ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ: Προτάσεις για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου για τις πολιτικές δεξιοτήτων

Οι πολιτικές για τις δεξιότητες είναι ένα πεδίο στο οποίο παρουσιάζονται ελλείψεις, προβλήματα και προκλήσεις. Υπό αυτό το πλαίσιο, με νέα του μελέτη το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ επιδιώκει αφενός να αποτυπώσει τη διαμορφωθείσα κατάσταση στην αγορά εργασίας αναφορικά με τις πολιτικές δεξιοτήτων, αφετέρου να καταθέσει προτάσεις προς μια βελτίωση των υπαρχουσών συνθηκών.

ΓΣΕΒΕΕ: Ανάγκη αλλαγής αναπτυξιακού μοντέλου – Προώθηση της επιχειρηματικότητας ευκαιρίας

Οι συγκεκριμένες προτάσεις επιμερίζονται σε δύο κύριους άξονες. Στον πρώτο άξονα, προτείνεται η σύσταση ενός Δικτύου Εμπλεκόμενων Δρώντων για τις Πολιτικές Δεξιοτήτων
– στόχος του συγκεκριμένου Δικτύου είναι η διατύπωση μιας ξεκάθαρης μεθοδολογίας, στη βάση συγκεκριμένων ρόλων, αναγκών και προδιαγραφών, για την υιοθέτηση πολιτικών δεξιοτήτων στη χώρα μας. Στον δεύτερο άξονα διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις αναφορικά με το σύστημα διακυβέρνησης για τις δεξιότητες, λαμβάνοντας υπόψη τόσο την υφιστάμενη κατάσταση όσο και την πραγματικότητα σχετικά με το σύστημα εκπροσώπησης συμφερόντων στην Ελλάδα.

Κύριες διαπιστώσεις

H καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, αναφορικά με τη διαμόρφωση πολιτικών δεξιοτήτων, πραγματοποιήθηκε μέσω της επισκόπησης της πρόσφατης νομοθεσίας αλλά και σχετικών ερευνητικών κειμένων (π.χ. κοινωνικών εταίρων ή διεθνών οργανισμών). Η συγκεκριμένη ανάλυση κατέληξε σε ορισμένες αδυναμίες και προκλήσεις εκ των οποίων οι πιο σημαντικές είναι:

Η κρατικοκεντρική αντίληψη που χαρακτηρίζει το σύστημα για τις πολιτικές δεξιοτήτων

Εδώ, ο ρόλος των μη κρατικών δρώντων είναι περιορισμένος και με ασαφείς αρμοδιότητες. Αν και το εν λόγω ζήτημα έχει απασχολήσει εκτενώς κοινωνικούς εταίρους και λοιπούς δρώντες, ακόμα δεν έχει εμπεδωθεί μια κουλτούρα συμμετοχής από την πλευρά του κράτους, όπως αποδεικνύει και η πρόσφατη νομοθεσία (Ν. 4921/2022).

Η έλλειψη μιας ξεκάθαρης μεθοδολογίας και προσέγγισης για την υιοθέτηση πολιτικών για τις δεξιότητες

Το υφιστάμενο σύστημα χαρακτηρίζεται από τις συχνές αλλαγές, την έλλειψη μακροπρόθεσμης προσέγγισης, αλλά και τον ανεπαρκή καθορισμό προτεραιοτήτων αναφορικά με τις προτεινόμενες πολιτικές.

Η μονομερής και περιοριστική ερμηνεία των αναγκών και των προβλημάτων που διαπιστώνονται στην αγορά εργασίας

Για παράδειγμα, παρατηρείται αποκλειστική εστίαση σε δεξιότητες (λίστες δεξιοτήτων) και όχι σε επί μέρους ανάγκες των επαγγελμάτων ή επικέντρωση στην οριζόντια και όχι στην κάθετη αναντιστοιχία δεξιοτήτων.

Η περιορισμένη, ακανόνιστη και ενίοτε προσχηματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στο σύστημα διακυβέρνησης

Η εμπλοκή τους, σε αρκετές περιπτώσεις, στοχεύει περισσότερο στη νομιμοποίηση των προτεινόμενων πολιτικών και λιγότερο στην ανάγκη ανάπτυξης μιας διαβουλευτικής πρακτικής. Εν προκειμένω, το υφιστάμενο σύστημα διακυβέρνησης διακρίνεται από προβλήματα, όπως η πολυδιάσπαση μεταξύ διαφορετικών θεσμικών οργάνων, η έλλειψη σταθερών θεσμών με μακροπρόθεσμη συλλογιστική, η περιορισμένη υποστήριξη των σχετικών οργάνων, η -σε αρκετές περιπτώσεις- επικάλυψη αρμοδιοτήτων, αλλά και ο περιορισμένος ρόλος των κοινωνικών εταίρων.

