Ελβετία: Επιστροφή στην ουδετερότητα σε έναν όλο και πιο διχασμένο κόσμο

Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να ανέτρεψε τα δεδομένα, αναγκάζοντας την Ελβετία να εγκαταλείψει την ιστορική «ουδετερότητά» της υιοθετώντας κυρώσεις, ωστόσο τώρα το μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα της χώρας θέλει να ενισχύσει το καθεστώς αυτό. Και μάλιστα σε μία χρονική στιγμή κατά την οποία οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Ουκρανία και οι αναζωπύρωση στη Μέση Ανατολή κάνουν πιο δύσκολη τη διατήρηση μιας αδέσμευτης στάσης.

Όπως γράφει το Bloomberg, το δεξιό Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα, το οποίο εκτιμάται ότι θα κερδίσει το μεγαλύτερο μερίδιο των ψήφων στις εκλογές αργότερα αυτό το μήνα, επιδιώκει να συγκεντρώσει 100.000 υπογραφές μέχρι τον Μάιο για να ενεργοποιήσει μια ψηφοφορία για το αν θα κατοχυρωθεί συνταγματικά η «αιώνια» ουδετερότητα της χώρας. Αυτό θα της επέτρεπε να ανακαλέσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Το Κρεμλίνο, από την άλλη πλευρά, λέει ότι η Ελβετία δεν είναι πλέον ένα ουδέτερο κράτος – μια κριτική που αγγίζει ευαίσθητες χορδές για το κράτος των 8,9 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Πάνω από το 90% του πληθυσμού εξακολουθεί να υποστηρίζει την ουδετερότητα. Για τους Ελβετούς, η αμερόληπτη στάση είναι ένας «εθνικός μύθος που τηρείται με θρησκευτική προσήλωση», σύμφωνα με τον Edgar Bonjour, ο οποίος έγραψε αρκετούς τόμους για την ιστορία της ουδετερότητας. Ενώ η Φινλανδία προσχώρησε πρόσφατα στη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ και η Σουηδία επιδιώκει να κάνει το ίδιο, αυτή η προοπτική είναι αδιανόητη για την Ελβετία.

«Εμενταλ» η ελβετική στάση στον πόλεμο της Ουκρανίας – Εντονη κριτική για την ουδετερότητα

Αντιφάσεις

Ωστόσο, η επίθεση του Κρεμλίνου στην Ουκρανία και η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ αποκαλύπτουν τις αντιφάσεις της ελβετικής ουδετερότητας. Αυτή την εβδομάδα, η κυβέρνηση υποστήριξε τον χαρακτηρισμό της Χαμάς ως τρομοκρατικής οργάνωσης, κάνοντας ένα ακόμη βήμα μακριά από το αδέσμευτο καθεστώς της.

Ορισμένοι Ελβετοί σχολιαστές θέλουν η Ελβετία να προχωρήσει παραπέρα και προειδοποιούν ότι μια αυστηρή ουδετερότητα κινδυνεύει να αποτρέψει τις ξένες επενδύσεις.

«Η ουδετερότητα είχε νόημα μόνο όταν οι γείτονές μας στην Ευρώπη βρίσκονταν συνεχώς σε πόλεμο, και επομένως δεν είναι πλέον προς το συμφέρον της Ελβετίας», δήλωσε ο Thomas Borer, πρώην Ελβετός διπλωμάτης που στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ηγήθηκε της ειδικής ομάδας της κυβέρνησης που εξέταζε τον ρόλο των ελβετικών τραπεζών στη ναζιστική εποχή. «Αν δεν είχαμε υποστηρίξει τις κυρώσεις, τότε θα είχαμε πραγματικά χάσει τις δουλειές μας».

