Ρωσία: Τα σχέδια του Κρεμλίνου για την Βάγκνερ

Ένα από τα πολλά ερωτηματικά που θέτει ο μυστηριώδης θάνατος του Γεβγκένι Πριγκόζιν και ίσως το πιο σημαντικό σχετίζεται με την τύχη της μισθοφορικής οργάνωσης Βάγκνερ, την οποία δημιούργησε ο ίδιο και η οποία εξελίχθηκε σε βασικό όργανο για τις υπερπόντιες φιλοδοξίες του Κρεμλίνου.

Υπό την καθοδήγηση του Πριγκόζιν, η Βάγκνερ μεγάλωσε από μια ομάδα «μικρών πράσινων ανδρών» – που ονομάστηκε έτσι λόγω των στολών που φορούσαν οι αυτοαποκαλούμενοι εθελοντές που πολεμούσαν μαζί με τους αυτονομιστές στην επίθεση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν το 2014 στην Ουκρανία – σε μια μακρινή στρατιωτική και επιχειρηματική αυτοκρατορία.

Η οργάνωση έχει εκπαιδευτεί και έχει πολεμήσει μαζί με τους στρατιώτες των φιλορωσικών κυβερνήσεων στην Ανατολική Ευρώπη, τη Δυτική Αφρική και τη Νότια Αμερική. Έχει υπογράψει προσοδοφόρες συμβάσεις πετρελαίου, φυσικού αερίου και εξόρυξης. Και έχει έναν όμιλο πολυμέσων με εργοστάσιο τρολ και κινηματογραφικό στούντιο, καθώς και επιχειρήσεις εστίασης, εστιατορίων και ξενοδοχείων, για να μην αναφέρουμε ένα πλυντήριο αυτοκινήτων.

Και μέχρι την αποτυχημένη ανταρσία του Πριγκόζιν τον Ιούνιο η Βάγκνερ ήταν παντού όπου ήθελε να είναι το Κρεμλίνο, χωρίς να λέει ότι ήταν.

Το Κρεμλίνο απλώνει τα πλοκάμια του στις διεθνείς business της Wagner

«Ελεγχόμενη ηγεσία»

Όπως αναφέρουν οι Los Angeles Times «ο θάνατος του Πριγκόζιν, για τον οποίο ο Πούτιν δεν ανέλαβε την ευθύνη, αλλά πιστεύεται ευρέως ότι σχεδίασε», αναγκάζει το Κρεμλίνο να αντικαταστήσει τον Πριγκόζιν με μία πιο ελεγχόμενη ηγεσία, διατηρώντας παράλληλα τα κέρδη της ομάδας στα μέρη που πολέμησε.

Και δεν είναι μόνο η Ουκρανία, στην οποία η μισθοφορική οργάνωση ανέπτυξε αρκετές χιλιάδες από τους μαχητές της για να πρωτοστατήσουν σε μερικές από τις πιο βάναυσες επιθέσεις.

Τον Ιούλιο, ένας ανώτερος διοικητής με το παρατσούκλι «Μαρξ» είπε σε μια ανάρτηση στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram ότι περίπου 78.000 μαχητές της Βάγκνερ είχαν συμμετάσχει στον πόλεμο της Ουκρανίας, σχεδόν τα τρία τέταρτα από αυτούς κατάδικοι.

Ο Πριγκόζιν χρησιμοποίησε αυτά τα στελέχη για να φέρει τη μοναδική μεγάλη νίκη της Μόσχας φέτος, όταν κατέλαβε την Μπαχμούτ, μια πόλη στην ανατολική Ουκρανία. Στην ίδια ανάρτηση στο κανάλι που συνδέεται με τη Βάγκνερ, ο «Μαρξ» έγραψε ότι η ομάδα έχασε 22.000 άνδρες, με περίπου 40.000 άλλους τραυματίες.

Μετά την Μπαχμούτ, ο ρόλος της Βάγκνερ στην Ουκρανία έληξε απότομα, με τον Πριγκόζιν να ανακοινώνει ότι οι δυνάμεις του αποσύρονται και παραδίδουν εδάφη υπό τον έλεγχό τους στον ρωσικό στρατό. Μάλιστα, πολλοί λένε ότι η εξέλιξη αυτή αυτή ήταν που οδήγησε στην απόφαση για την ανταρσία.