Η ανάγκη καθορισμού και εμπλοκής όλων των απαραίτητων δρώντων στη βάση ξεκάθαρων ρόλων και αρμοδιοτήτων

Πρόκειται για μια αναγκαιότητα που δεν περιορίζεται μόνο στο σύστημα διακυβέρνησης, αλλά στο σύνολο των σταδίων διαμόρφωσης πολιτικών για τις δεξιότητες.

Η ύπαρξη και ευχερής διαθεσιμότητα των απαραίτητων δεδομένων

Με βάση αυτά τα δεδομένα, χρειάζεται να γίνονται μελέτες, αναλύσεις και επεξεργασίες, καθώς και να διαμορφώνονται προτάσεις και προτεραιότητες για τις πολιτικές δεξιοτήτων. Αν και, τα τελευταία χρόνια, έχουν λάβει χώρα σημαντικές πρωτοβουλίες για τη συγκέντρωση των απαραίτητων δεδομένων, μέχρι στιγμής παρουσιάζονται προβλήματα, όπως η αδυναμία καθιέρωσης συγκεκριμένων θεσμών και πρακτικών ικανών να καταγράφουν σε «ζωντανό χρόνο» και, παράλληλα, να προβλέπουν τις μελλοντικές ανάγκες σε δεξιότητες, αλλά και η έλλειψη ενός σταθερού και ξεκάθαρου ρόλου για συγκεκριμένους δρώντες.

Η ελλιπής ανάπτυξη Δομών και πρακτικών που να συμπεριλαμβάνουν πληρέστερα τις τοπικές, κλαδικές και επαγγελματικές ιδιαιτερότητες σε δεξιότητες

Με τον τρόπο αυτό, συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός πιο αποκεντρωμένου συστήματος σχεδιασμού και εφαρμογής εξειδικευμένων πολιτικών

Η ανάγκη μεγαλύτερου βαθμού «εξωστρέφειας» του συστήματος διαμόρφωσης πολιτικών δεξιοτήτων

Σε εθνικό επίπεδο, προκύπτει η ανάγκη σύνδεσης με άλλες αντίστοιχες προτεραιότητες στο χώρο της εκπαίδευσης και της απασχόλησης (π.χ. Εθνική Στρατηγική για την Απασχόληση). Αντίστοιχα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι αναγκαία μια ξεκάθαρη στρατηγική αναφορικά με την απόκτηση και ενσωμάτωση τεχνογνωσίας από το εξωτερικό.

Η ανάγκη για βελτιωμένη προώθηση και μεγαλύτερη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων και πορισμάτων των ποικίλων δράσεων διάγνωσης αναγκών δεξιοτήτων

Αυτή η ανάγκη χρειάζεται να καλυφθεί από τις Δομές επαγγελματικού προσανατολισμού και τους φορείς σχεδιασμού και ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και μαθησιακών περιεχομένων.

Προτάσεις πολιτικής

Με βάση τις διαπιστώσεις που προηγήθηκαν, αλλά και το εργαστήριο κοινωνικού διαλόγου που ακολούθησε, προτείνονται δύο βασικές παρεμβάσεις για τη διαμόρφωση πολιτικών δεξιοτήτων, τη διάγνωση αναγκών δεξιοτήτων και τη σχέση τους με την αγορά εργασίας:

Συγκρότηση «Δικτύου Εμπλεκόμενων Δρώντων για τις Πολιτικές Δεξιοτήτων»

Βασική συλλογιστική του Δικτύου αποτελεί η εφαρμογή ενός μεθοδολογικού πλαισίου που θα μετουσιώνει τη γνώση και την εξειδίκευση που αποκτάται σε τεκμηριωμένες προτάσεις για τις πολιτικές δεξιοτήτων, λειτουργώντας συμβουλευτικά στα αντίστοιχα θεσμικά όργανα κοινωνικού διαλόγου. Μεταξύ των κυριότερων παραμέτρων που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το εν λόγω δίκτυο είναι:

Η αποσαφήνιση των επί μέρους σταδίων γύρω από τα οποία διαμορφώνεται μια πολιτική για τις δεξιότητες

Εν προκειμένω, είναι σημαντικό να προσδιορίζονται με σαφήνεια οι βασικές στοχεύσεις της εκάστοτε πολιτικής και, παράλληλα, να ακολουθείται μια μεθοδολογία που να περιλαμβάνει τα απαιτούμενα στάδια μιας δημόσιας πολιτικής (π.χ. συγκρότηση ατζέντας, διαμόρφωση πολιτικής, εφαρμογή πολιτικής, αξιολόγηση).

