Πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς: Οι επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου

Αν και το Ισραήλ δεν είναι χώρα παραγωγής πετρελαίου και καμία σημαντική διεθνής πετρελαϊκή υποδομή δεν βρίσκεται κοντά στη Λωρίδα της Γάζας ή στο νότιο Ισραήλ, το ξέσπασμα σοβαρών συγκρούσεων στην περιοχή έχει επιπτώσεις στη σταθερότητα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου.

Και υπάρχουν δύο λόγοι για αυτό. Όπως αναφέρει ο Σιμόν Ταλιαπέτρα του think tank Bruegel, πρώτον στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας δεν αρέσει η αναταραχή στη Μέση Ανατολή, καθώς η περιοχή συνεισφέρει περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Δεύτερον, οι παγκόσμιες αγορές ενέργειας ανησυχούν για τον πιθανό ρόλο του Ιράν στη σύγκρουση.

Θα ξαναζήσουμε την πετρελαϊκή κρίση του ’73; Ομοιότητες και διαφορές με το Γιομ Κιπούρ

Το Ιράν έχει κάνει σημαντική επιστροφή στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου τον τελευταίο χρόνο, με την παραγωγή και τις εξαγωγές να αυξάνονται. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι μόνο τους πρώτους οκτώ μήνες του 2023, η παραγωγή αργού πετρελαίου του Ιράν αυξήθηκε κατά 600.000 βαρέλια ημερησίως. Τον Αύγουστο, η ιρανική παραγωγή έφτασε τα 3,14 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, το υψηλότερο από το 2018 , όταν η κυβέρνηση Τραμπ εγκατέλειψε την πυρηνική συμφωνία του Ιράν – επίσημα γνωστή ως Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPA) – και επανέφερε τις κυρώσεις των ΗΠΑ στο ιρανικό πετρέλαιο . Οι εξαγωγές αργού του Ιράν έχουν αυξηθεί σε 1,9 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα σύμφωνα με την Kepler, το 80 % των οποίων πηγαίνει στην Κίνα.

Τα μέτρα του Τραμπ μείωσαν την παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν σε χαμηλό 30 ετών.  Αλλά -σύμφωνα πάντα με το Bruegel- από το 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει κάνει τα στραβά μάτια στις κυρώσεις των ίδιων των ΗΠΑ και έχει αποσυρθεί από ορισμένα μέτρα που αποσκοπούν να σταματήσουν τις αποστολές πετρελαίου του Ιράν. Η χαλάρωση της πίεσης των ΗΠΑ έγινε για να διευκολυνθούν οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην απελευθέρωση πέντε Αμερικανών φυλακισμένων στο Ιράν, και κυρίως για να αυξηθεί η ρευστότητα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου στο πλαίσιο του πολέμου της Ουκρανίας και των κυρώσεων στο ρωσικό πετρέλαιο.

Νέες κυρώσεις

Η πιθανή εμπλοκή του Ιράν στην επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ θα μπορούσε να ωθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιβάλουν ξανά κυρώσεις τους εναντίον του Ιράν, περιορίζοντας σημαντικά τις εξαγωγές πετρελαίου του. Αυτό θα μπορούσε να εκτινάξει τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου στα 100 δολάρια/βαρέλι ή περισσότερο, ωθώντας τον πληθωρισμό υψηλότερα και περιπλέκοντας περαιτέρω τις προσπάθειες των κεντρικών τραπεζών να τον θέσουν υπό έλεγχο. Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν σημαντική πλεονάζουσα ικανότητα και θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου τους εάν το επιθυμούν.

Οι παγκόσμιες αγορές ενέργειας φοβούνται επίσης ότι η πιθανή εμπλοκή του Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει αστάθεια γύρω από τα στενά του Ορμούζ, το πιο σημαντικό ενεργειακό σημείο στον κόσμο. Καθημερινά, το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου και το ένα τέταρτο του παγκόσμιου εμπορίου υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) διέρχονται από αυτόν τον θαλάσσιο δρόμο μεταξύ του Ομάν και του Ιράν.

Εάν διακοπεί η διαμετακόμιση, έστω και για λίγες ημέρες, οι επιπτώσεις στις παγκόσμιες τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα είναι σημαντικές. Εξίσου σημαντικές θα ήταν οι επιπτώσεις οποιασδήποτε πράξης δολιοφθοράς κατά των υποδομών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Αν και δεν είναι απαραίτητα χειροπιαστοί σήμερα, αυτοί οι κίνδυνοι ασφάλειας πρέπει να αξιολογούνται προσεκτικά και να διαχειρίζονται από τις κυβερνήσεις, ξεκινώντας από αυτές στην Ευρώπη.