Λαγκάρντ: Ποιες μπορεί να είναι οι βαθύτερες ανησυχίες της

Στην έρημο του Ουαϊόμινγκ τον περασμένο μήνα, η πρόεδρος της EKT Κριστίν Λαγκάρντ μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό ελίτ κεντρικών τραπεζιτών και ελαφρά τη καρδία, πρόβλεψε την κατάρρευση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής τάξης.

«Υπάρχουν εύλογα σενάρια όπου θα μπορούσαμε να δούμε μια θεμελιώδη αλλαγή στη φύση των παγκόσμιων οικονομικών αλληλεπιδράσεων», ανακοίνωσε η Λαγκάρντ στο πλήθος, που ήταν συγκεντρωμένο για το ετήσιο συνέδριο των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole της Wyoming.

Λαγκάρντ: Ο πληθωρισμός συνεχίζει να μειώνεται, αλλά θα παραμείνει υψηλός για καιρό ακόμα

«Τα αξιώματα που από καιρό ενημέρωναν την τεχνοκρατική διαχείριση της παγκόσμιας τάξης κατέρρευσαν. Ο κόσμος θα μπορούσε σύντομα να εισέλθει σε μια «νέα εποχή» στην οποία «οι κανονικότητες του παρελθόντος μπορεί να μην είναι πλέον καλός οδηγός για το πώς λειτουργεί η οικονομία. Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής με εντολή σταθερότητας αυτό αποτελεί σημαντική πρόκληση», πρόσθεσε.

Τι σημαίνει μια νέα εποχή

Τι σημαίνει μια «νέα εποχή», αναρωτιέται το Politico.

Η προειδοποίηση στο Jackson Hole δεν ήταν η πρώτη φορά που η Λαγκάρντ ανησυχούσε δημόσια για τη μοίρα της διεθνούς τάξης των ελεύθερων αγορών, την κυριαρχία του δολαρίου και την παγκοσμιοποίηση, στη δημιουργία των οποίων συνέβαλε.

Ενώ και άλλοι έθεσαν το θέμα, η Λαγκάρντ ήταν ειλικρινής. Μόλις τον Απρίλιο, ήταν η πρώτη μεγάλη δυτική κεντρική τραπεζίτης που εξέφρασε ρητές ανησυχίες για την ευθραυστότητα του δολαρίου, του οποίου η διεθνής κυριαρχία είπε «δεν πρέπει πλέον να θεωρείται δεδομένη».

Ήταν, ειλικρινά, περίεργο να ειπωθεί κάτι τέτοιο από τον ηγέτη της νομισματικής αρχής, του οποίου το τμήμα επικοινωνίας σπάνια ασχολείται με κάτι πιο εντυπωσιακό από την πολιτική του ισολογισμού και τις προσαρμογές των επιτοκίων καταθέσεων. Προερχόμενη από μια γυναίκα της οποίας η μακρόχρονη καριέρα στα ανώτερα κλιμάκια έχει καθοριστεί από τον σεβασμό στη διεθνή τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, θα μπορούσε να θεωρηθεί αποστασία.

Το πιο ανησυχητικό ήταν η φαινομενική αδιαφορία της Λαγκάρντ για τη δύναμη των δικών της λόγων για την κατάσταση της εν λόγω διεθνούς τάξης.

Είναι δύσκολο να μην αναρωτηθεί κανείς εάν η Λαγκάρντ, μετά από μια ζωή που διαχειρίζεται το παγκόσμιο κατεστημένο από κρίση σε κρίση, έχει εντοπίσει ένα πιθανό μελλοντικό δυσάρεστο γεγονός , υπονοώντας ότι, για άλλη μια φορά, είναι αυτή που πρέπει να βοηθήσει τον κόσμο να το αποτρέψει.

Κάποιοι αναλυτές θεωρούν τα λεγόμενα της Λαγκάρντ ως αφύσικα, καθώς οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν επιδιώκουν να θέτουν απρόσμενους κινδύνους ως βάση. Κάποιοι αναρωτιούνται αν η τόσο ασυνήθιστη φρασεολογία για έναν κεντρικό τραπεζίτη κρύβει κάτι που οι υπόλοιποι δεν γνωρίζουν.

