Πλαστικά: Εβδομάδα διαπραγματεύσεων για τον περιορισμό της ρύπανσης – Τα δύο «στρατόπεδα»

Μία εβδομάδα σκληρών διαπραγματεύσεων για τη δημιουργία μιας πρώτης συνθήκης που θα αφορά τον περιορισμό της ρύπανσης από πλαστικά αναμένεται να ξεκινήσει τη Δευτέρα. Ωστόσο για μία ακόμα φορά τα ισχυρά κράτη εμφανίζονται διχασμένα. Αυτή τη φορά η διαφωνία αφορά στο εάν θα πρέπει να δοθεί έμφαση στον περιορισμό των ποσοτήτων πλαστικού που παράγονται ή στη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων.

Tέλος και τα… χάρτινα καλαμάκια;

Όπως μεταδίδει το Reuters, εργαζόμενοι σε ένα έγγραφο που ονομάζεται «μηδενικό σχέδιο», το οποίο απαριθμεί πιθανές πολιτικές και δράσεις που πρέπει να εξεταστούν, οι εθνικοί αντιπρόσωποι στην εβδομαδιαία συνάντηση στο Ναϊρόμπι της Κένυας θα συζητήσουν ποιες από αυτές τις επιλογές θα συμπεριληφθούν σε αυτό που τελικά θα γίνει μια νομικά δεσμευτική συνθήκη μέχρι το τέλος του 2024.

Το πρόβλημα

Ο κόσμος παράγει σήμερα περίπου 400 εκατομμύρια μετρικούς τόνους πλαστικών απορριμμάτων κάθε χρόνο, με λιγότερο από το 10% αυτών να ανακυκλώνεται, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ. Έτσι, οι χώροι υγειονομικής ταφής γεμίζουν με πλαστικά απορρίμματα ενώ μεγάλες ποσότητες καταλήγουν στους ωκεανούς. Αυτή η παραγόμενη ποσότητα πρόκειται να αυξηθεί κατακόρυφα την επόμενη δεκαετία, καθώς οι πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες συχνά παράγουν επίσης πλαστικά, αναζητούν νέες πηγές εσόδων εν μέσω της ενεργειακής μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα.

Σήμερα, περίπου το 98% των πλαστικών μιας χρήσης -όπως τα μπουκάλια ή οι συσκευασίες- προέρχεται από ορυκτά καύσιμα, σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και δεκάδες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, του Καναδά και της Κένυας, έχουν ζητήσει μια ισχυρή συνθήκη με δεσμευτικές διατάξεις για τη μείωση της παραγωγής και της χρήσης παρθένων πλαστικών πολυμερών που προέρχονται από πετροχημικά και για την εξάλειψη ή τον περιορισμό των προβληματικών πλαστικών, όπως το PVC και άλλα που περιέχουν τοξικά συστατικά.

Η θέση αυτή βρίσκει αντίθετη τη βιομηχανία πλαστικών και τους εξαγωγείς πετρελαίου και πετροχημικών όπως η Σαουδική Αραβία, που θέλουν να συνεχίσουν τη χρήση πλαστικών. Υποστηρίζουν ότι η συνθήκη θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση των πλαστικών, που μερικές φορές αναφέρεται στις συνομιλίες ως «κυκλικότητα» στην προμήθεια πλαστικών.

Σε μια εισήγηση ενόψει των διαπραγματεύσεων αυτής της εβδομάδας, η Σαουδική Αραβία δήλωσε ότι η βασική αιτία της ρύπανσης από πλαστικό είναι η «αναποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αρχικά επιθυμούσαν μια συνθήκη αποτελούμενη από εθνικά σχέδια για τον έλεγχο των πλαστικών, έχουν αναθεωρήσει τη στάση τους τους τελευταίους μήνες. Υποστηρίζουν τώρα ότι, ενώ η συνθήκη θα πρέπει να εξακολουθεί να βασίζεται σε εθνικά σχέδια, τα σχέδια αυτά θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν παγκοσμίως συμφωνημένους στόχους για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης που είναι «ουσιαστικοί και εφικτοί», δήλωσε εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών στο Reuters.

