Αποταμίευση: Πόσο βάζουν στην άκρη οι Ευρωπαίοι – Τι κάνουν οι Έλληνες [γράφημα]

“Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι” λέει το πασίγνωστο γνωμικό για την αποταμίευση και είναι μια από τις συνταγές που μας μάθαιναν από μικρά παιδιά, όταν μας έβαζαν να γράφουμε και εκθέσεις με αυτό το θέμα. Αλλά, ενώ οι περισσότεροι θα ήθελαν να βάζουν κάτι στην άκρη για το μέλλον, για πολλούς αυτό το “κάτι” είναι μικρό, όμως για άλλους, όπως για τους περισσότερους Έλληνες, έχει καταστεί αδύνατο.

ΗΠΑ: «Τρύπα» 1,1 τρισ. δολαρίων στις αποταμιεύσεις το διάστημα 2017/22

Το 2022, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά αποταμίευσαν το 1/8 των εισοδημάτων τους, σύμφωνα με τελευταία στοιχεία. Αυτή η τάση, όμως, είναι απλώς ο μέσος όρος, καθώς σε κάποιες χώρες οι πολίτες αποταμίευσαν περισσότερο και σε άλλες λιγότερο, ενώ σε χώρες, όπως η δικιά μας, φαίνεται να «έφαγαν από τα έτοιμα».

Πέρυσι, οι Ευρωπαίοι αποταμίευσαν το 1/8 του εισοδήματός τους, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Eurostat.

Το 2022, τα νοικοκυριά στην ΕΕ εξοικονόμησαν κατά μέσο όρο το 12,7% του διαθέσιμου εισοδήματός τους, ενώ το ποσοστό για τη ζώνη του ευρώ ήταν υψηλότερο, στο 13,7%.

Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών είναι αυτό που διαθέτουν τα νοικοκυριά για δαπάνες και αποταμίευση μετά από φόρους και μεταβιβάσεις, όπως ορίζεται από τη Eurostat.

«Εάν τα νοικοκυριά κερδίζουν 100 ευρώ, ξοδεύουν 78,3 ευρώ και μένουν με 12,7 ευρώ να ξοδέψουν», εξήγησε στο Euronews Business ο επικεφαλής οικονομολόγος της Astères, Σιλβέν Ντεσρινγκέρ. «Είναι φυσιολογικό νούμερο. Οι περισσότερες χώρες στην ΕΕ έχουν ποσοστό αποταμίευσης νοικοκυριών μεταξύ 10% και 15%», πρόσθεσε.

Πολύ υψηλότερο ποσοστό από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι κάτοικοι εξοικονόμησαν μόνο το 3,4% του εισοδήματός τους τον Σεπτέμβριο του 2023, σύμφωνα με τη Statista.

Πρωταθλήτρια Ευρώπης η Γερμανία

Στην ΕΕ, η Γερμανία έφτασε στην κορυφή του βάθρου με το υψηλότερο μεικτό ποσοστό αποταμίευσης (19,91), η Ολλανδία κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο (19,44) και το Λουξεμβούργο το χάλκινο (18,14).

Δύο χώρες βρίσκονται στο κόκκινο, με αρνητικά ποσοστά αποταμίευσης: ξοδεύουν περισσότερα από όσα κερδίζουν. Αυτά που κερδίζουν δεν επαρκούν για να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωσή τους, επομένως δανείζονται ή χρησιμοποιούν αποταμιεύσεις που έχουν συσσωρεύσει στο παρελθόν. Αυτές οι δύο χώρες είναι η Πολωνία και η Ελλάδα, που κατέγραψαν -0,8% και -4,0%, αντίστοιχα.

Ωστόσο, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά δεν μπαίνουν όλα σε ένα σακί. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις συμπεριφορές αποταμίευσης στην Ευρώπη, «όσο και μεταξύ των οικογενειών», εξήγησε στο Euronews Business ο Λουίτζι Γκουίζο, ερευνητής στο Κέντρο Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας (CEPR). «Υπάρχουν κάποιοι που τα ξοδεύουν όλα και εκείνοι που αποταμιεύουν ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους, αλλά είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί».

Ο πλούτος είναι σίγουρα ένας παράγοντας που εξηγεί τις συστηματικές ανισότητες στα ποσοστά αποταμίευσης των νοικοκυριών. «Βλέπουμε ότι στις χώρες με χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος [τα νοικοκυριά] αγωνίζονται να καλύψουν τις ανάγκες τους και επομένως μπορούν να αποταμιεύουν πολύ λίγα», παρατήρησε ο επικεφαλής οικονομολόγος της Asteres, Ντεσρινγκέρ.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα, η οποία γνώρισε μεγάλες οικονομικές δυσκολίες και επέβαλε μια σειρά από μέτρα λιτότητας, μειώνοντας το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.

