Χαμάς: Το παρασκήνιο πίσω από την απελευθέρωση των ομήρων

Σε μια συνάντηση στις 14 Νοεμβρίου, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπένιαμιν Νετανιάχου άρπαξε το χέρι του κορυφαίου αξιωματούχου του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή, Μπρετ ΜακΓκαρκ, την ίδια στιγμή που οι συνομιλίες για την απελευθέρωση 240 ομήρων που κρατούνταν από μαχητές της Χαμάς, ήταν ήδη στις καθυστερήσεις, προκαλώντας ένταση σε όλες τις πλευρές.

Το Politico αποκαλύπτει πως εκείνη ήταν η στιγμή που φαινόταν πως όλοι χρειάζονταν. Ο Μπρετ ΜακΓκαρκ γύρισε και κοίταξε τον Νετανιάχου ο οποίος παραδέχτηκε πως «χρειαζόμαστε αυτή τη συμφωνία». Και σήμερα πια, μια εβδομάδα αργότερα, βλέπουμε όλοι πως πήρε αυτό που ήθελε.

Πόλεμος στη Γάζα: Σκληρές διαπραγματεύσεις του Ισραήλ για κατάπαυση του πυρός – Πόσοι όμηροι θα απελευθερωθούν

Τόσο η ισραηλινή κυβέρνηση όσο και η Χαμάς ανακοίνωσαν το βράδυ της Τρίτης ότι συμφώνησαν σε μια πολυαναμενόμενη συμφωνία: η Χαμάς θα απελευθέρωνε 50 γυναίκες και παιδιά που είχαν συλληφθεί από το Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου.

Ανάμεσά τους θα είναι και τρεις Αμερικανοί, μεταξύ των οποίων και ένα τρίχρονο κοριτσάκι, η Αμπιγκέιλ, οι γονείς της οποίας σκοτώθηκαν από τους μαχητές κατά τη διάρκεια της επίθεσης του περασμένου μήνα. Το Ισραήλ θα απελευθερώσει περίπου 150 Παλαιστίνιους αιχμαλώτους, γυναίκες και εφήβους, καθώς συμφωνήθηκε και ολιγοήμερη παύση των μαχών. Μάλιστα, η απελευθέρωση κάθε 10 επιπλέον ομήρων πέραν των αρχικών 50 θα οδηγήσει σε μια επιπλέον ημέρα κατάπαυσης πυρός, ανακοίνωσε το γραφείο του Νετανιάχου το βράδυ της Τρίτης.

Διπλωματικό επίτευγμα

Η πολυσέλιδη συμφωνία, η οποία θα τεθεί σε ισχύ 24 ώρες μετά την ανακοίνωση της επίτευξής της, περιγράφει λεπτομερώς τις τεχνικές πτυχές μιας προδοτικής συμφωνίας που χρειάστηκε πέντε εξαντλητικές εβδομάδες για να ολοκληρωθεί – παρόλο που υπήρχε μια συμφωνία στο τραπέζι πριν το Ισραήλ ξεκινήσει τη στρατιωτική του επιχείρηση κατά της Χαμάς.

Η συμφωνία εξακολουθεί να ισοδυναμεί με ένα πράγμα: το μεγαλύτερο διπλωματικό επίτευγμα της σύγκρουσης, το οποίο οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν ελπίζουν ότι θα οδηγήσει σε αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας για τους Παλαιστίνιους στη Γάζα και σε χώρο για την επιστροφή περισσότερων ομήρων στην πατρίδα τους.

Η δουλειά όμως δεν έχει τελειώσει. Περίπου 200 όμηροι – άνδρες, στρατιώτες των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, και ξένοι υπήκοοι ή με διπλή υποκοότητα – θα μείνουν πίσω, αν και οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ελπίζουν ότι κάποιοι από αυτούς θα ακολουθήσουν μετά το πρώτο κύμα απελευθέρωσης. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, με τους Αμερικανούς αξιωματούχους να σημειώνουν ότι η Χαμάς, η οποία βρίσκεται υπό τεράστια στρατιωτική πίεση, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την παύση αυτή στις μάχες για να απελευθερώσει περισσότερους ανθρώπους.

Ο πόλεμος θα συνεχιστεί όποτε τελειώσουν οι μεταφορές ομήρων. «Είμαστε σε πόλεμο και θα συνεχίσουμε τον πόλεμο», δήλωσε ο Νετανιάχου λίγες ώρες πριν από την ανακοίνωση. «Θα συνεχίσουμε μέχρι να πετύχουμε όλους τους στόχους μας». Σύμφωνα με το Politico, οι στόχοι αυτοί, επανέλαβε την Τρίτη το γραφείο του πρωθυπουργού, είναι «να συνεχιστεί ο πόλεμος προκειμένου να επιστρέψουν στην πατρίδα τους όλοι οι όμηροι, να ολοκληρωθεί η εξόντωση της Χαμάς και να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει νέα απειλή για το κράτος του Ισραήλ από τη Γάζα».

