Κίνα: Οι απομακρυσμένες έρημοι κρύβουν μια ενεργειακή επανάσταση

Η Κίνα είναι η πλέον ρυπογόνος χώρα του πλανήτη, βασιζόμενη σε έως και 60% της συνολικής ενεργειακής παραγωγής της να προέρχεται από καύση άνθρακα. Όμως, οι άγονες εκτάσεις στις ερήμους της αλλά και άλλες τοποθεσίες στις οποίες αναπτύσσονται «πράσινα» έργα ίσως ανατρέψουν αυτό το δεδομένο, ρος όφελος ολόκληρου του πλανήτη.

Κίνα: Θα σώσει τον πλανήτη ή θα τον καταστρέψει;

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έρημος Kubuqi, στην Εσωτερική Μογγολία, περίπου 500 χιλιόμετρα από το Πεκίνο, που αποτελεί το επίκεντρο ενός έργου καθαρής ενέργειας το οποίο παρέχει αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για 1,1 εκατομμύρια σπίτια.

Η τεράστια έκταση είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι του σχεδίου του προέδρου Σι Τζινπίνγκ να παραδώσει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη τεχνητής ισχύος που έγινε ποτέ. Μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, η Κίνα στοχεύει να κατασκευάσει 225 ακόμη τέτοιες τεράστιες βάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε εκτάσεις – μαμούθ της ενδοχώρας.

Η εκστρατεία του Σι υπόσχεται να περιορίσει τη ζήτηση της Κίνας για ορυκτά καύσιμα, την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας και να οδηγήσει τον μεγαλύτερο ρυπαντή στον κόσμο σε μια εφικτή πορεία για τον μηδενισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Μόλις ολοκληρωθούν, οι βάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα έχουν συνολικά 455 γιγαβάτ ανεμογεννητριών και ηλιακών συλλεκτών. Αυτή είναι μεγαλύτερη ικανότητα παραγωγής καθαρής ενέργειας από αυτή που είναι διαθέσιμη σε οποιοδήποτε κράτους εκτός της Κίνας και σχεδόν το μέγεθος ολόκληρου του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Ινδίας, του τρίτου μεγαλύτερου ενεργειακού συστήματος στον κόσμο.

Λίγες λεπτομέρειες σχετικά με τις εξελίξεις στην έρημο της Κίνας έχουν αποκαλυφθεί από τότε που ο Σι περιέγραψε το όραμά του για τη στρατηγική σε μια ομιλία του το 2021. Όμως, το Bloomberg News και οι αναλυτές του BloombergNEF προσφέρουν την πρώτη σημαντική αξιολόγηση της προόδου σε αυτό το μεγαλεπήβολο έργο.

Συστοιχία παραγωγικής ηλιακής ενέργειας στο Pingdingshan, επαρχία Henan

Ρεκόρ πράσινης ενέργειας

Η ανάλυσή τους αποκαλύπτει μια ανάπτυξη ηλιακής και αιολικής ενέργειας που οδήγησε την Κίνα σε τροχιά για ρεκόρ φέτος, καθώς ξεπερνούν κατά πολύ την ήδη παγκόσμια υιοθέτηση της πράσινης ενέργειας. Τόση πολλή καθαρή ενέργεια έρχεται στο ενεργειακό δίκτυο που η χώρα θα μπορούσε να φτάσει στην κορύφωση των εκπομπών πολύ πριν από την προθεσμία του 2030, δίνοντας στον πλανήτη περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσει υπό έλεγχο τις παγκόσμιες θερμοκρασίες.

Αποτελεί επίσης κρίσιμο παράδειγμα, καθώς ο πρόεδρος της COP28, Σουλτάν Αλ Τζαμπέρ, πιέζει περισσότερες από 200 χώρες να χρησιμοποιήσουν τη σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα που ανοίγει αυτή την εβδομάδα στο Ντουμπάι για να δεσμευτούν για τριπλασιασμό της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μέσα στη τρέχουσα δεκαετία. Η επίτευξη του στόχου είναι, ίσως, η πιο σημαντική ενέργεια που μπορεί να κάνει ο κόσμος για να μηδενίσει τις εκπομπές, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.