Παρατηρητές λένε ότι δεν υπάρχει κανένα σημάδι αναδιάταξης του Βάγκνερ στην Ουκρανία. Μάλιστα, τον περασμένο μήνα, η γειτονική Λευκορωσία, ένας ισχυρός σύμμαχος της Ρωσίας, φαινόταν να διαλύει ένα στρατόπεδο στο χωριό Tsel που πιστεύεται ότι στέγαζε χιλιάδες μαχητές της Wagner, σύμφωνα με παρατηρητές που επικαλούνται εικόνες που τραβήχτηκαν από την Planet Labs.

Η Μέση Ανατολή

Πιθανώς πιο περίπλοκες είναι οι δραστηριότητες της Wagner — και οι τεράστιες επιχειρηματικές συμμετοχές της — στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Η τελευταία ήταν στο επίκεντρο του Πριγκόζιν. Σε ένα βίντεο που κυκλοφόρησε από το Μάλι μια εβδομάδα πριν από το θάνατό του, ο Πριγκόζιν δήλωνε ότι «η Βάγκνερ κάνει τη Ρωσία ακόμα μεγαλύτερη σε κάθε ήπειρο – και την Αφρική ακόμα πιο ελεύθερη».

Αναλυτές αναφέρουν ότι επιθυμία του Κρεμλίνου είναι να διατηρήσει τις επιχειρήσεις αυτές, υπό νέα διοίκηση και νέους «εργολάβους».

Αυτό μπορεί να συμβαίνει ήδη. Μια έρευνα που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο από τη Molfar, μια ουκρανική εταιρεία πληροφοριών ανοιχτού κώδικα, παρακολούθησε 37 τέτοιους εργολάβους που δραστηριοποιούνται σε 19 χώρες στην Αφρική και 10 χώρες στην Ασία και τη Μέση Ανατολή.

Μία από τις μεγαλύτερες ομάδες είναι η Convoy, η οποία ιδρύθηκε στα τέλη του περασμένου έτους από τον Sergei Aksyonov, επικεφαλής της υποστηριζόμενης από τη Ρωσία διοίκησης στην Κριμαία, την ουκρανική περιοχή που προσάρτησε παράνομα ο Πούτιν το 2014. Διοικείται από έναν άλλοτε σύμμαχο του Prigozhin ονόματι Konstantin Pikalov, και έκτοτε έχει λάβει εκατοντάδες εκατομμύρια ρούβλια σε επιχορηγήσεις.

Μία άλλη είναι η Redut, μία νέα Ιδιωτική Στρατιωτική Εταιρεία (PMC) που συμμετείχε στην προστασία των ρωσικών εγκαταστάσεων φυσικού αερίου στη Συρία. Επίσης σύμφωνα με το Meduza, ένα ανεξάρτητο ειδησεογραφικό μέσο με έδρα τη Λετονία η Redut ήταν και μία από τις πρώτες ομάδες που συμμετείχαν στην εισβολή στην Ουκρανία το 2022.

Ο Anton Mardasov, ειδικός σε στρατιωτικές υποθέσεις στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, διευρικινίζει πάντως στους LAT ότι θα ήταν δύσκολο τόσο για την Convoy όσο και για τη Redut – αμφότερες μικρές σε σύγκριση με τη Βάγκνερ και καθόλου έμπειρε – να αναλάβουν τις δραστηριότητες της ομάδας,.

«Οι επιχειρήσεις του Wagner στην Αφρική ήταν συχνά λεπτής φύσης και η απλή αντικατάστασή τους με μια μάζα ανθρώπων με διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης δεν είναι καλή επιλογή», είπε.

«Λατρεία»

Επίσης ερευνητής του «All Eyes on Wagner», το οποίο παρακολουθεί τις δραστηριότητες της ομάδας υποστηρίζει ότι δεν είναι σαφές εάν οι μισθοφόροι της Βάγκνερ θα ήταν πρόθυμοι να εγγραφούν σε έναν νέο οργανισμό.

«Η Βάγκνερ ήταν κάτι περισσότερο από μισθοφορική στρατιωτική ομάδα. Ήταν μια λατρεία», είπε ο ερευνητής, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας φοβούμενος για την ασφάλειά του.

«Είχαν πολλούς υποστηρικτές ακόμη και στον τακτικό στρατό. Κάποιοι δεν θα δεχτούν να ελέγχοντται από τη ρωσική κυβέρνηση».
Επίσης, οι δύο αυτές οργανώσεις δεν έχουν ένα χαρισματικό ηγέτη σαν τον Πριγκόζιν, του οποίου οι διασυνδέσεις άνοιξαν δρόμους στους οποίους ελάχιστοι μπορούσαν να έχουν πρόσβαση.

