Laissez-faire leadership: Η μη αυταρχική μορφή διοίκησης

Το περίφημο lasser-faire του θεμελιωτή της πολιτικής οικονομίας Άνταμ Σμιθ, όλο και περισσότερο, ιδιαίτερα μετά την πανδημία Covid-19, δείχνει να μπαίνει στα επιχειρηματικά ήθη και τις συναφείς πρακτικές. Την ίδια στιγμή αποτελεί και πεδίον προβληματισμού, στους ακαδημαϊκούς κύκλους του μάνατζμεντ. Το ερώτημα όμως είναι: μπορεί ο καθένας να ενεργεί όπως θέλει μέσα σε μια επιχείρηση; Κάποιοι υποστηρίζουν οτι ναι, αυτό είναι εφικτό στο μέτρο που γίνονται σεβαστοί κάποιοι κανόνες.

«Η ελευθερία κινήσεων είναι πηγή καινοτομίας και ανάληψης κινδύνων που μπορούν όμως να ανοίξουν νέους δρόμους επιτυχίας», λένε σημαντικοί γκουρού του μάνατζμεντ. Επισημαίνουν δε ότι σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μοντέλα διοίκησης, το laissez-faire -γαλλικής προελεύσεως όρος ο οποίος ουσιαστικά σημαίνει «ελευθερία κινήσεων»- είναι ιδιαίτερο. Στα περισσότερα μοντέλα διοίκησης η ενεργός ή μη συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων αποτελεί βαρόμετρο και, ταυτόχρονα, κριτήριο για το αν ένα μοντέλο μπορεί να χαρακτηρι­στεί ως αυταρχικό (μικρή συμμετοχή των εργαζομένων) ή δημοκρατικό (ενεργός συμμετοχή των εργαζομένων). Ανάμεσα σ’ αυτά, κινούνται άλλα μοντέλα μεταξύ των οποίων και το laissez-faire, το οποίο χαρακτηρίζεται από τον μικρότερο δυνα­τό έλεγχο των εργαζομένων από τη διοί­κηση της επιχείρησης η οποία, ωστόσο, οφείλει να τους παρέχει τα κατάλληλα «εφόδια» και εξοπλισμό, ώστε αυτή η ελευθερία κινήσεων να μεταφραστεί σε αποτελεσματικότητα. Το συγκεκριμένο μοντέλο είναι δομημένο επάνω στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, η οποία καλλιερ­γείται μεταξύ των εργαζομένων και της διοί­κησης, με την τελευταία να μην επεμβαίνει ενεργά, όμως να είναι διακριτικά παρούσα, να καταγράφει και να προχωρά σε έναν τε­λικό απολογισμό.

Ωστόσο, η απουσία μίας κεντρικής ηγετικής φυσιογνωμίας εντός της επιχείρησης ενδέχεται να οδηγήσει σε φτωχότερα αποτελέσματα, καθώς οι ερ­γαζόμενοι ίσως περιοριστούν μόνο στον τομέα ευθύνης τους, χωρίς περαιτέρω πρωτοβουλίες, σε εσωτερικές διαφωνίες, λόγω της έλλειψης ηγετικού προσώπου που θα τα καθοδηγήσει, αλλά -σε βάθος χρόνου- και της σταδιακής έλλειψης κινήτρου, που μπο­ρεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα ποιοτικά κατώτερα του αναμενόμενου.

Ως εκ τού­του, το μοντέλο διοίκησης του laissez-faire leadership μπορεί, στην πράξη, να αποτε­λέσει μία εξαιρετική επιλογή για εφαρμογή σε ένα εργασιακό περιβάλλον, όπου οι εργα­ζόμενοι έχουν, ήδη, σημαντικό βαθμό αυτο­νομίας, αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και δεν φοβούνται να πάρουν πρωτοβουλίες ή δύσκολες αποφάσεις. Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης κατάστασης είναι πως το ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να αποδώσει άμεσα με το νέο σύστημα, χωρίς να χρεια­στεί χρόνο προσαρμογής στις νέες ανάγκες ή απαιτήσεις.

Εναλλακτικά, το συγκεκριμένο μοντέλο μπορεί να έχει και έμμεση εφαρμο­γή, μέσω της ανέλιξης σε διοικητικό αξίωμα ενός εργαζομένου, ο οποίος έχει συνηθί­σει στην σχετική αυτονομία, την οποία θα προσπαθήσει να εφαρμόσει γενικότερα. Το μοντέλο του laissez-faire leadership, επομένως, είναι περισσότερο ευνοϊκό και, ταυτόχρονα, καταλληλότερη επιλογή για επιχειρήσεις με έμπειρους εργαζομένους, μαθημένους να δουλεύουν ανεξάρτητα.

Παραδείγματα εφαρμογής

Πολλές είναι οι ιστορικές αναφορές για άτομα που προχώρησαν ή προσπάθησαν να προχωρήσουν στην εφαρμογή του συ­γκεκριμένου μοντέλου διοίκησης. Χαρα­κτηριστικότερο παράδειγμα, ίσως, αποτε­λεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ronald Reagan, τη δεκαετία του 1980, ο οποίος, στη διάρκεια της οκταετίας του στον Λευκό Οίκο, έδωσε εκτεταμένες αρ­μοδιότητες στον αρχηγό του επιτελείου του και σε στενούς συνεργάτες του. Άλ­λες περιπτώσεις προσωπικοτήτων συν­δεδεμένων με την έννοια του laissez-faire leadership, στη διεθνή βιβλιογραφία, είναι ο αμερικανός επιχειρηματίας και επενδυ­τής Warren Buffett, αλλά και ο αποβιώσας πριν λίγα χρόνια συνιδρυτής της Apple Steve Jobs, ο οποίος, μάλιστα, είχε δηλώσει σχετικά με τη φιλοσοφία προσλήψεων της εταιρείας πως «δεν έχει νόημα να προσλαμβάνουμε έξυ­πνους ανθρώπους για να τους λέμε τι θα κάνουν – προσλαμβάνουμε έξυπνους για να μας λένε εκείνοι τι θα κάνουμε!»,