Η ανάγκη αποσαφήνισης του ρόλου των εμπλεκόμενων δρώντων

Έμφαση δίνεται, αφενός, στην ενδυνάμωση του ρόλου των μη κρατικών θεσμών και φορέων (π.χ. κοινωνικοί εταίροι), αφετέρου, στην ενίσχυση των κρατικών και υποστηρικτικών Δομών, όπως η ΜΔΑΑΕ ή η Επιστημονική Επιτροπή Δεξιοτήτων.

Ο προσδιορισμός των πεδίων παρέμβασης του Δικτύου

Ο προσδιορισμός αυτός πραγματοποιείται στη βάση διαπιστωμένων αναγκών, όπως είναι η εστίαση όχι μόνο στην οριζόντια αλλά και στην κάθετη αναντιστοιχία δεξιοτήτων, η διασύνδεση δεξιοτήτων με τα επαγγελματικά περιγράμματα, αλλά και ο καθορισμός των απαιτούμενων δεξιοτήτων σε επίπεδο επαγγελμάτων.

Ο προσδιορισμός και η διασφάλιση των απαραίτητων δεδομένων

Το γεγονός αυτό λειτουργεί ως προϋπόθεση απαραίτητη για την καλύτερη τεκμηρίωση των προτεινόμενων πολιτικών. Σε αρκετές περιπτώσεις, σημαντικά δεδομένα δεν είναι προσβάσιμα στους μη κρατικούς δρώντες (π.χ. ΓΕΜΗ, ΕΡΓΑΝΗ), περιορίζοντας την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεών τους.

Η ενδυνάμωση του πολυεπίπεδου χαρακτήρα του συστήματος

Έμφαση δίνεται στις ανάγκες των επαγγελμάτων με βάση τις ευρύτερες κλαδικές και τοπικές ιδιαιτερότητες της αγοράς εργασίας.

Η εξωστρέφεια του συστήματος και η ενσωμάτωση της τεχνογνωσίας και της εμπειρίας

Αυτή αποκτάται από διάφορους φορείς και οργανισμούς (π.χ. κοινωνικοί εταίροι) σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Εν προκειμένω, σημαντική κρίνεται και η ύπαρξη ενός πλαισίου συνεννόησης μεταξύ των δρώντων, ώστε οι όποιες ερευνητικές πρωτοβουλίες να εντάσσονται σε έναν γενικότερο προγραμματισμό αναφορικά με τη μελέτη των δεξιοτήτων. Τέλος, βασικό στοιχείο είναι και η παράμετρος της δημοσιότητας και διάχυσης των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται στο υπό εξέταση πεδίο.

Οι διαδικασίες νομοθέτησης πολιτικών δεξιοτήτων, με έμφαση στην παράμετρο της αποφυγής έκτακτων πρακτικών νομοθέτησης

Οι διαδικασίες αυτές (π.χ. διαδικασίες κατεπείγοντος) περιορίζουν την αποτελεσματικότητα της διαβουλευτικής και επιστημονικά τεκμηριωμένης πολιτικής διαδικασίας.

Διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος διακυβέρνησης

Στην ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος διαμόρφωσης πολιτικών δεξιοτήτων σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η υιοθέτηση ενός συμπεριληπτικού συστήματος διακυβέρνησης. Εν προκειμένω, δύο βασικές τομές πρέπει να λάβουν χώρα:

Η ανάγκη διαβούλευσης και συναίνεσης, μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων δρώντων, αναφορικά με τη διαμόρφωσή του

Εδώ, κύριος στόχος είναι, αφενός, η ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης συλλογιστικής και, αφετέρου, η διασύνδεσή του με άλλα αντίστοιχα θεσμικά όργανα κοινωνικού διαλόγου που σχετίζονται με τις δεξιότητες.

Η συμπερίληψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ελληνικού συστήματος εκπροσώπησης

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην παράμετρο της εκπροσώπησης των εργοδοτικών οργανώσεων, δεδομένου ότι υπάρχουν πέντε διαφορετικοί εργοδοτικοί φορείς οι οποίοι εκπροσωπούν διαφορετικού μεγέθους και κλάδων επιχειρήσεις και, άρα, συμφέροντα.