια οικογένεια). Σύμφωνα με τους διοργανωτές, το θέμα προέρχεται από ένα αρχαίο σανσκριτικό κείμενο.

Η φράση υπογραμμίζει την «αξία όλων των μορφών ζωής ανθρώπινων, ζωικών, φυτικών και μικροοργανισμών – και τη διασύνδεσή τους στον πλανήτη Γη και στο ευρύτερο σύμπαν».

Το θέμα στα αγγλικά είναι: “One Earth, One Family, One Future” (Μια Γη, Μια οικογένεια, Ένα μέλλον). Η εκδήλωση θα επικεντρωθεί επίσης στο LiFE (Αποστολή Lifestyle for Environment), «με τις συναφείς, περιβαλλοντικά βιώσιμες και υπεύθυνες επιλογές» υποστηρίζουν οι διοργανωτές.

Η θηλιά του χρέους

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ, το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί ταχύτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες χώρες την τελευταία δεκαετία. Κατά συνέπεια, ο αριθμός των χωρών που αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα χρέους έχει αυξηθεί απότομα από μόνο 22 χώρες το 2011 σε 59 χώρες το 2022.

Το Reuters δημιούργησε μια λίστα με τις χώρες που αντιμετωπίζουν σημαντικά οικονομικά προβλήματα.

Ζάμπια

Η Ζάμπια ήταν η πρώτη αφρικανική χώρα που χρεοκόπησε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς δεν μπόρεσε να αποπληρώσει ομόλογα αξίας 42,5 εκατ. δολαρίων.

Τον Ιούνιο, πέτυχε μια συμφωνία αναμόρφωσης του χρέους ύψους 6,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τα κράτη-πιστωτές της «Λέσχης του Παρισιού» και την άλλη μεγάλη διμερή δανείστρια χώρα της, την Κίνα. Οι λεπτομέρειες ακόμη επεξεργάζονται, αλλά η κυβέρνηση ελπίζει επίσης να καταλήξει σε συμφωνία τους επόμενους μήνες με τα διεθνή ταμεία που κατέχουν τα απλήρωτα κρατικά ομόλογά της.

Η πρόοδος χαιρετίστηκε επίσης ως επιτυχία για την πρωτοβουλία του Κοινού Πλαισίου της G20, που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας για να προσπαθήσει να εξορθολογήσει τις αναδιαρθρώσεις χρέους, αλλά ωστόσο ήταν δύσκολο να λειτουργήσει στην πράξη.

Σρι Λάνκα

Η Σρι Λάνκα ανακοίνωσε  σχέδιο για την αναδιάρθρωση του χρέους στα τέλη Ιουνίου και έκτοτε συνεχίζει να σημειώνει πρόοδο, αν και όχι παντού.

Σχεδόν όλοι οι κάτοχοι των εγχώριων αναπτυξιακών ομολόγων της Σρι Λάνκα σε δολάρια  συμφώνησαν να ανταλλάξουν τα ομόλογά τους με πέντε νέα ομόλογα σε ρουπίες της Σρι Λάνκα, τα οποία θα λήξουν μεταξύ 2025 και 2033.

Ωστόσο, ένα άλλο μέρος του σχεδίου για το εγχώριο χρέος αντιμετώπισε καθυστερήσεις, με την βασική προθεσμία για την ανταλλαγή ομολόγων του Δημοσίου να έχει καθυστερήσει τρεις φορές και τώρα να έχει οριστεί για τις 11 Σεπτεμβρίου.

Ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας Nandalal Weerasinghe δήλωσε ότι οι μεγάλοι ξένοι πιστωτές της χώρας, όπως η Ινδία και η Κίνα, περιμένουν την ολοκλήρωση της επιχείρησης για το εγχώριο χρέος προτού συνεχίσουν τις συζητήσεις.

Είπε ότι οι διαπραγματεύσεις θα διεξαχθούν παράλληλα με την πρώτη αξιολόγηση του προγράμματος διάσωσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου  ύψους 2,9 δισ. δολαρίων που θα πραγματοποιηθεί από τις 14 έως τις 27 Σεπτεμβρίου. Η μη ολοκλήρωση της αναθεώρησης του εσωτερικού χρέους μέχρι τότε θα μπορούσε να οδηγήσει σε καθυστερήσεις τόσο όσον αφορά τις εκταμιεύσεις του ΔΝΤ όσο και τις συνομιλίες με τους πιστωτές.

Γκάνα

Η Γκάνα αθέτησε το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού της χρέους στα τέλη του περασμένου έτους. Το Μάιο του 2023 εκτιμάται ότι το εξωτερικό χρέος ύψους 30 δισ. δολάρια δεν είναι βιώσιμο. Είναι η τέταρτη χώρα που επιδιώκει αναδιάρθρωση βάσει του κοινού πλαισίου και στοχεύει να μειώσει τις πληρωμές του διεθνούς χρέους της κατά 10,5 δισ. δολάρια τα επόμενα τρία χρόνια.

