Deutsche Bank: Το «κρυφό» δίκτυο στα θεμέλια της παγκόσμιας οικονομίας

Η παγκόσμια οικονομία είναι χτισμένη πάνω σε έναν εύθραυστο ιστό ευάλωτων και σε μεγάλο βαθμό ξεχασμένων σημείων συμφόρησης. Όπως γράφει σε ανάλυσή της η Deutsche Bank, ένα σύμπλεγμα καλωδίων και αγωγών (υπέργειων και υπόγειων) έχουν τεράστια σημασία για την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, παρά το αμελητέο αποτύπωμά τους.

Πολλοί κάνουν λόγο για Αχίλλειο Πτέρνα σε ένα ευρύτερο σύστημα, όπου, αν υπάρξει εσκεμμένη ή τυχαία διαταραχή, οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά δυσμενείς.

Οι αναλυτές της γερμανικής τράπεζας υπενθυμίζουν ότι παγκόσμιος αντίκτυπος από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το περασμένο έτος, και από την πρόσφατη ανάφλεξη στη Μέση Ισραήλ μεγεθύνεται εξαιτίας της στρατηγικής θέσης κοντά σε ζωτικά σημεία συμφόρησης.

Για παράδειγμα, η ζημιά σε έναν υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου και καλώδιο τηλεπικοινωνιών μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας στις 10 Οκτωβρίου ξυπνά τις μνήμες από τη δολιοφθορά του αγωγού Nord Stream πριν από ένα χρόνο.

«Αόρατα» δίκτυα

Η έκθεση της DB εστιάζει σε πιο αόρατα δίκτυα…

Ο μεταπολεμικός κόσμος έχει οριστεί από την αύξηση του εμπορίου. Η παγκόσμια ολοκλήρωση εξαρτάται από τα αγαθά, τα εμπορεύματα και τα δεδομένα που διέρχονται από ένα δίκτυο καναλιών.

Καλώδια δεδομένων

Η συντριπτική πλειονότητα της παγκόσμιας διακίνησης δεδομένων διέρχεται από μερικές εκατοντάδες υποθαλάσσια καλώδια. Αν και οι δορυφόροι μεταδίδουν ορισμένα δεδομένα, έχουν περιορισμένο εύρος ζώνης και μπορούν να διακοπούν.

Περίπου το 99% των διεθνών ψηφιακών επικοινωνιών – και 10 τρισεκατομμύρια δολάρια οικονομικών συναλλαγών την ημέρα- περνούν μέσω καλωδίων οπτικών ινών στον πυθμένα της θάλασσας. Εκεί εκτείνονται περίπου 550 ενεργά και προγραμματισμένα καλώδια συνολικού μήκους 1,4 εκατ. χλμ.

Τα καλώδια είναι πολύ πιο γρήγορα και φθηνότερα από τους δορυφόρους: τα  νεότερα καλώδια μπορούν να μεταφέρουν 300-400 Terabyte ανά δευτερόλεπτο (TBps).

Παλαιότερα στις επενδύσεις  αυτές κυριαρχούσαν εθνικές εμβληματικές εταιρείες  τηλεπικοινωνιών, ιδίως στις ΗΠΑ και τη Γαλλία, αλλά τώρα πολλά καλώδια διαχειρίζονται οι Big Tech (π.χ. Google, Meta και Microsoft).

Ψηφιακός δρόμος

Ο έλεγχος αυτός αποκτά τεράστια γεωπολιτική σημασία, καθώς η Κίνα επενδύει σε έναν «Ψηφιακό Δρόμο του Μεταξιού» και οι ΗΠΑ μπλοκάρουν καλώδια από την Κίνα και έργα που συνδέονται με την Huawei και την spin-off HMN Tech.

Κατασκοπεία και δολιοφθορά: τα καλώδια είναι θαμμένα κοντά στην ακτογραμμή ή «αναπαύονται»  στον πυθμένα της θάλασσας σε απομακρυσμένες τοποθεσίες σε διεθνή ύδατα, εκτός ρυθμιστικής εποπτείας.

Οι ΗΠΑ και βρετανοί αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ότι μη επανδρωμένα υποβρύχια θα μπορούσαν να κόψουν καλώδια ή να φυτέψουν εκρηκτικά.

Η Κίνα και οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει η μία την άλλη για υποκλοπή καλωδίων για κατασκοπεία δεδομένων ή για επιθέσεις στον κυβερνοχώρο (Reuters, 6 Ιουλίου).

Τυχαίες ζημιές: περισσότερα από 100 υποθαλάσσια καλώδια σπάνε κάθε χρόνο, τα δύο τρίτα λόγω ατυχημάτων με αλιευτικά σκάφη και άγκυρες. Το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου αφορά σε είναι περιβαλλοντική ζημιά (π.χ.ρεύματα και σεισμοί).

Σημεία συμφόρησης: απομονωμένα νησιά (π.χ. Τόνγκα) και διασταυρώσεις (π.χ. Γκουάμ) και πολυσύχναστες διασταυρώσεις (π.χ. Στενό της Μαλάκας και Αίγυπτος, που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία). Η Αίγυπτος είναι η μοναδική τοποθεσία όπου πολλαπλά διηπειρωτικά καλώδια διασχίζουν την ξηρά σε ένα «ψηφιακό κανάλι του Σουέζ». Περίπου 16 καλώδια, που μεταφέρουν τουλάχιστον το 17% της παγκόσμιας κίνησης στο διαδίκτυο, συναντώνται στην Ερυθρά Θάλασσα.

Καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος

Τα διεθνή καλώδια διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια ολοένα και πιο ελκυστική επιλογή για τις κυβερνήσεις που επιθυμούν να επιτύχουν στόχους της ανανεώσιμης ενέργειας.

Τα καλώδια διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας επιτρέπουν στις χώρες να αγοράζουν φθηνότερη αιολική ή ηλιακή ενέργεια από γείτονες με πιο ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, αυξανόμενη ασφάλεια εφοδιασμού και διαχείριση της ζήτησης αιχμής.

Υπάρχουν περίπου 10.000 km υποθαλάσσιας Υψηλής Τάσης Διασυνδέσεις συνεχούς ρεύματος (HVDC) σε λειτουργία, το 70% στην Ευρώπη. Τα περισσότερα είναι εθνικά, αλλά αυτό αλλάζει.

Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, λέγοντας ότι θα έχει τουλάχιστον έξι διασυνδέσεις που παρέχουν ρεύμα έως και 15% των αναγκών της χώρας  σε ηλεκτρική ενέργεια της χώρας μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.

Το 2021, ολοκλήρωσε τη σύνδεση της Βόρειας Θάλασσας με τη Νορβηγία – η μεγαλύτερη υποθαλάσσια διασύνδεση στον κόσμο στα 720 χλμ.  Αυτό του επιτρέπει να εξάγει έως και 1.400 MW πλεονάζουσας αιολικής ενέργειας ή να εισάγουν την ίδια ποσότητα υδροηλεκτρικής ενέργειας. Εχει άλλους τέσσερις με τη Γαλλία, που αντιπροσωπεύουν τη μισή εισαγωγή ενέργειας , τις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο.

Σε εξέλιξη βρίσκονται επίσης σχέδια για υποθαλάσσιες διασυνδέσεις που συνδέουν την Αυστραλία με τη Σιγκαπούρη, το Ισραήλ με την Ελλάδα μέσω Κύπρου και την Ιρλανδία με τη Γαλλία.

Τρωτά σημεία

Όπως τα καλώδια δεδομένων, τα υποθαλάσσια καλώδια είναι λεπτά, απομακρυσμένα και μπορεί να καταστραφούν από ατύχημα ή δολιοφθορά.

