Ειδική παροχή προστασίας μητρότητας

Με το, υπό διαβούλευση, Ν/Σ επεκτείνεται η ειδική προστασία μητρότητας σε όλες τις μισθωτές του e-ΕΦΚΑ καθώς και τις ελεύθερες επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες, την οποία δικαιούνται και όσες μητέρες απέκτησαν τέκνο έως και δεκατέσσερις (14) εβδομάδες πριν από τη λήξη του έτους 2023 και ειδικότερα έως και την 24/09/2023.

1.1. Εισαγωγή – Ιστορικό
1.1.1. Ν. 3655/2008 άρθρο 142

Με τις διατάξεις του άρθρου 142 του νόμου 3655/2008, θεσπίζεται ειδική παροχή για την εργαζόμενη μητέρα με σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις του ιδιωτικού τομέα,

• στα πλαίσια της λήψης μέτρων για την προστασία της μητρότητας και με
• στόχο τη συμβολή στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος, το οποίο εμφανίζεται έντονο στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες.

Ειδικότερα, στην ασφαλισμένη του ΙΚΑ – ΕΤΑΜ εργαζόμενη ως άνω μητέρα παρέχεται το δικαίωμα ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας ίσης με έξι μήνες, η οποία χορηγείται μετά τη λήξη:

• της άδειας λοχείας και
• της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, που προβλέπονται από το άρθρο 9 της ΕΓΣΣΕ των ετών 2004-2005.
• Στην περίπτωση που δεν γίνει χρήση της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας για την οποία, με βάση την Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. απαιτείται συμφωνία και του εργοδότη,
• η μητέρα δικαιούται αμέσως μετά τη λήξη της άδειας λοχείας την ως άνω ειδική άδεια προστασίας μητρότητας και
• στη συνέχεια το μειωμένο ωράριο.

Κατά τη διάρκεια της ειδικής άδειας και προκειμένου να μην υπάρξει απώλεια εισοδήματος στη μητέρα, λόγω της αποχής της από την εργασία,

• ΟΑΕΔ νυν ΔΥΠΑ της καταβάλει μηνιαίο ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό της εκάστοτε ΕΓΣΣΕ, όπως επίσης και την αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας.
• Σε περίπτωση δε μειωμένης απασχόλησης (4 ώρες ημερησίως ή 13 ημέρες το μήνα) κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, που προηγείται της κυοφορίας, το καταβαλλόμενο από τον ΟΑΕΔ νυν ΔΥΠΑ επίδομα μειώνεται στο μισό του ανωτέρω καθοριζόμενου ποσού.

Τέλος, για την εξασφάλιση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων της μητέρας,

• ο χρόνος της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας λογίζεται ως χρόνος ασφάλισης στον κλάδο σύνταξης του ΙΚΑ – ΕΤΑΜ και
• οι εισφορές υπολογίζονται επί του παραπάνω ποσού, από το οποίο ο ΟΑΕΔ νυν ΔΥΠΑπαρακρατεί την εισφορά ασφαλισμένου και την αποδίδει στο ΙΚΑ – ΕΤΑΜ μαζί με την προβλεπόμενη εισφορά του εργοδότη, η οποία βαρύνει τον ίδιο τον Οργανισμό (ΟΑΕΔ), νυν ΔΥΠΑ .

1.1.2. Ν. 4997/2022 άρθρο 43

Με το άρθρο 43 του νόμου 4997/2022, επέρχονται οι εξής τροποποιήσεις:

α) αυξάνεται η περίοδος της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας από έξι (6) σε εννέα (9) μήνες για τις μητέρες ασφαλισμένες στον e-Ε.Φ.Κ.Α. (τ. Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ.), οι οποίες εργάζονται ως μισθωτές σε σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου.
Η ρύθμιση αυτή έχει σκοπό τη χρονική επέκταση της προστασίας της μητρότητας και για τις μισθωτές του ιδιωτικού τομέα, σε αναλογία με την ειδική άδεια ανατροφής που δικαιούνται οι μητέρες εργαζόμενες στο Δημόσιο.
β) προβλέπει επίσης ότι την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας, δικαιούνται και

• η τεκμαιρόµενη μητέρα του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα, που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας και
• η εργαζόμενη, που υιοθετεί τέκνο από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και έως την ηλικία των οκτώ (8) ετών. [ΣΣ την επέκταση και σε αυτή την κατηγορία μητέρων είχε γίνει με τον νόμο 4808/2021].

Περαιτέρω, τίθενται ορισμοί ως προς τις έννοιες

• «εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο» και
• «ένταξη του παιδιού στην οικογένεια» προς άρση κάθε αμφιβολίας ως προς το περιεχόμενο αυτών των εννοιών.

Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί εφικτή η υλοποίηση της χορήγησης της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας στην εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο, ακόμη και πριν την τελεσιδικία της απόφασης υιοθεσίας, με τη φυσική ένταξη του παιδιού στην οικογένεια.

γ) προστίθεται παρ. 2, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα στην μητέρα να εκχωρήσει έως 7 μήνες από τους 9 της άδειας ειδικής προστασίας μητρότητας στον πατέρα.