Ωστόσο, η διπλωματική οδύσσεια που ξεκίνησε λίγο μετά τη χειρότερη τρομοκρατική επίθεση στην ιστορία του Ισραήλ, κατά την οποία σκοτώθηκαν 1.200 άνθρωποι, οδήγησε στο πρώτο σημάδι ενός φωτός σε μια σκοτεινή εποχή. Η πρόθεση της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι να χρησιμοποιήσει την πρώτη πραγματική αποκλιμάκωση από το Ισραήλ και τη Χαμάς ως εφαλτήριο για να απελευθερώσει περισσότερο κόσμο.

Ο ρόλος του Κατάρ

Το Κατάρ, ο στενός σύμμαχος των ΗΠΑ με επιρροή στη Χαμάς, προσέγγισε τον Λευκό Οίκο λίγο μετά τις 7 Οκτωβρίου με πληροφορίες για τους ομήρους που μόλις είχαν πάρει οι μαχητές της. Το Ισραήλ και ο κόσμος εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε σοκ από την πιο θανατηφόρα ημέρα για τους Εβραίους μετά το Ολοκαύτωμα, μετά και την αρπαγή 250 ανθρώπων.

Το ανεξάρτητο εμιράτο της Μέσης Ανατολής πρότεινε να δημιουργηθεί ένας μικρός πυρήνας μεταξύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ για την επεξεργασία του ζητήματος των ομήρων. Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν απευθύνθηκε σε δύο από τους κορυφαίους υπολοχαγούς του, τον ΜακΓκουρκ και τον Τζος Γκέλτζερ, αναπληρωτή βοηθό του προέδρου στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Μαζί εργάστηκαν για να συντονιστούν για το πώς θα επιτευχθεί καλύτερα μια συμφωνία με τη Χαμάς.

Το διακύβευμα κατέστη σαφές στις 13 Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια μιας κλήσης Zoom μεταξύ του Προέδρου Τζο Μπάιντεν και των οικογενειών των αγνοούμενων Αμερικανών και ομήρων. Η συζήτηση διήρκεσε περισσότερο από όσο επέτρεπε το πρόγραμμα, καθώς ο Μπάιντεν άφησε όλους όσους βρίσκονταν στη γραμμή να διηγηθούν ιστορίες για τους αγαπημένους τους και να εκφράσουν τους φόβους τους.

Το θέμα των ομήρων έγινε κεντρικό στοιχείο των πολλαπλών τηλεφωνικών κλήσεων και των κατ’ ιδίαν συναντήσεων του Μπάιντεν με τον Νετανιάχου, μαζί με την πίεση προς το Ισραήλ να επιτρέψει την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε όσους έχουν ανάγκη και να διασφαλίσει ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις για την εξάλειψη της Χαμάς στη Γάζα θα έθεταν ως προτεραιότητα την ασφάλεια των πολιτών.

Η απελευθέρωση των πρώτων ομήρων

Οι προσπάθειες αυτές είχαν την πρώτη τους νίκη στις 23 Οκτωβρίου. Δύο Αμερικανοί πολίτες, η Natalie και η Judith Raanan, μητέρα και κόρη, αφέθηκαν ελεύθεροι από τη Χαμάς. Αυτό απέδειξε την ιδέα ότι το έργο του πυρήνα θα μπορούσε τελικά να εξασφαλίσει την απελευθέρωση ακόμη περισσότερων ομήρων.

Μια μέρα αργότερα, η Χαμάς έστειλε μήνυμα μέσω των καναλιών της στον πυρήνα: ένας αριθμός γυναικών και παιδιών που κρατούνταν αιχμάλωτοι μπορούσαν να φύγουν από τη Γάζα. Η παγίδα, όμως, ήταν ότι η ασφαλής διέλευσή τους θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν το Ισραήλ δεν ξεκινούσε την χερσαία εισβολή του στον θύλακα.

Οι Ισραηλινοί αποφάσισαν ότι οι όροι δεν ήταν αρκετά σταθεροί για να καθυστερήσουν την χερσαία εισβολή. Ακόμη δεν υπήρχαν αποδείξεις για τη ζωή οποιουδήποτε ομήρου από την πλευρά της Χαμάς. Τα ισραηλινά στρατεύματα εισέβαλαν στη Γάζα κοντά στα τέλη Οκτωβρίου, ακολουθώντας σύμφωνα με αμερικανούς αξιωματούχους «ένα σχέδιο σταδιακό που σχεδιάστηκε για να στηρίξει μια παύση αν επιτευχθεί συμφωνία».