«Ήταν ένας σούπερ-διοργανωτής, ικανός να φέρει περισσότερες από 300 ιδιωτικές εταιρείες γύρω από τον Wagner. Ήταν ο λόγος που η εταιρεία ήταν τόσο μεγάλη».

Άλλοι πιστεύουν ότι η Ρωσία θα βρει κάποιον τρόπο να συνεχίσει το brand υπό την ηγεσία μιας εγκεκριμένης από το Κρεμλίνο ομάδας, δήλωσε ο Ovigwe Eguegu, Νιγηριανός αναλυτής πολιτικής στην εταιρεία συμβούλων Development Reimagined με έδρα το Πεκίνο.

Μεγάλες business στην Αφρική

Μετά τον θάνατο του Πριγκόζιν, η Μόσχα προσπαθεί να βρει τρόπο ώστε να οικειοποιηθεί τα κέρδη που είχε συσσωρεύσει ο «μάγειρας του Βλαντιμίρ Πούτιν» στην Αφρική. Σύμφωνα με τους δημοσιογράφους του «Kyiv Independent», ο Βλαντιμίρ Πούτιν και η ομάδα του δεν θα έχουν προβλήματα. Πιθανότατα η Wagner θα αντικατασταθεί από άλλες μονάδες παρόμοιας φύσης.

Γιατί η Ρωσία χρειάζεται επιρροή στην Αφρική και υποστήριξη για τους πολέμαρχους που αποσταθεροποιούν άλλες χώρες;

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσεπροσφάτως με περηφάνια ότι «η Μόσχα πολεμά τη νέο-αποικιοκρατία» και υποστηρίζει τις ιδέες ελευθερίας των αφρικανικών εθνών. Οι «ελευθέρια της Αφρικής» περιλαμβάνει χρυσό, διαμάντια και άλλους φυσικούς πόρους.

Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

Η ομάδα Wagner κατηγορείται για πολλά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην Αφρικανική ήπειρο. Σύμφωνα με την αμερικανική οργάνωση Human Rights Watch και εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, μισθοφόροι που πολεμούν μαζί με δυνάμεις του Μάλι και της Κεντρικής Αφρικής έχουν εμπλακεί σε εκτελέσεις, εξαφανίσεις αμάχων, βασανιστήρια και λεηλασίες.

Οι Ρώσοι δεν ενδιαφέρονται για την Αφρική τυχαία. Αυτό είναι σίγουρο.

Σύμφωνα με ειδικούς, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας έχει ήδη ξεκινήσει τη δημιουργία νέων ιδιωτικών στρατιωτικών ομάδων που θα αντικαταστήσουν τους Wagnerians στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, συγκεκριμένα στη Συρία. Οι νέες ομάδες θα έχουν διαφορά σε ένα πράγμα από τους προκατόχους τους: θα υπακούν στο υπουργείο και τον Σεργκέι Σοϊγκού.

Δεν έχει καμία αμφιβολία ότι το Κρεμλίνο βρίσκεται πλέον μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα. Πώς να διαφοροποιήσει αποτελεσματικά τις επιχειρήσεις στην Αφρική και να αντικαταστήσει την πιο έμπειρη ομάδα μισθοφόρων με μια νέα δύναμη; Πώς να χρησιμοποιήσει την εμπειρία των μισθοφόρων της Wagner, οι οποίοι δεν θα είναι πολύ έμπιστοι μετά το θάνατο του Γεβγκένι Πριγκόζιν.

Διάφορα σενάρια θέλουν μια ξαφνική αλλαγή εξουσίας και αντικατάσταση Ρώσων πρακτόρων στην Αφρική. Η σταδιακή απορρόφηση του Ομίλου Wagner και των ανθρώπων της, περιλαμβάνει την εξάλειψη ανυπάκουων και την αντικατάστασή τους με ανθρώπους πιστούς στην GRU και στον μηχανισμό ισχύος. Η Ρωσία έχει σοβαρά σχέδια για την Αφρική και θέλει να επεκτείνει την επιρροή της.

Υπάρχουν περίπου 5.000 μισθοφόροι και εκπαιδευτές της ομάδας Wagner που σταθμεύουν στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Μάλι, το Σουδάν, τη Λιβύη και τη Μαδαγασκάρη . Η παρουσία τους καθιστά τη Ρωσία τη δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στην Αφρική μετά τις ΗΠΑ. Οι δύο χώρες έχουν πλέον την ευκαιρία να «συναντηθούν» στον Νίγηρα, όπου οι Ρώσοι υποστήριξαν το στρατιωτικό πραξικόπημα και οι Αμερικανοί έχουν αεροπορικές βάσεις.