«Το αρνητικό ποσοστό αποταμίευσης δείχνει ότι οι Έλληνες δεν έχουν βγει ακόμη από την κρίση. Από την άλλη πλευρά, οι χώρες με τις περισσότερες αποταμιεύσεις τείνουν να είναι πλουσιότερες», σημείωσε ο Ντεσρινγκέρ.

Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν τις πολιτισμικές διαφορές στις συνήθειες αποταμίευσης. Οι Γερμανοί εξοικονομούσαν σταθερά περισσότερο από το 8% του διαθέσιμου εισοδήματός τους τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ.

Ωστόσο, ο Λουίτζι Γκουίζο βρίσκει περιορισμένη αυτή την εξήγηση. «Οι διαφορές μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδας δεν υφίστανται επειδή στους Έλληνες αρέσει να ξοδεύουν τα πάντα και στους Γερμανούς όχι. Τα γερμανικά ποσοστά αποταμίευσης ήταν χαμηλά πριν από 20 χρόνια».

Το ποσοστό αποταμίευσης μιας χώρας επηρεάζεται από πολλές οικονομικές μεταβλητές, όπως η δημογραφική δομή της χώρας. «Οι νέοι τείνουν να αποταμιεύουν περισσότερα από τους συνταξιούχους που έχουν χαμηλότερη εισοδηματική ροή», εξήγησε ο Γκουίζο.

Επιστροφή στα προ πανδημίας επίπεδα

Οι Ευρωπαίοι εξοικονόμησαν λιγότερα το 2022 από ό,τι το 2021 (16,4%), σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, καθώς η επιστροφή στην κανονικότητα μετά τους περιορισμούς κατά την περίοδο της πανδημίας επέτρεψε στα νοικοκυριά να ξοδέψουν περισσότερεα για κατανάλωση, με ένα μεγάλο ποσοστό από αυτά να επιστρέφει στα προ πανδημίας επίπεδα.

«Αντικατοπτρίζει την επιθυμία να επιστρέψουμε στην κανονική ζωή πριν από την COVID», επιβεβαιώνει η Ελέν Μποντσόν, οικονομολόγος στην BNP Paribas.

«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η κατανάλωση των νοικοκυριών των Ευρωπαίων ανεστάλη, ενώ το εισόδημά τους διατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Αυτό προκάλεσε ένα αφύσικο άλμα στο ποσοστό αποταμίευσης σε ολόκληρη την ΕΕ», παρατήρησε η Μποντσόν.

Στο μεταξύ, το 2022 σηματοδότησε μια φάση οικονομικής ανάκαμψης, γεγονός που εξηγεί το χαμηλότερο ποσοστό αποταμίευσης σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Ωστόσο, τα διαδοχικά σοκ μετά την πανδημία, συμπεριλαμβανομένης της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και του επακόλουθου αυξανόμενου κόστους διαβίωσης, έχουν επίσης διαταράξει την αποταμίευση των νοικοκυριών. «Η οικονομική αβεβαιότητα πιθανότατα επιβαρύνει την κατανάλωση των νοικοκυριών και υποστηρίζει την προληπτική αποταμίευση», παρατήρησε.

Επιπλέον, ένας άλλος παράγοντας που παρακινεί τους Ευρωπαίους να αποταμιεύουν αντί να ξοδεύουν είναι τα αυξανόμενα επιτόκια.

Θα βελτιωθεί το ποσοστό αποταμίευσης;

Οι ειδικοί προβλέπουν μικρή αλλαγή στα ποσοστά αποταμίευσης των νοικοκυριών του επόμενου έτους.

«Προβλέπουμε ελαφρά πιο θετικά δεδομένα του χρόνου. Καθώς ο πληθωρισμός μειώνεται και εάν οι επιπτώσεις των οικονομικών κραδασμών εξαφανιστούν, τα νοικοκυριά είναι πιθανό να ανησυχούν λιγότερο για το μέλλον και να αποταμιεύουν λιγότερο», είπε η  Μποντσόν.

Το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών είτε θα παραμείνει το ίδιο είτε θα μειωθεί. «Αλλά η πρόβλεψη σημαίνει ότι υπάρχει πιθανότητα λάθους, οπότε ας μιλήσουμε σε ένα χρόνο για να δούμε αν είχαμε δίκιο», πρόσθεσε.