Drones και δασικές πυρκαγιές: Μία επένδυση στρατηγικής στόχευσης για την Ελλάδα

Πολλές φορές σε δημόσιες παρεμβάσεις ή ιδιωτικές συζητήσεις μας απασχολεί εάν οι επενδύσεις που κάνουμε ή δεχόμαστε ως χώρα έχουν στρατηγική στόχευση. Και ενώ είναι απόλυτα προφανές ότι δεν είμαστε σε φάση να επιλέγουμε τι είδους επενδύσεις θα γίνονται από την αλλοδαπή, φαντάζουν άλλωστε όλες ευπρόσδεκτες αφού είχαμε μια τεράστια αποεπένδυση περί τα 94 δισ. ευρώ σωρευτικά από το 2010 έως το 2021, δεν είναι εξίσου προφανές γιατί δεν στοχεύουμε ως χώρα σε κάποια κατεύθυνση.

Ας πούμε στον τομέα της καινοτομίας και τεχνολογίας, όπου υπάρχουν τόσες νέες τεχνολογίες όπως το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things), η ανάλυση μεγάλων δεδομένων (big data analytics), η υπολογιστική νέφους (cloud computing), η εικονική πραγματικότητα (Virtual Reality), η επαυξημένη πραγματικότητα (Augmented Reality), η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence), η 3D εκτύπωση (3D Printing ή Additive Manufacturing), η ολοκλήρωση συστημάτων, η ρομποτική και η κυβερνοασφάλεια, που θα μπορούσαν να προσφέρουν λύσεις σε κρίσιμα προβλήματα όχι μόνο σε παραδοσιακούς τομείς της εγχώριας οικονομίας αλλά και διεθνώς.

Έλκοντας, λοιπόν, τις πατρογονικές μου εστίες από την Β. Εύβοια, όπου είχαμε το καλοκαίρι του 2021 την μεγαλύτερη καταστροφική πυρκαγιά στην σύγχρονη ιστορία της χώρας –έως ότου προστεθούν δυστυχώς αυτές του Έβρου και της Ρόδου– αναζήτησα εγχωρίως και διεθνώς εάν υπάρχουν καινοτόμες μέθοδοι και προηγμένα τεχνολογικά εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον ανένδοτο αγώνα εναντίον των δασικών πυρκαγιών και της αποτελεσματικής δασοπροστασίας.

Προς ευχάριστη έκπληξή μου διαπίστωσα πως υπάρχουν στην χώρα μας καινοτόμες πρωτοβουλίες που με τη χρήση και εκμετάλλευση των δυνατοτήτων μη-επανδρωμένων αεροχημάτων (τα γνωστά UAV ή drones) καθώς και προηγμένων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και απομακρυσμένου ελέγχου μπορούν να ανιχνεύουν και να καταπολεμούν τις πυρκαγιές με ανεπανάληπτη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα.

Ποια είναι η κατάσταση όμως σήμερα; Έχουμε ένα drone ανά χειριστή-άτομο της πυροσβεστικής, που πετάει πάνω από μια περιοχή –όχι τις νυχτερινές ώρες– και λαμβάνει μια εικόνα που την στέλνει στο Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων (ΕΣΚΕΔΙΚ) που βρίσκεται στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Στο κέντρο παρακολουθούν σε πολλαπλά μόνιτορ διάφορες εικόνες που συγκεντρώνονται από τους διαφορετικούς χειριστές και ενημερώνουν για την εξέλιξη των μετώπων της πυρκαγιάς (propagation). Επίσης, αυτά τα drones χρησιμοποιούνται κατ’ εξαίρεση στην επιτήρηση περιοχών και ανίχνευση πιθανών εστιών, κυρίως στην Αττική.

Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς από υψηλή τεχνολογία για να αντιληφθεί ότι όλη αυτή η αλληλουχία διαδικασιών είναι αρκετά κοστοβόρα σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, δίχως να διαπρέπει σε όρους αποτελεσματικότητας. Συνεπώς, το ερώτημα που εύλογα ανακύπτει είναι πώς μπορεί να γίνει πιο αυτοματοποιημένη και πιο αποτελεσματική.

Η απάντηση συνίσταται από δύο μέρη. Το πρώτο είναι η σημαντική αλλαγή στη νοοτροπία απόκτησης και χρήσης αυτού του νέου τεχνικού μέσου. Δεν χρειαζόμαστε –μόνο έστω– λίγα και ακριβά drones, αλλά έναν πολύ μεγάλο αριθμό, σχετικά οικονομικών μονάδων, που θα μπορούν να εξαπλωθούν για να καλύπτουν επαρκώς και συντονισμένα μεγάλες περιοχές.

