Εξαγωγές: Οι αβεβαιότητες εν μέσω πολλαπλών κρίσεων

Σημαντικές προκλήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες εξαγωγείς σε ένα περιβάλλον το οποίο ολοένα και δυσκολεύει, ιδίως με δεδομένο ότι χαμηλώνει ο πήχης της ανόδου του ΑΕΠ για τον βασικό υποδοχέα των ελληνικών εξαγωγών που δεν είναι άλλος από την ευρωζώνη. Ακόμη, η εντεινόμενη γεωπολιτική αστάθεια και κλιματική κρίση προσθέτουν υψηλούς βαθμούς αβεβαιότητας για τις εξαγωγές της χώρας, οι οποίες, ωστόσο, δείχνουν ένα βαθμό ανθεκτικότητας.

Την ίδια στιγμή, η επίδραση της καταστροφής στη Θεσσαλία, σε συνδυασμό με  τη μειωμένη φετινή παραγωγή ελαιόλαδου και επιτραπέζιων ελιών, αναμένεται να επιδράσουν αρνητικά στις εξαγωγές του τελευταίου 4μηνου του 2023, αφαιρώντας περίπου 1 ποσοστιαία μονάδα από τις εξαγωγές της χρονιάς, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας.

Ρόδι: Με όπλο την ποιότητα κατακτά τις αγορές

Οι συνθήκες και τα ανησυχητικά

Από εκεί και πέρα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών (εκτός πετρελαίου) υποχωρούν για πρώτη φορά μετά την πανδημία καταγράφοντας ετήσια μεταβολή της τάξης του -1% σε αποπληθωρισμένους όρους το τρίμηνο Ιούνιος-Αύγουστος 2023 (-2,7% σε ονομαστικούς όρους). Ωστόσο, παρά την επιβράδυνση, επιτυγχάνουν να  αυξήσουν οριακά το μερίδιό τους στην Ευρώπη, καλύπτοντας 0,56% των ευρωπαϊκών εξαγωγών κατά το τελευταίο τρίμηνο (έναντι 0,55% στο αντίστοιχο διάστημα του 2022) καθώς και να συμβάλλουν (σε συνδυασμό με τις μειωμένες εισαγωγές) στον περιορισμό του εμπορικού ελλείμματος κατά περίπου 200 εκατ. ευρώ (3% χαμηλότερα από το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022 σε ονομαστικούς όρους).

Σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, κατά τον Σεπτέμβριο του 2023, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε περίπου κατά το ήμισυ σε σχέση με το Σεπτέμβριο του 2022 και διαμορφώθηκε σε 404,3 εκατ. ευρώ. Η μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών οφείλεται στη μεγαλύτερη μείωση των εισαγωγών έναντι των εξαγωγών. Οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 10,3% σε τρέχουσες τιμές ( 10,1% σε σταθερές τιμές) και οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 16,3% σε τρέχουσες τιμές (-7,5% σε σταθερές τιμές). Ειδικότερα, οι εξαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα παρουσίασαν μείωση κατά 10,1% σε τρέχουσες τιμές (-12,2% σε σταθερές τιμές), ενώ οι εισαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα μειώθηκαν κατά 3,7% σε τρέχουσες τιμές (-3,3% σε σταθερές τιμές).

Σε επίπεδο 9μηνου, οι εξαγωγές παρουσίασαν μείωση κατά 6,2% σε τρέχουσες τιμές (-2,2% σε σταθερές τιμές), ενώ οι εισαγωγές κατέγραψαν μείωση κατά 10,8% σε τρέχουσες τιμές (-3,8% σε σταθερές τιμές). Ειδικότερα, σε τρέχουσες τιμές οι εξαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα παρουσίασαν οριακή αύξηση κατά 0,2%, ενώ οι αντίστοιχες εισαγωγές μείωση κατά 2,3% ( 4,4% και -4,0% σε σταθερές τιμές αντίστοιχα).

Συνεπώς, είναι εύλογο να υπάρχει ανησυχία ενόψει της δύσκολης συνέχειας, αν και παράγοντες του κλάδου εκτιμούν ότι οι ελληνικές εξαγωγές έχουν επιδείξει στοιχεία ανθεκτικότητας παρά τις συνεχόμενες και συνεχιζόμενες κρίσεις

Οι προβλέψεις

Πάντως, το τελικό κείμενο του προϋπολογισμού του 2024 προβλέπει άνοδο των εξαγωγών για την επόμενη χρονιά, κάτι που θα αποδειχθεί σημαντικό για την ελληνική ανάπτυξη, εφόσον συμβεί. Ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης προβλέπεται να υποχωρήσει (από το 2,9% στο 1,3%) και η δημόσια κατανάλωση να μειωθεί κι άλλο (από το -0,4% στο -1,6%), ενώ αντιθέτως προβλέπεται επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο 5,6% και των επενδύσεων στο 15,1%.

Πάντως, όπως ανέφερε πρόσφατα ανάλυση της ΕΤΕ, Η επίδραση της κλιματικής κρίσης αναμένεται να είναι ακόμη πιο έντονη το 2024, καθώς σε συνδυασμό με τη γεωπολιτική αστάθεια στην περιοχή –αλλά και την πληθωριστική κρίση η οποία προκαλεί κάμψη της ζήτησης– εκτιμάται ότι θα αφαιρέσει δύο ποσοστιαίες μονάδες από τη μεσοπρόθεσμη τάση ετήσιας ανάπτυξής τους που είναι 5% και τελικώς οι εξαγωγές να αυξηθούν την επόμενη χρονιά κατά 3%.

Οι κλάδοι

Η υψηλή τεχνολογία με τους κλάδους μηχανημάτων και φαρμάκων να κερδίζουν μερίδια έναντι των Ευρωπαίων ανταγωνιστών τους (με ετήσιες ανόδους 10% και 9%, αντίστοιχα, σε αποπληθωρισμένους όρους). Παράλληλα, τα τρόφιμα συνεχίζουν να έχουν συνεισφορά θετική, αλλά μειωμένη (κυρίως λόγω ελαιόλαδου), με ετήσια αύξηση της τάξης του 3%. Αντίθετα, πτώση σημειώθηκε στο σημαντικό σε συνεισφορά κλάδο των μετάλλων (-10%, κυρίως λόγω χαλκού και σιδήρου), ενώ η ένδυση κατέγραψε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία πτώση (-40%).

Η κλιματική κρίση έκρουσε εμφατικό σήμα κινδύνου, με τις πλημμύρες από την κακοκαιρία Daniel να πλήττουν σχεδόν το 20% της Θεσσαλίας – περιφέρεια η οποία καλύπτει το 6% των ελληνικών εξαγωγών (με περίπου 2 δισ. ευρώ εξαγωγές ετησίως). Η κρισιμότητα της συνεισφοράς της εστιάζεται κυρίως στα υψηλά (και διαχρονικά αυξανόμενα) μερίδιά της στις εξαγωγές αγροδιατροφής και μετάλλων (14% και 8%, αντίστοιχα) – τα οποία φτάνουν το 44% για τα γαλακτοκομικά και το ⅓ για το βαμβάκι. Σημειώνουμε επίσης ότι η Θεσσαλία παράγει περίπου το 20% των ζωοτροφών και του γάλακτος, προσφέροντας έτσι πρώτη ύλη σε συγγενείς κλάδους αγροδιατροφής άλλων περιφερειών.