Η πρόοδός της ήταν σχετικά ταχεία σε σύγκριση με άλλες χώρες όπως η Ζάμπια. Η κυβέρνηση συμφώνησε πρόσφατα να διαχειριστεί την εξυπηρέτηση χρέους περίπου 4 δισ. δολάρια του εγχώριου χρέους της μέσω μιας πράξης ανταλλαγής χρέους συνταξιοδοτικού ταμείου με ομόλογα σε δολάρια.

Έχει αποστείλει σχέδιο αναδιάρθρωσης στους πιστωτές του «επίσημου τομέα» -πλούσιους κυβερνητικούς- και ο υπουργός Οικονομικών της δήλωσε ότι αναμένει επίσης να καταλήξει σε συμφωνία με τους ομολογιούχους της χώρας μέχρι το τέλος του έτους.

Τα ταμεία γνωρίζουν ότι θα τους απαιτήσει να διαγράψουν χρήματα, αλλά ελπίζουν ότι θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει έναν «όρο ανάκαμψης» που θα σημαίνει ότι η Γκάνα θα επιστρέψει περισσότερα από αυτά τα χρήματα με την πάροδο του χρόνου, εάν η οικονομία της ανακάμψει γρήγορα.

Πακιστάν

Το Πακιστάν θα χρειαστεί πάνω από 22 δισεκατομμύρια δολάρια για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους και την πληρωμή άλλων λογαριασμών για το οικονομικό έτος 2024.

Η χώρα κυβερνάται από υπηρεσιακή διοίκηση μέχρι τις εκλογές που πρέπει να διεξαχθούν έως τον Νοέμβριο. Ο πληθωρισμός και τα επιτόκια βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και το Πακιστάν πασχίζει να ανοικοδομηθεί από τις καταστροφικές πλημμύρες του 2022.

Τον Ιούνιο, κατέληξε στο παρά πέντε σε συμφωνία με το ΔΝΤ για πακέτο διάσωσης ύψους 3 δισ. δολαρίων, ενώ η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ ακολούθησαν με εισροές μετρητών ύψους 2 δισ. δολαρίων και 1 δισ. δολαρίων.

Τα αποθεματικά, τα οποία είχαν πέσει στα 3,5 δισ. δολάρια, είχαν ανακάμψει στα 7,8 δισ. δολάρια μέχρι τα τέλη Αυγούστου. Οι παρατηρητές λένε ότι θα μπορούσε να έχει αρκετά για να φτάσει μέχρι τις εκλογές, αλλά υπάρχουν μεγάλα ερωτήματα σχετικά με το πόσο καιρό θα είναι σε θέση να αποφύγει τη χρεοκοπία χωρίς τεράστια στήριξη.

Τυνησία

Το βορειοαφρικανικό έθνος, που ταλανίζεται από πολλαπλά χτυπήματα μετά την επανάσταση του 2011, βρίσκεται αντιμέτωπο με μια ολοκληρωμένη οικονομική κρίση.

Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους είναι εσωτερικό, αλλά οι αποπληρωμές των ξένων δανείων πρέπει να εξυπηρετηθούν αργότερα φέτος και οι οίκοι αξιολόγησης έχουν πει ότι η Τυνησία θα μπορούσε να χρεοκοπήσει.

Ο πρόεδρος Kais Saied έχει καταγγείλει τους όρους που απαιτούνται για να ξεκλειδώσει 1,9 δισ. δολάρια από το ΔΝΤ ως «ντιρεκτίβες» που δεν πρόκειται να τηρήσει.

Η Σαουδική Αραβία υποσχέθηκε δάνειο 400 εκατ. δολαρίων με ευνοϊκούς όρους και επιχορήγηση 100 εκατ. δολαρίων, αλλά η εξαρτώμενη από τον τουρισμό οικονομία συνεχίζει να παλεύει με ελλείψεις σε εισαγόμενα τρόφιμα και φάρμακα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προσφέρει περίπου 1 δισ. ευρώ σε στήριξη, αλλά αυτό φαίνεται να συνδέεται κυρίως με τη συμφωνία ή τις μεταρρυθμίσεις του ΔΝΤ

Αίγυπτος

Η Αίγυπτος παραμένει άλλη μία από τις μεγάλες χώρες που θεωρείται ότι κινδυνεύουν να περιέλθουν σε κίνδυνο χρεοκοπίας

Η μεγαλύτερη οικονομία της Βόρειας Αφρικής έχει να πληρώσει περίπου 100 δισ. δολάρια σε σκληρό νόμισμα -κυρίως σε δολάρια- χρέος τα επόμενα πέντε χρόνια, συμπεριλαμβανομένου μιας σημαντικής ομολογιακής έκδοσης ύψους 3,3 δισ. δολαρίων το επόμενο έτος και η κυβέρνηση δαπανά πάνω από το 40% των εσόδων της μόνο για την πληρωμή τόκων χρέους.

Το Κάιρο έχει ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ ύψους 3 δισ. δολαρίων και έχει υποτιμήσει τη λίρα κατά περίπου 50% από τον Φεβρουάριο του 2022. Όμως ένα σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων εξακολουθεί να βρίσκεται στο στάδιο της αργοπορίας και τον περασμένο μήνα απομακρύνθηκε από το σχέδιο του ΔΝΤ λέγοντας ότι θα διατηρήσει αμετάβλητες τις επιδοτούμενες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι τον Ιανουάριο.