Μια αέναη ελβετική ουδετερότητα κατοχυρώθηκε στη Συνθήκη του Παρισιού το 1815, μετά την ήττα του Ναπολέοντα. Η Ελβετία ακολουθεί τις νομικές υποχρεώσεις που επιβάλλονται στα ουδέτερα κράτη από τις Συμβάσεις της Χάγης του 1907.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελβετία παραβίασε την ουδετερότητά της χορηγώντας δάνεια και πουλώντας όπλα στη ναζιστική Γερμανία. Το ουδέτερο έθνος – ενώ βοηθούσε τραυματισμένους στρατιώτες και παιδιά – σφράγισε επίσης τα σύνορά του σε χιλιάδες Εβραίους πρόσφυγες.

Θέμα ιστορίας

Το Λαϊκό Κόμμα επικαλείται την ιστορία για να ενισχύσει την υπεράσπιση της ουδετερότητας.

«Η ιστορία το δείχνει: η Ελβετία δεν ανακατεύτηκε στις εξωτερικές υποθέσεις και έμεινε σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», αναφέρει το πρόγραμμα του κόμματος για τις επερχόμενες εθνικές εκλογές.

Ενώ κανένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα δεν αντιτίθεται στην ουδετερότητα, οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν προειδοποιήσει ότι η Ελβετία δεν πρέπει να κρύβεται πίσω από αυτήν και πρέπει να είναι υπέρμαχος του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η συντηρητική Συμμαχία Κέντρου έχει εκφράσει παρόμοια συναισθήματα.

Η πρωτοβουλία ουδετερότητας του Λαϊκού Κόμματος υποκινήθηκε από την αντίθεσή του στην απόφαση της ελβετικής κυβέρνησης να ακολουθήσει τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Ρωσία.

De facto «κολλητή»

«Κάνετε την Ελβετία de facto κολλητή των ξένων συμφερόντων στη χώρα μας», είπε ο βουλευτής του κόμματος Ρότζερ Κόπελ κατά τη διάρκεια κοινοβουλευτικής συζήτησης τον περασμένο μήνα. «Διαβρώνετε την ευημερία, επιτίθεστε στη μεσαία τάξη και βλάπτετε την αξιοπρέπεια και τη φήμη της χώρας μας».

Η επιβολή κυρώσεων σημαίνει αύξηση του διμερούς εμπορικού κόστους, ενώ το να είσαι ουδέτερος μειώνει αυτό το κόστος επειδή μπορείς να συναλλάσσεσαι με οποιονδήποτε, σύμφωνα με τον Stefan Legge, επικεφαλής φορολογικής και εμπορικής πολιτικής στο Ινστιτούτο Νομικής και Οικονομικής στο Πανεπιστήμιο του St. Gallen. Την ίδια στιγμή, με περισσότερο από το ήμισυ του εμπορίου της να γίνεται με χώρες της Δύσης, η Ελβετία δεν είχε την πολυτέλεια να είναι εντελώς ουδέτερη, υπογράμμισε.

«Το να είσαι ουδέτερος είναι ωφέλιμο, οι πολιτικές πίστεις έχουν κόστος», είπε ο Legge. «Αυτό που βοήθησε την Ελβετία δεν είναι να θέλει να διαμορφώσει ή να εκπαιδεύσει τον κόσμο, αλλά απλώς να κάνει επιχειρήσεις».

Η τελευταία συζήτηση για την ουδετερότητα στηρίζεται επίσης σε ευρύτερα ζητήματα ασφάλειας και από τη γεωγραφική καλή τύχη της Ελβετίας που περιβάλλεται από φιλικά ευρωπαϊκά έθνη. Σε αντίθεση με τη Φινλανδία, η οποία πολέμησε δύο πολέμους ενάντια στα σοβιετικά στρατεύματα, το έθνος των Άλπεων απέχει πολύ από τις γραμμές του ρωσικού μετώπου.

«Ο μέσος Ελβετός πιστεύει σωστά ότι η ζωή είναι κάπως άνετη και η μεγάλη κακή ρωσική αρκούδα που βάραινε το μυαλό των Σουηδών και των Φινλανδών, δεν θα εμφανιστεί στην Ελβετία», δήλωσε ο Jacob Kirkegaard, ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics. «Οι Ελβετοί είναι πρόθυμοι να κοιτάξουν από την άλλη πλευρά, αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο».