Κλιματική αλλαγή: Ποιος ευθύνεται για περισσότερες εκπομπές άνθρακα, οι εύποροι ή οι φτωχοί;

Το πλουσιότερο 1% της ανθρωπότητας είναι υπεύθυνο για περισσότερες εκπομπές άνθρακα από το φτωχότερο 66%, με τρομερές συνέπειες για τις ευάλωτες κοινότητες και τις παγκόσμιες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής έκτακτης ανάγκης.

Η πιο ολοκληρωμένη μελέτη της παγκόσμιας κλιματικής ανισότητας που υλοποιήθηκε ποτέ, δείχνει ότι αυτή η ελίτ ομάδα, που αποτελείται από 77 εκατομμύρια ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων δισεκατομμυριούχων, εκατομμυριούχων και όσων οι αμοιβές ξεπερνούν τα 140.000 δολάρια ετησίως, αντιπροσώπευε το 16% όλων των εκπομπών CO2 το 2019. Αρκετές δηλαδή για να προκαλέσει πάνω από ένα εκατομμύριο θανάτους λόγω υπερβολικής ζέστης.

H κλιματική αλλαγή, η ατομική ευθύνη και οι ρυπογόνες ελίτ

Η έκθεση

Τους τελευταίους έξι μήνες, ο Guardian συνεργάστηκε με την Oxfam, το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης και άλλους εμπειρογνώμονες για τη διεξαγωγή της εξειδικευμένης έρευνας «The Great Carbon Divide», προκειμένου να διερευνηθούν οι αιτίες και οι συνέπειες των εκπομπών άνθρακα και τον δυσανάλογο αντίκτυπο των υπερπλούσιων ατόμων, που έχουν χαρακτηριστεί ως «η ελίτ των ρυπαινόντων».

Η στιγμή δημοσίευσης των ευρημάτων της έρευνας είναι η πέον κατάλληλη, καθώς η κλιματική δικαιοσύνη θα βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της συνόδου κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα COP28 αυτού του μήνα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η έκθεση της Oxfam δείχνει ότι ενώ το πλουσιότερο 1% τείνει να ζει σχεδόν απομονωμένο από την ροή του κλίματος, οι εκπομπές άνθρακα που παράγουν – 5,9 δισεκατομμύρια τόνοι CO2 το 2019 – ευθύνονται για τεράστια δυστυχία.

Χρησιμοποιώντας μια φόρμουλα «κόστους θνησιμότητας» – που χρησιμοποιείται και από την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ – υπολογίστηκε ότι αντιστοιχούν 226 επιπλέον θάνατοι παγκοσμίως για κάθε εκατομμύριο τόνους άνθρακα που παράγεται. Στο πλαίσιο της έρευνας, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι εκπομπές από το 1% και μόνο, θα ήταν αρκετές για να προκαλέσουν επιπλέον θανάτους 1,3 εκατομμυρίων ανθρώπων τις επόμενες δεκαετίες.

Δυσανάλογες επιπτώσεις

Κατά την περίοδο από το 1990 έως το 2019, οι συσσωρευμένες εκπομπές του 1% ισοδυναμούσαν με την εξάλειψη της περσινής συγκομιδής καλαμποκιού της ΕΕ, σιταριού στις ΗΠΑ, ρυζιού στο Μπαγκλαντές και κινεζικής σόγιας.

Οι επιπτώσεις αφορούν -δυσανάλογα φυσικά- ανθρώπους που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, περιθωριοποιημένες εθνοτικές κοινότητες, μετανάστες και γυναίκες και κορίτσια, που ζουν και εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους ή σε σπίτια ευάλωτα στα ακραία καιρικά φαινόμενα, σύμφωνα με την έρευνα. Αυτές οι ομάδες είναι λιγότερο πιθανό να έχουν αποταμιεύσεις, ασφάλιση ή κοινωνική προστασία, γεγονός που τις αφήνει πιο οικονομικά, καθώς και σωματικά, εκτεθειμένες σε πλημμύρες, ξηρασία, καύσωνες και δασικές πυρκαγιές.

Η έκθεση διαπιστώνει ότι θα χρειαζόταν περίπου 1.500 χρόνια για κάποιον στο χαμηλότερο 99% να παράγει τόσο άνθρακα όσο οι πλουσιότεροι δισεκατομμυριούχοι παράγουν σε ένα χρόνο.