Πολιτική αναγκαιότητα

Το περίγραμμα μιας συμφωνίας είχε αρχίσει να διαμορφώνεται. Η Χαμάς παρείχε πληροφορίες για 50 ομήρους της, δείχνοντας στον Μπάιντεν ότι ήταν δυνατόν να τους απελευθερώσει. Ο Αμερικανός πρόεδρος ανέφερε τις απόψεις του στον Νετανιάχου σε τηλεφώνημα στις 14 Νοεμβρίου και ο ισραηλινός ηγέτης συμφώνησε.

Ήταν αργότερα εκείνη την ημέρα που ο Νετανιάχου κυνήγησε τον ΜακΓκαρκ, λέγοντάς του πόσο σημαντικό ήταν για το Ισραήλ να επιτευχθεί η συμφωνία. Ο ισραηλινός λαός εξακολουθούσε να κατηγορεί τον πρόεδρό του για την δι0λή του αποτυχία, να διασφαλίσει το έθνος από τη Χαμάς και να φέρει τους Ισραηλινούς ομήρους στην πατρίδα. Μια συμφωνία δεν ήταν απλώς το ηθικό πράγμα που έπρεπε να γίνει. Ήταν μια πολιτική αναγκαιότητα.

Οι επιπλοκές παρέμειναν με την διακοπή των επικοινωνιών στη Γάζα και την είσοδο των IDF στο νοσοκομείο al-Shifa στη βόρεια Γάζα. Οι συνομιλίες συνεχίστηκαν μόνο όταν το Ισραήλ ενημέρωσε τη Χαμάς ότι οι IDF θα διατηρήσουν τη λειτουργία του νοσοκομείου.

Ο Μπάιντεν θεώρησε ότι ο χρόνος για να γίνει κάτι εξαντλούνταν. Στις 17 Νοεμβρίου τηλεφώνησε στον εμίρη του Κατάρ, σημειώνοντας ότι ο ΜακΓκαρκ θα βρισκόταν στη χώρα του την επόμενη ημέρα. Θα μπορούσαν να εξετάσουν το τελικό κείμενο της συμφωνίας διαμόρφωσης. Λίγο πριν φτάσει ο κορυφαίος σύμβουλος της Μέσης Ανατολής, το Κατάρ έλαβε κάποια σχόλια σχετικά με την προτεινόμενη συμφωνία από τη Χαμάς. Και οι δύο άνδρες κάλεσαν τον διευθυντή της CIA Μπιλ Μπερνς, ο οποίος άσκησε τη δική του περιφερειακή διπλωματία και ήταν ο κύριος σύνδεσμος με τη Μοσάντ, την υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ.

Ναι

Η συμφωνία ήταν «δομημένη για τις γυναίκες και τα παιδιά σε πρώτη φάση, αλλά με την προσδοκία για μελλοντικές απελευθερώσεις και με στόχο να επιστρέψουν όλοι οι όμηροι στις οικογένειές τους».

Το επόμενο πρωί, ο ΜακΓκαρκ βρισκόταν στο Κάιρο και συναντήθηκε με τον Abbas Kamel, τον επικεφαλής των αιγυπτιακών μυστικών υπηρεσιών. Καθώς μιλούσαν, ένας Αιγύπτιος βοηθός μπήκε μέσα με ένα μήνυμα: Οι ηγέτες της Χαμάς στη Γάζα αποδέχθηκαν σχεδόν όλα όσα είχαν συμφωνηθεί στη Ντόχα το προηγούμενο βράδυ.

Ο ΜακΓκαρκ επέστρεψε αεροπορικώς στο Ισραήλ στις 19 Νοεμβρίου για να μιλήσει στο πολεμικό υπουργικό συμβούλιο, μεταφέροντας την υπάρχουσα συμφωνία και την αντίδραση της Χαμάς σε αυτήν. Εκείνο το βράδυ, ανώτεροι Ισραηλινοί αξιωματούχοι ενημέρωσαν τις ΗΠΑ ότι συμφώνησαν με το σύμφωνο με κάποιες μόνο μικρές αλλαγές. Το Κατάρ έστειλε αυτή την έκδοση στη Χαμάς. «Είναι η τελική προσφορά και πρόταση», τόνισε ο ηγέτης του Κατάρ στους ομολόγους τους της Χαμάς.

Υπήρξαν κάποια μικρά μπρος-πίσω κατά τη διάρκεια των επόμενων 48 ωρών, αλλά έγινε σαφές ότι όλα τα μέρη θα αποδέχονταν τη συμφωνία. Στις 21 Νοεμβρίου, η Χαμάς έδωσε το πράσινο φως. Το μόνο που απέμενε ήταν η έγκριση της συμφωνίας από την ολομέλεια του υπουργικού συμβουλίου του Ισραήλ, κάτι που όλοι ανέμεναν ότι θα συνέβαινε.

Η είδηση για την υπογραφή τους ήρθε αργότερα στις 21 Νοεμβρίου στην Ουάσιγκτον. Είχε τελειώσει η βασανιστική διαδικασία πέντε εβδομάδων – και τώρα θα αρχίσει η διαδικασία της απελευθέρωσης.