Τι θέλει λοιπόν η Λαγκάρντ

Τι θέλει λοιπόν η Λαγκάρντ, αναρωτιέται το Politico. Το πρόβλημα είναι ότι είναι σιβυλλική. Λίγοι έχουν καταφέρει να διακρίνουν μέσα της έντονα συναισθήματα ή αρχές.

Είναι μια «σφίγγα» με ένα χαμόγελο που κερδίζει τους συνομιλητές της, και διαθέτει μια γοητεία που μπορεί να αποδειχθεί τόσο αυθεντική όσο και υπολογισμένη.

Πώς διασκεδάζει; Σπάνια διαβάζει για ευχαρίστηση. Έχει λίγο χρόνο, όπως είναι κατανοητό, για την ενασχόληση με τα χόμπι. Της αρέσει να φτιάχνει μαρμελάδα, τον Ιούλιο, για την οικογένειά της και παίζει γκολφ που-και-που με τους κεντρικούς τραπεζίτες. Κάποτε κολυμπούσε τακτικά, αλλά τώρα όχι τόσο συχνά, λόγω φόρτου εργασίας. Όσον αφορά την κοσμοθεωρία, όσοι τη γνωρίζουν συμπεραίνουν ότι αν πιστεύει σε κάτι είναι κεντρώα ή αόριστα κεντροδεξιά. Αλλά οι περισσότεροι σταματούν απότομα στο «ρεαλιστική».

Σε αντίθεση με πολλούς από τους τεχνοκράτες που την περιβάλλουν, είναι μια γοητευτική συνομιλητής με εξαιρετική ικανότητα επικοινωνίας.

Από την αρχή, απολάμβανε μια σχεδόν κατακόρυφη άνοδο από τα βάθη της προαστιακής Νορμανδίας στην ηγεσία της μεγάλης δικηγορικής εταιρείας Baker McKenzie του Σικάγο. Σε μια περίοδο κορύφωσης της παγκοσμιοποίησης, η Baker McKenzie βοήθησε μεγάλες εταιρείες όπως η Dell, να εισέλθουν στην Ευρώπη και μέχρι το 2005 η αυξανόμενη προβολή της, της προσέδωσε έναν μη εκλεγμένο ρόλο στη γαλλική πολιτική.

Ως υπουργός Οικονομικών, πάλεψε με την οικονομική κρίση, δήλωσε ατέρμονη πίστη στον Νικολά Σαρκοζί και αργότερα καταδικάστηκε για «αμέλεια» σε μια άθλια υπόθεση που αφορούσε πληρωμές δημοσίων πόρων σε έναν δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία — αλλά γλίτωσε την τιμωρία όταν ο δικαστής τη λυπήθηκε, και πολλοί της το συγχώρεσαν.

Αναλαμβάνοντας το ΔΝΤ

Με ασυνήθιστη ευκολία, η Λαγκάρντ παρέμεινε στην πρώτη γραμμή της διαρκώς μεταβαλλόμενης συναίνεσης για το κατεστημένο, μια οιονεί τελετουργική φιγούρα που θεωρούνταν αποτελεσματικός διαχειριστής, αλλά παρόλα αυτά συχνά περιοριζόταν από τις περιστάσεις να ασκήσει οποιαδήποτε πραγματική εξουσία.

Έγινε μέλος του ΔΝΤ το 2011. Ήταν μια σκοτεινή εποχή – το απόγειο της κρίσης στην ευρωζώνη. Η Ελλάδα ήταν ο δυστυχισμένος πρωταγωνιστής, που αναγκάστηκε να περιορίσει απότομα τις δημόσιες δαπάνες της κατ’ εντολή των Γαλλο-Γερμανών πιστωτών της μετά από μια δεκαετή σπατάλη δαπανών, τα αποτελέσματα της οποίας συγκάλυψε χειραγωγώντας τα επίσημα δεδομένα.