«Οι υπερπλούσιοι λεηλατούν και μολύνουν τον πλανήτη μέχρι σημείου καταστροφής και είναι αυτοί που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν, που καταβάλουν το υψηλότερο τίμημα – ακόμη και την ίδια τους τη ζωή», δήλωσε η Κιάρα Λιγκουόρι, ανώτερη σύμβουλος πολιτικής για την κλιματική δικαιοσύνη της Oxfam. «Οι δίδυμες κρίσεις του κλίματος και της ανισότητας αλληλο-τροφοδοτούνται», πρόσθεσε χαρακτηριστικά.

Χάσμα υπέρ πάντων

Το χάσμα πλούτου μεταξύ των κρατών εξηγεί μόνο εν μέρει την ανισότητα αυτή. Η έκθεση δείχνει ότι το 2019 – το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν ολοκληρωμένα στοιχεία – οι χώρες υψηλού εισοδήματος (κυρίως στον παγκόσμιο Βορρά) ήταν υπεύθυνες για το 40% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 που βασίζονται στην κατανάλωση, ενώ η συμβολή από χώρες χαμηλού εισοδήματος (κυρίως στον παγκόσμιο Νότο) αφορούσε ένα αμελητέο 0,4%. Ενδεικτικό είναι ότι η Αφρική, η οποία φιλοξενεί περίπου ένα στους έξι ανθρώπους στον πλανήτη, ήταν υπεύθυνη για μόλις το 4% των εκπομπών.

Γιοτ, τζετ και μετοχές σε ρυπογόνες βιομηχανίες

Το υπερβολικό αποτύπωμα άνθρακα του 1% – που προέρχεται από σούπερ γιοτ, ιδιωτικά τζετ και επαύλεις μέχρι διαστημικές πτήσεις και καταφύγια για την «ημέρα της κρίσης» – είναι 77 φορές υψηλότερο από το ανώτερο επίπεδο που απαιτείται για να κορυφωθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.

Οι μετοχές πολλών υπερπλούσιων είναι σε εξαιρετικά ρυπογόνες εταιρείες. Αυτή η ελίτ έχει επίσης τεράστια και αυξανόμενη πολιτική δύναμη, μέσω ιδιοκτηρίας ή επιρροής σε μέσα ενημέρωσης και κοινωνικά δίκτυα, προσλαμβάνοντας διαφημιστικά γραφεία και συμβούλους δημοσίων σχέσεων και λομπίστες και έχοντας κοινωνικές σχέσεις με ανώτερους πολιτικούς, οι οποίοι είναι επίσης συχνά μέλη του πλουσιότερου 1%, σύμφωνα με την έκθεση.

Φαύλος κύκλος; Προφανώς. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ένα στα τέσσερα μέλη του Κογκρέσου φέρεται να έχει μετοχές σε εταιρείες ορυκτών καυσίμων, συνολικής αξίας μεταξύ 33 και 93 εκατομμυρίων δολαρίων. Η έκθεση λέει ότι αυτό βοηθά να εξηγηθεί γιατί οι παγκόσμιες εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνονται και γιατί οι κυβερνήσεις στον παγκόσμιο Βορρά παρείχαν 1,8 τρις δολάρια για να επιδοτήσουν τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων το 2020, σε αντίθεση με τις διεθνείς δεσμεύσεις τους για σταδιακή κατάργηση των εκπομπών άνθρακα.

Η Oxfam ζητά υψηλούς φόρους στους υπερπλούσιους και στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων για να υποστηρίξει τις χειρότερες πληγείσες χώρες, να μειώσει την ανισότητα και να χρηματοδοτήσει τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ισχυρίζεται, δε, πως ένας φόρος 60% στα εισοδήματα του πλουσιότερου 1% θα συγκέντρωνε 6,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές κατά 695 εκατομμύρια τόνους, που είναι περισσότερο από το αποτύπωμα του Ηνωμένου Βασιλείου το 2019.

Ο προσωρινός εκτελεστικός διευθυντής της Oxfam International, Αμιτάμπ Μπεχάρ, δήλωσε σχετικά: «Η μη φορολόγηση του πλούτου επιτρέπει στους πλουσιότερους να καταστρέφουν τον πλανήτη και να γυρνούν την πλάτη στη δημοκρατία. Η φορολόγηση του ακραίου πλούτου μεταμορφώνει τις πιθανότητές μας να αντιμετωπίσουμε τόσο την ανισότητα όσο και την κλιματική κρίση».