Πορτογαλία: Οι digital nomads έρχονται, οι νέοι φεύγουν

Ανεύρεση προσωπικού, διατήρηση εργαζομένων και διείσδυση στην ψηφιακή αγορά – αυτά τα τρία στοιχεία συνιστούν τον πυρήνα του προβλήματος που αντιμετωπίζει ο επιχειρηματικός κόσμος στην Πορτογαλία σήμερα.

Για μια χώρα που ξεχωρίζει για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων απ’ όλο τον κόσμο στη Λισαβόνα -κατά πολλούς η πρωτεύουσα και των digital nomads της Ευρώπης-, είναι τραγική ειρωνεία ότι οι επιχειρήσεις της δυσκολεύουνται  να προσλάβουν νέους με μαθηματικές και τεχνολογικές δεξιότητες.

Ψηφιακοί νομάδες: Γη και ύδωρ προσφέρουν οι χώρες για να τους προσελκύσουν

Το brain drain που βίωσε η χώρα της Ιβηρικής κατά τη δεκαετία που μεσολάβησε από την κρίση δημόσιου χρέους, την έχει οδηγήσει να στερείται νέων ταλέντων. Κάθε χρόνο σχεδόν το 40% των πτυχιούχων της Πορτογαλίας φεύγει στο εξωτερικό σε αναζήτηση καλύτερης εργασίας και συνθηκών διαβίωσης, σύμφωνα με την Business Roundtable Portugal, μια ένωση των μεγαλύτερων ιδιωτικών εταιρειών της χώρας.

«Δεν είναι μόνο δύσκολο να προσληφθούν νέοι υπάλληλοι, αλλά υπάρχει και δυσκολία να διατηρηθεί το προσωπικό», δήλωσε ο πρόεδρος της Banco Comercial Nuno Amado στο Bloomberg. «Είναι πολύ δύσκολο να γίνουν προσλήψεις για τους περισσότερους τομείς που σχετίζονται με την ψηφιακή τεχνολογία, κάτι που θεωρείται απαραίτητο για έναν οργανισμό πυ κατά παράδοση επενδύσει σε περίπου 100 θέσεις εργασίας ετησίως σε τομείς όπως η τεχνολογία και η επιστήμη των δεδομένων».

Τα κόστη στην ελκυστική Πορτογαλία

Η ειρωνεία είναι ότι η πορτογαλική κυβέρνηση έχει κάνει καλή δουλειά τα τελευταία χρόνια για να προσελκύσει ανθρώπους από το εξωτερικό να ζήσουν στη χώρα, αλλά οι πολιτικές της μπορεί να έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα προσλήψεων. Ένας κατ’ αποκοπήν φόρος 20% για τους μη μόνιμους κατοίκους – σε συνδυασμό με το θερμό κλίμα της χώρας και την ελκυστική ακτογραμμή – έχει καταστήσει τη χώρα hotspot για απομακρυσμένους εργαζόμενους και πλούσιους συνταξιούχους, οι οποίοι έχουν συμβάλει στην αύξηση του κόστους στέγασης, καθιστώντας την μη ελκυστική για τους νέους πτυχιούχους να παραμείνουν εδώ. Αυτή η φορολογική ελάφρυνση, η οποία δινόταν για 10 χρόνια σε όσους δεν διέμεναν στη χώρα πέντε χρόνια πριν, καταργήθηκε πρόσφατα σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι τιμές των ακινήτων.

Αν και η περίπτωση της Πορτογαλίας είναι ακραία, αποτελεί προειδοποίηση για άλλα ευρωπαϊκά έθνη, καθώς παλεύουν να διατηρήσουν τα νέα ταλέντα εν μέσω της αύξησης του κόστους ζωής. Οι τιμές των κατοικιών έχουν εκτοξευθεί στα ύψη στις μεγαλύτερες πόλεις της Γηραιάς Ηπείρου τους τελευταίους μήνες, γεγονός που επιδεινώθηκε σε πολλά μέρη από την εισροή απομακρυσμένων εργαζομένων και τις κυβερνητικές πολιτικές που αποσκοπούν στην προσέλκυση πλούσιων ατόμων.

Κρίσιμο σημείο

Οι εργοδότες ισχυρίζονται ότι η κατάσταση έχει φτάσει σε μια κρίσιμη καμπή. Ενδεικτικό είναι ότι ο Vasco de Mello, πρόεδρος του ομίλου Jose de Mello, μιας οικογενειακής εταιρείας χαρτοφυλακίου που διαχειρίζεται το μεγαλύτερο δίκτυο ιδιωτικών νοσοκομείων της Πορτογαλίας, χαρακτήρισε την κατάσταση «δημογραφική κόλαση» σε πρόσφατα σχόλια στο Bloomberg, ενώ ο Antonio Amorim, διευθύνων σύμβουλος της Corticeira Amorim SA, του μεγαλύτερου παραγωγού προϊόντων φελλού στον κόσμο, προειδοποίησε σε συνέδριο στη Λισαβόνα νωρίτερα φέτος ότι οι εταιρείες θα πρέπει να μετακινηθούν αλλού αν συνεχιστεί η διαρροή νέων.

Η Πορτογαλία έχει το όγδοο υψηλότερο ποσοστό μετανάστευσης ως ποσοστό του πληθυσμού στον κόσμο, με περίπου το 25% του πληθυσμού της να ζει στο εξωτερικό, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε το Παρατηρητήριο Μετανάστευσης στη Λισαβόνα. Ο Rui Pena Pires, επικεφαλής της ομάδας, εκτιμά ότι «ένα άτομο με προσόντα έχει δύο ή τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εγκαταλείψει την Πορτογαλία από ό,τι κάποιος χωρίς προσόντα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι με προσόντα πηγαίνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, το Βέλγιο και άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης», τόνισε.