Συνεπώς μέχρι σήμερα η ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας χορηγείται μόνον σε ασφαλισμένες του π. ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, ενώ αποκλείονται οι λοιπές μισθωτές μητέρες ασφαλισμένες του e-ΕΦΚΑ (π.χ. ασφαλισμένες π. ΤΑΥΤΕΚΩ, έμμισθες ασφαλισμένες π. ΕΤΑΑ, μισθωτές του π. ΕΤΑΠ-ΜΜΕ), και ασφαλισμένες στο κλάδο ασθένειας φορέων εκτός του e-ΕΦΚΑ (π.χ. ΕΔΟΕΑΠ), οι οποίες λαμβάνουν επίδομα κυοφορίας και λοχείας με βάση τις καταστατικές διατάξεις του Φορέα τους και όχι του π. ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, παρότι οι τελευταίες καταβάλλουν τις ίδιες εισφορές με τις ασφαλισμένες μισθωτές του π. ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.

Με το ισχύον νομοθετικό καθεστώς στις μητέρες ασφαλισμένες του e- ΕΦΚΑ που απασχολούνται ως ελεύθερες επαγγελματίες ή αγρότισσες δεν χορηγείται η ειδική παροχή προστασίας μητρότητας μετά τη λήξη επιδότησης της μητρότητας του άρθρου 6 του ν.4097/2012 (Α’ 235).

1.2. Επέκταση ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας

1.2.1. Επέκταση ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης σε όλες τις μισθωτές του e-ΕΦΚΑ

Με την προτεινόμενη ρύθμιση του άρθρου 147, η ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας, η οποία χορηγείται από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) σε μισθωτές του π. ΙΚΑ-ΕΤΑΜ μετά τη λήξη της επιδότησης της άδειας κυοφορίας και λοχείας, επεκτείνεται σε όλες τις μισθωτές ασφαλισμένες του e-ΕΦΚΑ, οι οποίες έχουν λάβει επίδομα κυοφορίας και λοχείας με βάση τις γενικές, ειδικές ή καταστατικές διατάξεις των λοιπών ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ Φορέων, Τομέων, Κλάδων ή Λογαριασμών ασφάλισης μισθωτών ή άλλου φορέα ασφάλισης ασθένειας.

Στόχος της προτεινόμενης ρύθμισης είναι η ισότιμη μεταχείριση των ασφαλισμένων μητέρων, με σκοπό την όσο το δυνατόν ευρύτερη προστασία της μητρότητας και την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, σε ευθυγράμμιση με τις αντίστοιχες συνταγματικές διατάξεις.

1.2.2. Επέκταση ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας για ελεύθερες επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες
Με την προτεινόμενη διάταξη του άρθρου 148 επιδιώκεται η αποκατάσταση της ανισότητας που σημειώνεται μεταξύ μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων ή αγροτισσών στο πεδίο της ανατροφής τέκνου, με τη χορήγηση της ειδικής αυτής παροχής διάρκειας εννέα μηνών από την ΔΥΠΑ.

Με την επέκταση του δικαιώματος της ειδικής παροχής στις ανωτέρω αναφερόμενες, ολοκληρώνεται η προσπάθεια προστασίας της μητρότητας για το σύνολο των εργαζομένων του e-ΕΦΚΑ, ανεξαρτήτως απασχόλησης και σχέσης εργασίας.

Επισημαίνεται ότι, από την διατύπωση της διάταξης δηλαδή να έχουν λάβει επίδομα κυοφορίας και λοχείας, εκτιμούμε ότι μένουν εκτός της προστασίας μητρότητας οι μητέρες που ασφαλίζονται σε ταμείο που ΔΕΝ χορηγεί επίδομα κυοφορίας. Θα πρέπει να υπάρξει γίνει νομοτεχνική διατύπωση που να καταλαμβάνει και τα ταμεία αυτά που δεν χορηγούν επίδομα κυοφορίας αλλά συνεχίζεται η καταβολή μισθού από τον εκάστοτε εργοδότη.

Η ΔΥΠΑ σε συνεννόηση με τον e-ΕΦΚΑ, θα ελέγχει σε μηνιαία βάση αν οι δικαιούχοι της επιδότησης είναι ασφαλιστικά ενήμερες ώστε να τους χορηγήσει την παροχή. Εφόσον οι εισφορές καταβάλλονται προσηκόντως από τις ασφαλισμένες μητέρες στον e-ΕΦΚΑ, ο χρόνος επιδότησης των ασφαλισμένων μητέρων λογίζεται ως χρόνος ασφάλισης που λαμβάνεται υπόψη για μελλοντικό συνταξιοδοτικό δικαίωμα.

Για την καταβολή της ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας:

• Των ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολουμένων αξιοποιείται ο Ειδικός Λογαριασμός Ανεργίας υπέρ των Αυτοτελώς και Ανεξαρτήτως Απασχολουμένων, ο οποίος εφεξής μετονομάζεται σε Ειδικό Λογαριασμό υπέρ των Αυτοτελώς και Ανεξαρτήτως Απασχολούμενων, ενώ
• Η καταβολή της ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας στις αγρότισσες χρηματοδοτείται από τον κρατικό υπολογισμό, με σκοπό να μην επιβαρυνθούν οι εν λόγω μητέρες, δεδομένου ότι οι αποδοχές τους από την εργασία κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα.
• Η αντιστοίχιση της προστασίας εκτείνεται έως και το δικαίωμα της μερικής μεταβίβασης της παροχής κατ’ επιλογή των ασφαλισμένων μητέρων στον έτερο γονέα (πατέρα).

*Παλαιολόγος Ι Λιάζος
Οικονομολόγος – Σύμβουλος Εργασιακών και Ασφαλιστικών