Ως μέρος της γαλλικής κυβέρνησης, η Λαγκάρντ, σύμφωνα με την επικρατούσα συναίνεση, είχε αντισταθεί στη συμμετοχή του ΔΝΤ. Αλλά όταν ο επικεφαλής του ταμείου, Ντομινίκ Στρος Καν, συνελήφθη με κατηγορίες για σεξουαλική επίθεση στη Νέα Υόρκη, κατέλαβε την κορυφαία θέση. Ξεκίνησε μια λαμπερή παγκόσμια περιοδεία, φλέρταρε με την Κίνα και διαίρεσε τις ψήφους της Λατινικής Αμερικής, νικώντας τον αντίπαλό της, τον διακεκριμένο Μεξικανό κεντρικό τραπεζίτη Αγκουστίν Κάρστενς. Δεδομένης της κακής φήμης του προκατόχου της, και παρά τις προηγούμενες διαβεβαιώσεις ότι οι Ευρωπαίοι θα παραχωρούσαν τον έλεγχο στις αναδυόμενες οικονομίες που ήταν τώρα μεταξύ των πιστωτών τους, ήταν μια κομψή, αν και τελικά προβλέψιμη, νίκη.

Μόλις ανέλαβε το αξίωμα, ωστόσο, σπάνια ήταν κάτι περισσότερο από μια κομψή μάνατζερ, παραδεχόμενη πρόθυμα ότι δεν ήταν αυτή που έπαιρνε τις μεγάλες αποφάσεις. Ο επικεφαλής οικονομολόγος της, Ολιβιέ Μπλανσάρ, την παρομοίασε, με θέρμη, με μια «πρωτοετή φοιτήτρια». «Θα προσπαθήσω να γίνω καλός μαέστρος», είπε η Λαγκάρντ. «Και, ξέρετε, χωρίς να είμαι πολύ ποιητική, δεν ξέρουν όλοι οι μαέστροι πώς να παίζουν πιάνο, άρπα, βιολί ή τσέλο».

Διαίρει και βασίλευε

Η Λαγκάρντ πρόσφερε μεγάλες παραχωρήσεις στην ισχυρή νέα άφιξη, την Κίνα, ενώ παραγκώνιζε άλλους, σύμφωνα με τον Πάολο Νογκουέιρα Μπατίστα, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ.

Ήταν επίσης εμφανώς κοντά στον Αμερικανό, μέλος του διοικητικού συμβουλίου, Ντέιβιντ Λίπτον. «Η Κριστίν δεν θα ήταν τόσο καλή χωρίς τον Ντέιβιντ και ο Ντέιβιντ την χρειαζόταν για να είναι το πρόσωπο του ταμείου – με το χάρισμά της και τη γοητεία της», είπε ο Ντάνιελ Χέλερ, ο οποίος εκπροσωπούσε την Ελβετία στο συμβούλιο.

Το αποτέλεσμα; Ενάντια στη συμβουλή των ΗΠΑ, το Ταμείο υπέκυψε στην ευρωπαϊκή πίεση και υπέγραψε μια συμφωνία που άφησε την Ελλάδα να βυθίζεται στα χρέη της για άλλα τέσσερα χρόνια πριν της δοθεί άλλη μια ευκαιρία να επαναδιαπραγματευτεί.

Ακόμη και όταν η ίδια η Λαγκάρντ αντιμετώπισε την άποψη της Μπλανσάρ, η πίεση από ένα μπλοκ υπό την ηγεσία της Γερμανίας στην Ευρώπη σήμαινε ότι θα μπορούσε να αλλάξει ελάχιστα. Ακριβώς κανείς δεν εξεπλάγη όταν, το 2015, οι εντάσεις που προκλήθηκαν από αυτό το πρόγραμμα διάσωσης πυροδότησαν την άνοδο μιας αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα.