Τι λένε οι παραγωγοί

Το Διεθνές Συμβούλιο Χημικών Ενώσεων θέλει η συνθήκη να περιλαμβάνει μέτρα «που επιταχύνουν την κυκλική οικονομία για τα πλαστικά», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Συμβουλίου Μάθιου Κάστνερ.

«Η συμφωνία για τα πλαστικά θα πρέπει να επικεντρωθεί στον τερματισμό της ρύπανσης από τα πλαστικά και όχι στην παραγωγή πλαστικών», δήλωσε ο Kastner στο Reuters.

Για τους παραγωγούς και εξαγωγείς πετρελαίου, φυσικού αερίου και πετροχημικών προϊόντων, μια ισχυρή συνθήκη αποτελεί υποχρέωση που θα μπορούσε να οδηγήσει στον περιορισμό της πώλησης ορυκτών καυσίμων, δήλωσε ο Bjorn Beeler, διεθνής συντονιστής του Διεθνούς Δικτύου Εξάλειψης Ρύπων.

Η Σαουδική Αραβία και άλλοι παραγωγοί προωθούν μια προσέγγιση «από κάτω προς τα πάνω» που καθιστά τις μεμονωμένες χώρες υπεύθυνες για τον καθαρισμό, την υγεία και το περιβαλλοντικό κόστος των πλαστικών και των χημικών ουσιών, ενώ αφήνει τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων και πλαστικών μακριά από το «αγκίστρι», δήλωσε ο Beeler.

Το Σάββατο, η Σαουδική Αραβία εγκαινίασε έναν συνασπισμό με χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν, η Κούβα, η Κίνα και το Μπαχρέιν με την ονομασία Παγκόσμιος Συνασπισμός για την Αειφορία των Πλαστικών, ο οποίος θα πιέσει ώστε η συνθήκη να εστιάζει στα απόβλητα και όχι στους ελέγχους της παραγωγής.

Οι χώρες θα συζητήσουν επίσης αν η συνθήκη θα πρέπει να θέσει πρότυπα διαφάνειας για τη χρήση χημικών ουσιών στην παραγωγή πλαστικών.

Αλλά προτού μπορέσουν να εργαστούν πάνω στα ουσιαστικά σημεία, οι αντιπρόσωποι θα πρέπει να επιλύσουν τις διαδικαστικές ενστάσεις που επιβράδυναν τις συνομιλίες τον Ιούνιο, όταν η Σαουδική Αραβία δήλωσε ότι οι αποφάσεις θα πρέπει να υιοθετούνται με συναίνεση και όχι με πλειοψηφία. Η συναίνεση θα επέτρεπε σε μία χώρα να εμποδίσει τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων για την προώθηση της ανάπτυξης της συνθήκης. Οι περισσότερες άλλες χώρες δεν υποστήριξαν την παρέμβαση.

Τι λένε οι περιβαλλοντικές ομάδες

Οι περιβαλλοντικές ομάδες δήλωσαν ότι ελπίζουν πως οι συνομιλίες αυτής της εβδομάδας μπορούν να επικεντρωθούν στην ουσία της συνθήκης και να ξεπεράσουν τις διαδικαστικές συζητήσεις που καθυστερούν την πρόοδο.

«Χρειαζόμαστε μια ριζική επανεξέταση της παγκόσμιας οικονομίας των πλαστικών και δεν μπορούμε να κολλήσουμε σε τακτικές εκτροχιασμού και ψευδείς λύσεις», δήλωσε η Κριστίνα Ντίξον της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικών Ερευνών.

Την Κυριακή, μια ομάδα 20 διεθνών επιστημόνων απέστειλε ανοιχτή επιστολή στους διαπραγματευτές ζητώντας τους να θέσουν την υγεία στο επίκεντρο των συνομιλιών και να στοχεύσουν σε μια συνθήκη που θα μειώνει τον όγκο παραγωγής πλαστικών και «θα επιβάλλει την ορθή δοκιμή όλων των χημικών ουσιών στα πλαστικά».