Η Κίνα θα αυξήσει τη παραγωγή ενέργειας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε περίπου 3,9 τεραβάτ έως το 2030, τριπλάσιο από το ποσό το 2022, ανέφερε η BNEF σε έκθεσή της την περασμένη εβδομάδα. Ο Αλ Τζαμπέρ προτρέπει τις συμμετέχουσες χώρες στη σύνοδο κορυφής να επιδιώξουν να ανεβάσουν το παγκόσμιο σύνολο στα 11 τεραβάτ.

Οι προσπάθειες αξιολόγησης της στρατηγικής για την έρημο αποκάλυψαν λεπτομέρειες σχετικά με τα περίπου 90 γιγαβάτ από τα προγραμματισμένα 97 γιγαβάτ που προστέθηκαν σε μια πρώτη παρτίδα έργων, τα οποία στο σύνολό τους πρόκειται να εγκατασταθούν μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.

Προχωρούν τα έργα, αλλά βιαστικά σχεδιασμένα

Η ηλιακή παραγωγή θα διοχετεύεται ως εναλλασσόμενο ρεύμα που μπορεί να μεταδοθεί στο δίκτυο. Στις αρχές Νοεμβρίου, ολοκληρώθηκε περίπου το ένα τρίτο της χωρητικότητας και 50% ήταν υπό κατασκευή. Οι κατασκευαστές της χώρας είναι γνωστοί για τις βιασύνες στο τέλος του έτους για την τήρηση των προθεσμιών κατασκευής, σύμφωνα με το Bloomberg. Ένα γιγαβάτ είναι περίπου το ισοδύναμο της παραγωγής ενός τυπικού πυρηνικού αντιδραστήρα.

Για έναν μικρό όγκο παραγωγής, δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι εργασίες έχουν ξεκινήσει, σύμφωνα με την BNEF. Ορισμένα έργα που σχεδιάστηκαν βιαστικά μετά την ανακοίνωση του Σι αμφισβητούνται τώρα από τις τοπικές αρχές χρήσης γης ή περιβαλλοντικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου ενός έργου στην Εσωτερική Μογγολία που υποστηρίζεται ότι βλάπτει τα δάση.

Η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται τα έργα έχει ήδη οδηγήσει αρκετούς αναλυτές να αναβαθμίσουν τις εκτιμήσεις τους για την υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας φέτος.

Η Κίνα θα εγκαταστήσει περισσότερα από 300 γιγαβάτ ηλιακής και αιολικής δυναμικότητας το 2023, σχεδόν διπλάσιο από τον όγκο ενός έτους νωρίτερα, σύμφωνα με τις προβλέψεις της BNEF. Το παγκόσμιο σύνολο το 2022 ήταν 338 γιγαβάτ.

Οι έρημοι της Κίνας

Οι έρημοι είναι «κλειδί»

Η αρχική παρτίδα των έργων επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στις ερήμους της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων των Gobi στον βορρά και του Takla Makan στα δυτικά. Προσφέρουν οφέλη για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: μεγάλους ουρανούς και ανοιχτές πεδιάδες με την πιο σταθερή ηλιοφάνεια και σταθερούς ανέμους στην Κίνα. Είναι επίσης αραιοκατοικημένες, καθιστώντας πολύ πιο εύκολη την κατασκευή έργων μεγάλης κλίμακας.

Και υπάρχει ένα οικονομικό πλεονέκτημα: η γη είναι φθηνή επειδή υπάρχει μικρός ανταγωνισμός με τη βιομηχανική γεωργία ή την ανάπτυξη ακινήτων και η τεράστια κλίμακα πολλών κατασκευών μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κόστους. Αυτοί οι παράγοντες σημαίνουν ότι οι ΑΠΕ της ερήμου θα είναι πιθανότατα από τις φθηνότερες πηγές ενέργειας στον κόσμο.

Αυτό είναι δυνητικά κρίσιμο σε μια εποχή που ο παγκόσμιος τομέας καθαρής ενέργειας υφίσταται την πιο σοβαρή οικονομική πίεση εδώ και χρόνια, ακόμη και την ίδια στιγμή που οι εγκαταστάσεις ξεφυτρώνουν η μια μετά την άλλη, και με περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια την ημέρα να επενδύονται μόνο στην ηλιακή ενέργεια.

Οι εταιρείες πιέζονται από το ασταθές κόστος, τα υψηλά επιτόκια και —ιδιαίτερα στην Κίνα— τον έντονο ανταγωνισμό που μειώνει τις τιμές των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας σχεδόν κατά 80% από το 2010.

Η κατασκευή μεγάλης κλίμακας ενεργειακών μονάδων μπορεί να βοηθήσει στην αξιοποίηση των ώριμων πλέον βιομηχανιών καθαρής ενέργειας της Κίνας, στηρίζοντας τη χώρα για να επιταχύνει την ενεργειακή της μετάβαση, και βοηθώντας να μπορέσει ακόμη και να ολοκληρώσει τη διαδικασία πριν από τις δυτικές χώρες.

Μεταξύ των ωφελημένων από την ανάπτυξη είναι οι τεράστιες κρατικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας της Κίνας. Η China Energy Investment Corp., η China Three Gorges Corp., η China Datang Corp., η China Huaneng Group Co. και η State Power Investment Corp., συμμετείχαν όλες σε έργα μέχρι στιγμής.

Οι βάσεις ηλεκτρικής ενέργειας στην έρημο θα συμβάλουν επίσης στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης για κινέζους προμηθευτές εξοπλισμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίοι αντιμετωπίζουν περιορισμούς στο εμπόριο ή αυξημένο έλεγχο στις εξαγωγές, ιδίως προς ΗΠΑ και ΕΕ.

Άκαρπες προσπάθειες χωρίς κατάλληλο δίκτυο

Οι επόμενες φάσεις μπορεί να αποδειχθούν πιο δύσκολες, καθώς θα εξαρτώνται από τις προσπάθειες της Κίνας να επεκτείνει το δίκτυο γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας εξαιρετικά υψηλής τάσης, οι οποίες μπορούν να μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια σε χιλιάδες χιλιόμετρα.

Η ικανότητα σύνδεσης μακρινών κόμβων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με αστικά κέντρα ζήτησης έχει εμποδίσει την ανάπτυξη μαζικών έργων καθαρής ενέργειας σε μέρη όπως οι ανεμοδαρμένες πεδιάδες των κεντρικών ΗΠΑ ή οι ηλιόλουστες έρημοι της Βόρειας Αυστραλίας.

Η λύση της Κίνας είναι ένα εθνικό δίκτυο νέων γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας που θα μπορούσε να πάρει δεκαετίες να υλοποιηθεί και να κοστίσει έως και 300 δισεκατομμύρια δολάρια για την εγκατάσταση. Έχει ήδη κατασκευάσει περισσότερους από 30 τέτοιους αγωγούς, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος έχει ελάχιστους.

Αρκετές από τις υπάρχουσες γραμμές UHV της Κίνας διασχίζουν βόρειες ερήμους που φιλοξενούν τώρα τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επί του παρόντος χρησιμοποιούνται ελάχιστα και μεταδίδουν κυρίως ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από άνθρακα. Οι αρχές στοχεύουν να χρησιμοποιήσουν την υποδομή για την παροχή καθαρής ενέργειας σε ανατολικές μεγαλουπόλεις όπως η Σαγκάη και το Πεκίνο.

Δυνητική ανάπτυξη στα δυτικά της χώρας

Υπάρχει επίσης μια άλλη προοπτική: αντί τα ηλεκτρόνια να ρέουν προς τα ανατολικά, τα εργοστάσια θα μπορούσαν να κινηθούν δυτικά. Γύρω από τα πλούσια σε υδροηλεκτρικά βουνά και τα ποτάμια του Σιτσουάν και του Γιουνάν, οι τοπικοί ηγέτες χρησιμοποιούσαν προηγουμένως την υπόσχεση της φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας για να προσελκύσουν ενεργοβόρες βιομηχανίες και τώρα φιλοξενούν εργοστάσια της Toyota και της Contemporary Amperex Technology Co., τον κορυφαίο κατασκευαστή μπαταριών στον κόσμο.