Αγωγοί φυσικού αερίου

Η Ευρώπη εξαρτάται από τους αγωγούς για τη συντριπτική πλειονότητα του εφοδιασμού της με φυσικό αέριο. Εισήγαγε σχεδόν το 40% του φυσικού αερίου της μέσω αγωγών από τη Ρωσία το 2020. Καθώς προμήθεια της Ρωσίας μειώθηκε πέρυσι, έπρεπε να καλύψει το κενό μέσω αγωγών από τη Νορβηγία και εισήγαγε LNG

Η Νορβηγία είναι πλέον ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης, προμηθεύει περισσότερο από το ένα τέταρτο του συνόλου, κυρίως μέσω πολλών αγωγών μεγάλης χωρητικότητας.

Πάνω από το ήμισυ του εισαγόμενου φυσικού αερίου του Ηνωμένου Βασιλείου προέρχεται από αγωγούς. Η Αλγερία έχει γίνει ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ιταλίας, κυρίως μέσω του αγωγού TransMed, και προμηθεύει επίσης την Ισπανία μέσω της γραμμής Medgaz

Άλλοι μεγάλοι αγωγοί φυσικού αερίου περιλαμβάνουν τον αγωγό West-East μέσω Κίνας, που διαχειρίζεται η PetroChina, τον GASUN από τη Βολιβία στη Βραζιλία, τον Yamal- Europe από τη Δυτική Σιβηρία προς την Αυστρία και την ανατολική Ευρώπη  και του αγωγού Trans-Saharian

Τρωτά σημεία

Σαμποτάζ: Τον Σεπτέμβριο του 2022 έγιναν εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream – που ελέγχονται από τη ρωσική Gazprom.

Ο Nord Stream είναι ο μεγαλύτερος υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο, και εκτείνεται 1.224 χλμ κατά μήκος της Βαλτικής Θάλασσας από τη Ρωσία στη Γερμανία. Οι δίδυμοι σωλήνες του παρείχαν το μισό των εξαγωγών της Ρωσίας στην Ευρώπη το 4ο τρίμηνο του 2021 και αντιπροσώπευαν το 18% των εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Ωστόσο, το ενεργειακό αυτό κανάλι μπορεί να μην ξανανοίξει ποτέ.

Η DB σημειώνει επίσης στην έκθεσή της ότι η Ρωσία αρνήθηκε ότι προκάλεσε τελευταία ζημιά στον αγωγό Φινλανδίας-Εσθονίας

Αγωγοί πετρελαίου

Η Ευρώπη συνδέθηκε πρόσφατα με τους ρωσικούς πετρελαιαγωγούς. Ένας από του; μεγαλύτερους στον κόσμο, ο Druzhba («φιλία»), τρέχει από τη Ρωσία στη Λευκορωσία όπου και χωρίζεται στον βόρειο κλάδο προς την Πολωνία και τη Γερμανία στον νότιο κλάδο μέσω Ουκρανίας προς την Ανατολική  Ευρώπη. Είναι σε μεγάλο βαθμό αδρανής από τότε που η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Άλλοι σημαντικοί διασυνοριακοί αγωγοί πετρελαίου περιλαμβάνουν τον Αγωγό Ανατολικής Σιβηρίας-Ειρηνικού Ωκεανού (ESPO) από τη Ρωσία προς Κίνα, που διαχειρίζεται η Transneft, τον Keystone Pipeline από την Αλμπέρτα του Καναδά προς τις Μεσοδυτικές ΗΠΑ και την Ακτή του Κόλπου και τον αγωγό Καζακστάν-Κίνας.

Τα τρωτά σημεία

Οι αγωγοί πετρελαίου είναι συνήθως κατασκευασμένοι από χάλυβα και θαμμένοι όπου είναι δυνατόν. Όπως και οι αγωγοί αερίου είναι ευάλωτοι σε ζημιές.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, διέρρευσαν περισσότερα από 500.000 γαλόνια αργού από τον Keystone Pipeline λόγω ελαττωματικής συγκόλλησης.