Ορισμένα από τα κρατικά ομόλογά της αλλάζουν χέρια στο μισό της ονομαστικής τους αξίας και οι αναλυτές πιστεύουν ότι ένας βασικός παράγοντας για το αν μπορεί να επανέλθει σε τροχιά είναι το ποσό της στήριξης που θα παράσχουν πλούσια κράτη του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία, στο μέλλον.

Ελ Σαλβαδόρ

Το Ελ Σαλβαδόρ έχει μετατραπεί από την καταστροφή και τη χρεοκοπία σε αγαπημένο της αγοράς ομολόγων, χάρη σε δύο αιφνιδιαστικές επαναγορές χρέους και τον διορισμό ενός πρώην αξιωματούχου του ΔΝΤ ως συμβούλου του υπουργείου Οικονομικών.

Το καλοκαίρι του 2022, το ευρωομόλογό του του 2025 έπεσε λίγο κάτω από τα 27 σεντς του δολαρίου, επιβαρυμένο από το υψηλό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και τις ανησυχίες για τα σχέδια χρηματοδότησης και τις δημοσιονομικές πολιτικές του.

Το ίδιο ομόλογο διαπραγματευόταν στα 91,50 σεντς στις 31 Αυγούστου και ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της ήταν 77% τον Δεκέμβριο, ο χαμηλότερος από το 2019, και προβλέπεται να μειωθεί άλλη μια ποσοστιαία μονάδα φέτος, σύμφωνα με τα στοιχεία της Refinitiv.

Το πλέον σχετικά ελαφρύ πρόγραμμα αποπληρωμής του χρέους της μέχρι το 2027 και η  δημοτικότητα του προέδρου Ναγίμπ Μπουκέλε, έχουν καθησυχάσει τους φόβους ότι η χώρα θα μπορούσε να χρεοκοπήσει.

Κένυα

Το δημόσιο χρέος της χώρας της Ανατολικής Αφρικής ανέρχεται σχεδόν στο 70% του ΑΕΠ, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, γεγονός που την θέτει σε υψηλό κίνδυνο δυσχέρειας χρέους.

Η κυβέρνηση του προέδρου William Ruto μείωσε τις δαπάνες και πρότεινε μια σειρά από αυξήσεις φόρων, καθησυχάζοντας ορισμένες ανησυχίες για επικείμενη χρεοκοπία.

Η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης βρίσκεται σε συνομιλίες με την Κένυα για 80,6 εκατ. δολάρια προκειμένου να τη βοηθήσει να καλύψει τα χρηματοδοτικά της κενά φέτος, ενώ συζητά επίσης για δημοσιονομική στήριξη από την Παγκόσμια Τράπεζα.

Αλλά οι ανησυχίες παραμένουν, καθώς η αντιπολίτευση  έχει αντιταχθεί σε πολλές από τις φορολογικές αυξήσεις του και οι διαμαρτυρίες τον ανάγκασαν να αναστείλει ορισμένες μεταρρυθμίσεις, όπως οι περικοπές των επιδοτήσεων καυσίμων.

Ουκρανία

Η Ουκρανία πάγωσε τις πληρωμές χρέους το 2022 μετά την εισβολή της Ρωσίας. Έχει δηλώσει ότι είναι πιθανό να αποφασίσει στις αρχές του επόμενου έτους αν θα προσπαθήσει να παρατείνει τη συμφωνία αυτή ή αν θα αρχίσει να εξετάζει δυνητικά πιο περίπλοκες εναλλακτικές λύσεις.

Κορυφαία θεσμικά όργανα εκτιμούν ότι το κόστος της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης θα ανέλθει σε τουλάχιστον 1 τρισ. ευρώ και το ΔΝΤ εκτιμά ότι η Ουκρανία χρειάζεται 3-4 δισ. δολάρια τον μήνα για να συνεχίσει να λειτουργεί η χώρα.

Εάν ο πόλεμος με τη Ρωσία δεν κερδηθεί ή τουλάχιστον δεν αμβλυνθεί σε πολύ χαμηλότερη ένταση μέχρι το επόμενο έτος, το δίλημμα της αναδιάρθρωσης του χρέους της θα πρέπει επίσης να συνυπολογίσει τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2024 και τον βαθμό υποστήριξης που θα λάβει σε περίπτωση που κερδίσει ο Ντόναλντ Τραμπ ή κάποιος άλλος Ρεπουμπλικανός υποψήφιος.

Λίβανος

Ο Λίβανος βρίσκεται σε κατάσταση χρεοκοπίας από το 2020, με λίγες ενδείξεις ότι τα προβλήματά του θα επιλυθούν κάποια στιγμή.

Το ΔΝΤ έχει εκδώσει αυστηρές προειδοποιήσεις, αλλά μια μικρή πρόοδος τους τελευταίους δύο μήνες ήταν η πρόταση της κεντρικής τράπεζας να άρει τη μακροχρόνια σύνδεση του τοπικού νομίσματος της χώρας,