Κομισιόν: Έχει χάσει τον έλεγχο; – Τι συμβαίνει με τους «αντάρτες» της Αν. Ευρώπης;

Σε δύσκολη θέση έχει φέρει τις Βρυξέλλες η άρνηση τριών χωρών μελών της ΕΕ να άρουν την προσωρινή απαγόρευση εισαγωγής ουκρανικών σιτηρών για λόγους που συνδέονται με τα εσωτερικά της κάθε μιας από αυτές.

Οι κυβερνήσεις των ανατολικών χωρών της ΕΕ με μεγάλη παραγωγή σιτηρών είχαν προειδοποιήσει ότι δεν θα συμμορφώνονταν με την άρση που έληγε στις 15 Σεπτεμβρίου. Και το έκαναν. Η Ουκρανία από την πλευρά της προσέφυγε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου καταγγέλλοντας παραβίασης των κανόνων της ελεύθερης αγοράς.

ΕΕ: Μονομερείς περιορισμοί στα ουκρανικά σιτηρά από 3 χώρες

Τώρα η Κομισιόν είναι αναγκασμένη να υπερασπιστεί την Πολωνία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία σε μια διαφαινόμενη μάχη στον ΠΟΕ. Να υπερασπιστεί, δηλαδή, τις χώρες που παραβίασαν την οδηγία της… για αυτήν τους την απόφαση, η οποία, μάλιστα, είναι εν δυνάμει αιτία να διαταραχθούν οι σχέσεις της ΕΕ συνολικά με την Ουκρανία.

Ο εμπειρογνώμονας σε θέματα εμπορίου, David Kleimann, επισκέπτης συνεργάτης στο think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες «δείχνει» ως υπαίτια την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Είναι ακατανόητο πώς η πρόεδρος της επιτροπής επέτρεψε οι εισαγωγές σιτηρών μέσω της λωρίδας αλληλεγγύης της ΕΕ να εξελιχθούν σε διμερή πολωνο-ουκρανική σύγκρουση».

Εδώ συμβαίνουν δύο πράγματα ταυτόχρονα: από τη μια πλήττεται η οικονομία της Ουκρανίας την οποία η ΕΕ υπερασπίζεται από την πρώτη στιγμή της ρωσικής εισβολής και από την ίδια στιγμή παραβιάζονται βασικές αρχές των κανόνων της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς.

Ορισμένοι αναρωτιούνται γιατί ο ευρωπαίος επίτροπος για το εμπόριο, Βάλντις Ντομπρόβσκις, δεν έκανε χρήση των αρμοδιοτήτων του και των εν ισχύ διατάξεων, εγκαλώντας τους ανατολικούς «αντάρτες» της ΕΕ για παραβίαση κοινοτικής απόφασης.

Η απάντηση που δίνει σε αυτό το ερώτημα αξιωματούχος της ένωσης, τον οποίο επικαλείται η Politico, είναι πως τώρα είναι πολύ αργά. «Ήταν λάθος να μην παρέμβουμε την άνοιξη», φέρεται να δήλωσε, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα.

Η Κομισιόν, υποστηρίζει, έπρεπε να έχει πάρει τα μέτρα της ήδη από την άνοιξη, όταν η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία επέβαλαν μονομερώς  απαγορεύσεις στις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών. Αντί για αυτό, όμως, επιτροπή υπέκυψε και εισήγαγε τους περιορισμούς σε όλο το μπλοκ που έληξαν αυτόν τον μήνα.

Εκβιασμός;

Το ζήτημα δεν δημιουργήθηκε σήμερα. Ξεκίνησε τον Απρίλιο, όταν πέντε χώρες μέλη προεξάρχουσας της Πολωνίας απαγόρευσαν τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών, ανταποκρινόμενες στις διαμαρτυρίες των αγροτών τους ότι πλήττονται τα εισοδήματά τους από τις αθρόες εισαγωγές φθηνότερου από το δικό τους προϊόντος. Υπενθυμίζεται πως ήταν περίοδος κατά την οποία η συσσώρευση παραγωγής στα ουκρανικά σιλό λόγω της δυσκολίας εξαγωγής διά θαλάσσης βρήκε διέξοδο στην ηπειρωτική Ευρώπη.

Απέναντι σε αυτή την απαγόρευση άλλες χώρες μέλη της ΕΕ ήγειραν ζήτημα διατάραξης των σχέσεων με την Ουκρανία και παραβίασης της αλληλεγγύης απέναντι στην εμπόλεμη χώρα, καθώς και παραβίασης των αρχών της ενιαίας αγοράς.

Σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης των διαφορών και προκειμένου να αποφύγει εντάσεις μεταξύ των μελών της, η Κομισιόν ενέκρινε αναδρομικά την απόφαση των 5, υιοθετώντας έκτακτα μέτρα για το σιτάρι, τον αραβόσιτο, την ελαιοκράμβη και τον ηλιόσπορο μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου.

Ευρωπαίος διπλωμάτης δήλωσε, σύμφωνα με το Politico, ότι τότε ήταν που η Κομισιόν ενέδωσε σε έναν εκβιασμό με συνέπειες στο παρόν. «Με το να ενδίδεις στον εκβιασμό τότε, το κάνεις πολύ δύσκολο να βγεις με κομψό τρόπο τώρα», φέρεται να είπε.

Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ είχαν τεθεί υπέρ της παράτασης της απαγόρευσης εισαγωγής, κάτι το οποίο από κάποιες πλευρές ερμηνεύεται ως καθαρά πολιτική κίνηση για να αποφύγει τη σύγκρουση με την πολωνική συντηρητική κυβέρνηση, λίγο πριν από τις εκλογές στη χώρα.

Μόνο την τελευταία στιγμή η Επιτροπή αποφάσισε να άρει τους περιορισμούς, ισχυριζόμενη ότι δεν υπήρχαν πλέον στρεβλώσεις της αγοράς στις πέντε χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία. Την ίδια στιγμή, η Ουκρανία συμφώνησε να εισαγάγει μέτρα για τον έλεγχο των εξαγωγών για να αποφευχθεί νέες αθρόες εξαγωγές σιτηρών.

Ωστόσο, 3 από τις 5 χώρες της Αν. Ευρώπης, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβακία, ενέμειναν μονομερώς στην απαγόρευση εισαγωγής σε αυτές, πράγμα για το οποίο προσέφυγε η Ουκρανία τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Και κάπως έτσι βρέθηκε σε δύσκολη θέση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως αρμόδια για την εμπορική πολιτική της ένωσης.

Μπορεί η ΕΕ να λύσει τον «κόμπο»;

Οι πιο αισιόδοξοι αξιωματούχοι της ΕΕ και της Ουκρανίας υποστηρίζουν ότι από εδώ και πέρα οι εντάσεις θα εκτονωθούν.

Την Πέμπτη, η Κομισιόν θα συγκεντρώσει τους διαφωνούντες για να επιδιώξει έναν συμβιβασμό, προτείνοντας τη δημιουργία ενός συστήματος αδειοδότησης για τις ουκρανικές εξαγωγές, που θα παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία.

Ο επίτροπος Γεωργίας Γιανούς Βοτσιεχόβσκι έχει ήδη δηλώσει αντίθετος. Τα άμεσα αντανακλαστικά του επιτρόπου Γεωργίας προφανώς και δεν είναι τυχαία: είναι Πολωνός και μέλος του κυβερνώντος κόμματος που επιδιώκει πάση θυσία να πείσει τους αγρότες που είναι μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος ότι υπερασπίζεται τα συμφέροντά τους…

Η Κομισιόν, εκτιμά μια μερίδα ευρωπαίων αξιωματούχων, εναποθέτει τις ελπίδες της μετά τις πολωνικές εκλογές, για να πέσουν οι τόνοι, που για εσωτερική κατανάλωση, μπροστά στις κάλπες ανεβαίνουν από το κυβερνών κόμμα. Τότε ελπίζουν ότι μπορεί να λήξει και το θέμα που άνοιξε στον ΠΟΕ ή -τουλάχιστον- να επιλυθεί διπλωματικά.

Ορισμένοι, από την άλλη, θεωρούν ότι η αισιοδοξία αυτή είναι έωλη και ότι τίποτα δεν θα τελειώσει μετά τις εκλογές στην Πολωνία. Όπως υποστηρίζει ο Piotr Buras, ανώτερος συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, «στην Πολωνία, το “μετά τις εκλογές” είναι ταυτόχρονα “πριν από τις εκλογές”», υπό την έννοια ότι θα συνεχιστούν οι πολιτικές διεργασίες και οι κινήσεις για εσωτερική κατανάλωση, καθώς ο σχηματισμός κυβέρνησης θα είναι δύσκολος και δεν μπορεί να αποκλειστεί η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών την άνοιξη του 2024.

Μένει να φανεί πόσο μακρύς θα είναι ο δρόμος προς την εξεύρεση ισορροπιών μέσα στην ΕΕ, στις σχέσεις της με την Ουκρανία και, φυσικά, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην τσέπη των ευρωπαίων καταναλωτών, στο όνομα των οποίων λαμβάνονται οι εκάστοτε πολιτικές αποφάσεις.