«Ναι, η Λαγκάρντ ήταν προσωπικά θερμή», παραδέχτηκε ο Γιάνης Βαρουφάκης. Αλλά για αυτόν, αυτό μέτρησε ελάχιστα. «Επειδή την είχε βάλει το ΔΝΤ, ήταν ανίσχυρη», είπε. «Και δεδομένου ότι ήταν πολύ πρόθυμη να μην διακινδυνεύσει τη θέση της στη θεσμική σειρά, ήταν ευτυχής να συμβιβαστεί με τη συντριβή μας», τόνισε.

Με τις ΗΠΑ εξοργισμένες και την ευρωζώνη να φαίνεται να έχει ξεπεράσει την υπαρξιακή της κρίση, το Ταμείο αποχώρησε από τις τεταμένες διαπραγματεύσεις για ένα τρίτο πρόγραμμα διάσωσης με την ελληνική κυβέρνηση την 11η ώρα, επικαλούμενο μεγάλες διαφωνίες μεταξύ της Αθήνας και των πιστωτών της.

Δεν είμαστε εδώ για να κλείσουμε τα spreads

Αρχικά, ισχυρίστηκε ότι δεν ήθελε καν τη δουλειά στην ΕΚΤ, αν και μέσα σε μήνες της ζητήθηκε να θέσει υποψηφιότητα και μέχρι τον Νοέμβριο του 2019 την πήρε, με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να αναλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Έτσι η Λαγκάρντ πήρε την θέση της προς έναν οικολογικό προσανατολισμό της οικονομίας και άλλα πράγματα πέρα από τη νομισματική πολιτική», θυμάται ο Κάρστεν Μπρζέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της ING Economics και σκληρός επικριτής της Λαγκάρντ. «Και μετά είχαμε την πανδημία».

Ο κορωνοϊός ήταν μεγάλη πρόκληση για τις περίφημες επικοινωνιακές δεξιότητες της Λαγκάρντ. Αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι δεν μπορούσε να κάνει μεγάλη ζημιά. Η καταστροφή ήρθε ακριβώς στην αρχή της πανδημίας, σε ένα συνέδριο στις 12 Μαρτίου 2020, όταν απαντούσε σε ερωτήσεις των ΜΜΕ σχετικά με την ανησυχητική εξάπλωση της COVID-19 στη βόρεια Ιταλία. Ερωτηθείσα εάν θα ενεργούσε για να μειώσει το επικίνδυνα υψηλό «spread» των επιτοκίων που καταβάλλονταν για το ιταλικό χρέος, η Λαγκάρντ προσέφερε μια διαβόητη πλέον απάντηση που τάραξε την ιταλική οικονομία — και μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας της μαζί της.

Τι φρικτό είπε; «Δεν είμαστε εδώ για να κλείσουμε τα spreads».

Μπορεί να μην ακούγεται τόσο φοβερό, αλλά στον απόκρυφο κόσμο των κεντρικών τραπεζών, ισοδυναμούσε με κατάρα. Χρόνια πριν, ο Μάριο Ντράγκι, ο προκάτοχος της Λαγκάρντ, είχε «σώσει την ευρωζώνη» ανακοινώνοντας ότι η ΕΚΤ θα έκανε «ό,τι χρειαστεί» για να στηρίξει δισεκατομμύρια ευρώ κρατικού χρέους σε κίνδυνο.

Το σχόλιο της Λαγκάρντ ήταν το αντίθετο του «ό,τι χρειαστεί», ένα μπαζούκα στραμένο προς το πρόσωπο. «Είδα το πνεύμα του Ντράγκι να φεύγει από το δωμάτιο», θυμάται ο Μπρζέσκι. «Για χρόνια μας είχαμε κακομάθει με την περίφημη μαγεία του – ο άνθρωπος μπορούσε να ηρεμήσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές διαβάζοντας μόνο τον τηλεφωνικό κατάλογο – και μετά έρχεται η Λαγκάρντ και τον καταστρέφει σε δέκα λεπτά. Η μαγεία του Ντράγκι εξορκίστηκε και η Λαγκάρντ ήταν η εξορκίστρια», ανέφερε.