Φεύγουν και δεν επιστρέφουν

«Μερικοί από τους καλύτερους φοιτητές από τα κορυφαία πανεπιστήμια της Πορτογαλίας δεν ενδιαφέρονται για ευκαιρίες εργασίας εδώ», δήλωσε η Filipa Leite de Castro, εταίρος στην Argo, μια εταιρεία προσλήψεων με έδρα τη Λισαβόνα. Νωρίτερα φέτος, μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας προσέλαβε την Argo για να βρει έναν μηχανικό δεδομένων με λιγότερο από τρία χρόνια εργασιακής εμπειρίας. Χρειάστηκαν έξι μήνες για να βρεθεί ο κατάλληλος υποψήφιος κι αυτό γιατί υπάρχει ανταγωνισμός από μεγαλύτερες εταιρείες που εδρεύουν αλλού στην Ευρώπη και προσφέρουν υψηλότερους μισθούς, ξεκάθαρη επαγγελματική σταδιοδρομία/ προοπτική και συχνά χαμηλότερη φορολογία.

Η Πορτογαλία εφαρμόζει ένα προοδευτικό φορολογικό καθεστώς από 14,5% έως 48%, αλλά δεδομένου ότι οι μέσοι μισθοί είναι από τους χαμηλότερους στη δυτική Ευρώπη, οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι τείνουν να αντιμετωπίζουν πιο μεγάλες και απότομες αυξήσεις φόρων από ό,τι οι συνάδελφοί τους σε πλουσιότερα μέρη της ηπείρου. Ο Amado της Banco Comercial επισημαίνει πως «όταν οι εταιρείες αυξάνουν τους μισθούς για να προσπαθήσουν να ανταγωνιστούν, οι εργαζόμενοί τους καταλήγουν να βρίσκονται μπροστά σε αύξηση της φορολογίας που εξαφανίζει ένα μεγάλο μέρος της αύξησης του μισθού τους».

«Είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιστρέψουμε στην Πορτογαλία, δυστυχώς – αν και προσπάθησα», δήλωσε ο David Pereira de Castro, διδακτορικός υπότροφος στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων της Κοπεγχάγης και πρόεδρος της SPOT Nordic Association, η οποία εκπροσωπεί Πορτογάλους ερευνητές και επαγγελματίες στις σκανδιναβικές χώρες. Ο αριθμός των Πορτογάλων στη Δανία έχει διπλασιαστεί σε 6.000 τα τελευταία τέσσερα χρόνια, σύμφωνα με τον Castro. Οι περισσότεροι είναι νέοι και καταρτισμένοι και πολλοί εργάζονται σε θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την επιστήμη. Στην Κοπεγχάγη, ο Pereira de Castro κερδίζει περίπου 4.200 ευρώ (4.400 δολάρια) το μήνα προ φόρων και λέει ότι θα έβγαζε περίπου τα μισά από αυτά στη Λισαβόνα, με παρόμοιες δαπάνες για στέγαση. Αυτό σημαίνει ότι του μένουν περισσότερα στο τέλος κάθε μήνα για να αποταμιεύσει. «Και με αυτά επενδύω στο μέρος που θα μετακομίσω στην Πορτογαλία όταν συνταξιοδοτηθώ», κατέληξε.

Τι θα κάνει η πορτογαλική κυβέρνηση

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε νωρίτερα αυτό το μήνα μέτρα που ελπίζει ότι θα ενθαρρύνουν τους νέους με ανώτατη εκπαίδευση να παραμείνουν στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των φοροαπαλλαγών για τα πρώτα πέντε χρόνια της σταδιοδρομίας των αποφοίτων και της επιστροφής των πανεπιστημιακών διδάκτρων όσων ξεκινούν τη σταδιοδρομία τους στην Πορτογαλία. Και τα δύο αναμένεται να τεθούν σε ισχύ το επόμενο έτος. Άλλες πρόσφατες προτάσεις περιλαμβάνουν δωρεάν παιδική φροντίδα, στήριξη για την πληρωμή ενοικίου και αύξηση των εισαγωγικών μισθών για τους εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Πορτογαλίας Mário Centeno υποστήριξε σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο της κεντρικής τράπεζας τον Σεπτέμβριο ότι η χώρα δεν είναι προορισμένη για μετανάστευση” και ότι δημιουργούνται καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Οι μισθοί θα αυξηθούν κατά 16% έως το τέλος του 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις της κεντρικής τράπεζας, και η ανεργία των νέων, η οποία εκτινάχθηκε σε περίπου 40% κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης το 2012, έχει μειωθεί στο 17%. Περίπου 500.000 νέες θέσεις εργασίας προστέθηκαν στη χώρα μεταξύ 2015 και 2022, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Fernando Medina.

Οι σημερινοί φοιτητές δεν είναι αισιόδοξοι ότι θα έχουν αλλάξει πολλά μέχρι να τελειώσουν το πανεπιστήμιο. Ο David Rodrigues, προπτυχιακός φοιτητής που σπουδάζει αεροδιαστημική μηχανική στη φημισμένη σχολή μηχανικής και τεχνολογίας του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας, λέει ότι περισσότεροι από τους μισούς συμφοιτητές του, συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου, σχεδιάζουν να αναζητήσουν εργασία αλλού όταν αποφοιτήσουν. «Αν θέλεις να εξελιχθείς, πρέπει να φύγεις από εδώ», δήλωσε ο Rodrigues.