Το δεύτερο είναι η ανάπτυξη και διαχείριση λογισμικού σμήνους, που θα επιτρέψει την απομακρυσμένη επιχειρησιακή χρήση πολλαπλών drones ταυτόχρονα, βελτιώνοντας τη συλλογική τους συνδυασμένη απόδοση κατά τις πυροσβεστικές επιχειρήσεις. Ένα τέτοιο λογισμικό είναι ζωτικής σημασίας για τον συντονισμό μεγάλου αριθμού drones κατά την πυρόσβεση καθώς η μαζικότητα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας, λόγω και των περιορισμών στον όγκο υλικού πυρόσβεσης που μπορεί να κουβαλήσουν.

Σήμερα υπάρχουν drones ώριμης τεχνολογίας, που κυρίως χρησιμοποιούνται στην αγροτική παραγωγή, με δυνατότητα μεταφοράς μέχρι και 60 λίτρων υγρού, που θα μπορούσαν να κατευθύνονται από τον εκάστοτε χειριστή για την ρίψη του υλικού στο πεδίο. Αυτά τα drones θα μπορούσαν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν –με κατάλληλες μετασκευές– για την κατάσβεση πυρκαγιών στα πρώιμα στάδια.

Και το τρίτο είναι η υποδομή του αυτοματισμού, καθώς τα αυτοματοποιημένα συστήματα θα πρέπει να διαχειρίζονται κρίσιμες πτυχές, όπως η αντικατάσταση των μπαταριών των drones, η αποτελεσματική φόρτιση και ο έγκαιρος ανεφοδιασμός τους με το υλικό κατάσβεσης χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση.

Μια τέτοια αυτοματοποιημένη υποδομή και ένα πυκνό δίκτυο βάσεων, που εξασφαλίζει ότι τα drones μπορούν να λειτουργούν κοντά στις περιοχές που επηρεάζονται συχνά από πυρκαγιές, είναι καίρια τόσο για την ελαχιστοποίηση του χρόνου αδράνειας των μέσων όσο και της μη επιχειρησιακής διαθεσιμότητας αυτών κατά την εξέλιξη των εστιών πυρκαγιάς.

Επιπλέον, κάποιες κρίσιμες παράμετροι αφορούν στην ενσωμάτωση drones με προηγμένους αισθητήρες, συμπεριλαμβανομένων θερμικών καμερών, ώστε να ανιχνεύουν τις πυρκαγιές στα αρχικά στάδια και να συλλέγουν κρίσιμα δεδομένα. Ακόμη θα μπορούν να χαρτογραφούν την καύσιμη ύλη της περιοχής, παρέχοντας πραγματικά δεδομένα για το λογισμικό προσομοίωσης.

Έτσι, σε συνδυασμό με το μικροκλίμα της περιοχής της πυρκαγιάς και την μετεωρολογική πρόγνωση, θα μπορούν να προβλέπονται τα μοτίβα εξάπλωσης της πυρκαγιάς και της κίνησης των καιόμενων υπολειμμάτων ξύλου, φυλλώματος, καρπών (καύτρες, δάδες, κουκουνάρια) που αποτελούν κρίσιμο παράγοντα εξάπλωσης της πυρκαγιάς ιδιαίτερα σε περιοχές μη προσβάσιμες από πεζοπόρα τμήματα και οχήματα. Τέλος, τα drones πυρόσβεσης θα μπορούν να χρησιμοποιούνται αδιαλείπτως 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.

Αδιαμφισβήτητα, τα drones που αξιοποιούν τις σύγχρονές τεχνολογίες θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στην εθνική μας στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη και ευρωπαϊκοί ή εγχώριοι πόροι να κατευθυνθούν στην ανάπτυξή τους, καθότι πρόκειται για ένα εγχείρημα που θα αναδιαμορφώσει αποτελεσματικά και στο σύνολό τους τις στρατηγικές πυρόσβεσης επιτρέποντας τη μέγιστη εξοικονόμηση σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους. Και αξίζει να σημειωθεί πως η εφαρμογή τους δεν αφορά μόνο στη δασοπυρόσβεση.

Με μικρές σχετικά προσαρμογές το δίκτυο των drones θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτέλεση αποστολών και σε άλλες επείγουσες καταστάσεις όπως οι πρόσφατες πλημμύρες και άλλες έκτακτες ανάγκες ασφαλείας.

Έτσι, παρά τις τεχνικές και ρυθμιστικές προκλήσεις που μπορεί να έχει μια τέτοια επένδυση τα οφέλη για χώρες που υποφέρουν από πυρκαγιές, όπως η Ελλάδα, είναι τόσο σημαντικά που θα την καθιστούσαν στρατηγικής σημασίας επένδυση για την χώρα μας, τόσο στα καθ’ ημάς στη μάχη για την αντιμετώπιση των ακραίων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής όσο και διεθνώς παρέχοντας δυνατότητες εξαγωγικής αξιοποίησής της.

Η δρ Φαίη Μακαντάση είναι Διευθύντρια Ερευνών διαΝΕΟσις