Οι αγορές ομολόγων εξερράγησαν. Πριν ενταχθεί στην τράπεζα, η Λαγκάρντ είχε παρουσιαστεί ως διαιτητής του οποίου ο κύριος ρόλος θα ήταν να σφυρηλατήσει τη συναίνεση μεταξύ των διοικητών των κεντρικών τραπεζών που λαμβάνουν αποφάσεις στην ΕΚΤ. Αλλά το φιάσκο των «spreads» ήταν μια έντονη υπενθύμιση ότι ήταν μοναδικά υπεύθυνη ως η φωνή της νομισματικής πολιτικής του ευρώ. Και τα έκανε θάλασσα. Η εξουσία της κατέρρευσε. «Στο παρελθόν, ξέραμε ότι έπρεπε να ακούμε πολύ προσεκτικά τον Ντράγκι», είπε ο Μπρζέσκι. . Επιπλέον, θαύμαζε τον εαυτό της πάρα πολύ, υμνώντας την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη. «Ως κεντρικός τραπεζίτης δεν αυτοσχεδιάζεις», είπε ο Μπρζέσκι. «Είσαι βαρετός, επαναλαμβάνεις τα ίδια μηνύματα ξανά και ξανά».

Πρώην συνάδελφοι αναρωτιούνται μήπως της λείπει το ΔΝΤ. Γαλλικά ΜΜΕ, όπως συνήθως, υπέθεσαν ότι το βλέμμα της ήταν πραγματικά στραμμένο στην προεδρία.

«Ίσως κοιτάζει υποτιμητικά τις κεντρικές τράπεζες», αναρωτήθηκε ο Μπρζέσκι. «Ίσως το βρίσκει βαρετό», πρόσθεσε.

Μια άλλη Λαγκάρντ, πλέον

Αυτό σημαίνει ότι τώρα, όταν η Λαγκάρντ λέει κάτι, είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι το λέει με πρόθεση. Ακόμη και ο Μπρζέσκι παρατήρησε ότι η οδυνηρή εμπειρία του πληθωρισμού του περασμένου έτους επέβαλε μια κάποια κουραστική σοβαρότητα στη Λαγκάρντ που πρόσφατα κατσάδιασε δημοσιογράφο του Reuters που αμφισβήτησε τις μεταβαλλόμενες απόψεις της για τη νομισματική πολιτική. Φαίνεται άψυχη στον άμβωνα, βαριέται και δεν διασκεδάζει πια — μια αυξανόμενη απόγνωση, είπε ο Μπρζέσκι, που τουλάχιστον την έχει κάνει πιο αξιόπιστη στις αγορές.

Ακριβώς όπως έχει προσφέρει τις σκέψεις της για την κλιματική αλλαγή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, μπορεί η Λαγκάρντ, με τα πρόσφατα σχόλιά της, να αναζητά την επόμενη μεγάλη κρίση για την οποία θα αναλάβει την τελετουργική ηγεσία. Εκτός από την αυστηροποίηση των πολιτικών, η καταπονημένη ομάδα επικοινωνίας της, δίνει προτεραιότητα σε ευφάνταστα τσιτάτα, αλλοπρόσαλλα λογοπαίγνια, επεξηγήσεις πολιτικής που βασίζονται σε κινούμενα σχέδια.

Είναι επίσης πολύ πιθανό να πιστεύει ειλικρινά ότι τα πράγματα παίρνουν μια στροφή προς το χειρότερο και, κατά κάποιον τρόπο, θρηνεί για την κατάρρευση του παγκοσμιοποιημένου συστήματος που διαμόρφωσε η ίδια και που με τη σειρά της τη διαμόρφωσε. Και όταν παλεύετε με έναν κόσμο εκτός ισορροπίας, βοηθάει να έχετε έναν δικηγόρο να μεταδίδει τα άσχημα νέα. Η αποτελεσματική νομισματική πολιτική απαιτεί τη σύνθεση πλανητικών όγκων δεδομένων και, όπως λένε οι συνάδελφοί της, η Λαγκάρντ έχει την εκπαίδευση να απορροφά γαλαξίες υλικού, περνώντας μεγάλο μέρος της ζωής της μέσα σε πυκνό ενημερωτικό υλικό.

Σαν μια κουκουβάγια πριν από έναν σεισμό, η Λαγκάρντ φαίνεται σε εγρήγορση στην προοπτική ενός «πιο εχθρικού κόσμου», του πολέμου και της αποπαγκοσμιοποίησης, της κινεζικής παρακμής και του πληθωρισμού που δεν πεθαίνει ποτέ. Είναι μια χαοτική αβεβαιότητα που άφησε το Διοικητικό Συμβούλιο της ίδιας της ΕΚΤ διχασμένο και τις αγορές ανήσυχες για το αν η τράπεζα θα συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια ή θα κάνει ένα διάλειμμα, μια αναγνώριση ότι η οικονομία — και ο πολιτικά ευαίσθητος μεταποιητικός τομέας ιδιαίτερα — έχει «παγώσει».

Υπάρχει όμως και μια άλλη πιθανότητα, όπως αναφέρει το Politico. Όπως έμαθε η Λαγκάρντ, οι προβλέψεις ενός μεγάλου κεντρικού τραπεζίτη ενέχουν τον κίνδυνο να είναι αυτοεκπληρούμενες. «Αν ήταν υπουργός Οικονομικών, κανείς δεν θα έδινε σημασία», σημείωσε ο αναλυτής που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Με τον πληθωρισμό να μαίνεται, όπως σημείωσε η ίδια η Λαγκάρντ σε πρόσφατη ομιλία της, το κοινό είναι ολοένα πιο συντονισμένο με τις πρακτικέςτης τράπεζας, γεγονός που κάνει την οικονομία, με τη σειρά της, πιο ευαίσθητη στο άγγιγμα της Λαγκάρντ.

Μηνύματα κλειδιά

«Η νομισματική πολιτική είναι ήδη μια αδύναμη μορφή μαζικού ελέγχου του νου » – με αυτά τα λόγια θα μπορούσε η Λαγκάρντ να προσπαθεί να εκφράσει λεκτικά την ύπαρξη ενός νέου οικονομικού μοντέλου πάνω στο οποίο θα αγκιστρώσει την επαγγελματική της τύχη; Ήταν πάντα πρόθυμη να πει ό,τι χρειαστεί, για την επιβίωσή της, ακόμη και όταν κάτι τέτοιο υπερβαίνει το επίπεδο των ικανοτήτων της. Μια κληρονομιά ως επικεφαλής της ΕΚΤ που επέβλεπε την άνοδο του ευρώ ως πρόκληση για την κυριαρχία του δολαρίου θα ήταν ένα κομψό φτερό στο καπέλο της.

Και αν ο Αρμαγεδδών δεν φτάσει ποτέ; Θα είναι σε θέση να λάβει τα εύσημα που το απέτρεψε. Η Λαγκάρντ —όπως και οι περισσότεροι κεντρικοί τραπεζίτες— ταπεινώθηκε από την ξαφνική άνοδο του πληθωρισμού. Όπως είπε ο Μπραντ Σέτσερ, πρώην οικονομολόγος στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, τα πρόσφατα σχόλιά της αντικατοπτρίζουν την επιθυμία να τονίσει τους κινδύνους ως μια μορφή ελέγχου των ζημιών. «Προέρχεται από την ανάγκη να είμαστε συγκρατημένοι», είπε.

Εάν η πολιτική της ΕΚΤ αποτύχει να οδηγήσει την Ευρώπη με ασφάλεια μέσω του παγκόσμιου οικονομικού κατακερματισμού, η Λαγκάρντ μπορεί να ισχυριστεί άνετα ότι πάντα προειδοποιούσε. Και τότε, ως συνήθως, θα βγει από την καταστροφή, αψεγάδιαστη. Μπορεί όλα να γίνουν στάχτες και η «ορχήστρα» να καταστραφεί, αλλά τελικά η Κριστίν Λαγκάρντ είναι ο «μαέστρος».