Ο βιομηχανικός κόμβος Baotou της εσωτερικής Μογγολίας, παραδοσιακά κέντρο άνθρακα και χάλυβα, διαφημίζεται ως η «Πράσινη Πόλη του Πυριτίου του Κόσμου», για να δελεάσει εργοστάσια που επεξεργάζονται το μέταλλο το οποίο απαιτείται για ημιαγωγούς με χαμηλού κόστους ανανεώσιμη ενέργεια. Περίπου 70 μίλια νότια στο Ordos, η Envision Energy – παραγωγός μπαταριών και ο δεύτερος μεγαλύτερος κατασκευαστής στροβίλων στην Κίνα – κατασκευάζει ένα βιομηχανικό ενεργειακό πάρκο με αιολική και ηλιακή ενέργεια και χρήση υδρογόνου για την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων και εξαρτημάτων.

Οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Εσωτερική Μογγολία αυξήθηκαν φέτος και λειτουργούν ως καταλύτης για τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, φέρνοντας ταχεία ανάπτυξη στην οικονομία της Κίνας, σύμφωνα με κρατικούς αξιωματούχους.

Οι κατασκευαστές εξοπλισμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παρακολουθούν, επίσης, τα έργα ηλιακής και αιολικής ενέργειας, με στόχο να επωφεληθούν από τη βιασύνη των επενδύσεων. Η Κίνα προβλέπεται να δει μέση ετήσια επένδυση στον ενεργειακό εφοδιασμό της τουλάχιστον 386 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2050, και ενδεχομένως περισσότερα από 600 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε ένα πλαίσιο πιο επιθετικής δράσης για το κλίμα, ανακοίνωσε η BNEF τον Μάιο.

Σε ορισμένες από τις απομακρυσμένες τοποθεσίες, οι κάτοικοι βλέπουν επίσης μια ευκαιρία να ευημερήσουν. Κάποιοι αγρότες προσλαμβάνονται για να πειραματιστούν φυτεύοντας κάτω από τις τεράστιες σειρές των πάνελ. Άλλοι προσλαμβάνονται σε νέες θέσεις εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Μια βασική πρόκληση που αντιμπετωπίζει ο Σι στη στρατηγική του για υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την Κίνα είναι αν η υποδομές μπορούν να συμβαδίσουν με τον χείμαρρο νέων ηλιακών και αιολικών εγκαταστάσεων. Μια προηγούμενη, και πολύ μικρότερη, έκρηξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα μέσα της περασμένης δεκαετίας είχε ως αποτέλεσμα τον εξοπλισμό καθαρής ενέργειας αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων να παραμείνει σε αδράνεια, επειδή το δίκτυο δεν μπορούσε να διαχειριστεί την αύξηση της παραγωγής.

Ορισμένες τοπικές κυβερνήσεις έχουν περιορίσει την ηλιακή δυναμικότητα φέτος και μειώνουν τους ρυθμούς ισχύος κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν η παραγωγή φωτοβολταϊκών είναι στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Ο ταχέως αναπτυσσόμενος τομέας αποθήκευσης μπαταριών της Κίνας, ο οποίος προορίζεται να βοηθήσει ώστε να διασφαλιστεί ότι η καθαρή ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παραδοθεί όταν χρειάζεται, παλεύει με χαμηλά ποσοστά χρήσης και προβλήματα ασφάλειας.

Η χρήση άνθρακα συνεχίζεται αδιάκοπα

Μια άλλη δυσάρεστη πραγματικότητα είναι ο ακόμα κρίσιμος ρόλος του άνθρακα. Η Κίνα συνεχίζει να προσθέτει νέους σταθμούς παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα και πέρυσι ενέκρινε τη μεγαλύτερη νέα επέκταση δυναμικότητας από το 2015, σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα και το Global Energy Monitor.

Πολλές νέες εγκαταστάσεις άνθρακα, συμπεριλαμβανομένης της Εσωτερικής Μογγολίας, κατασκευάζονται ακόμη και ταυτόχρονα με τις ηλιακές και αιολικές συστοιχίες.

Το Πεκίνο λέει ότι στόχος του είναι να παράσχει ένα δυνητικά σπάνια χρησιμοποιούμενο «κόφτη» για διαλείπουσα παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να διατηρήσει την ενεργειακή ασφάλεια διατηρώντας την επιλογή να χρησιμοποιεί τον εγχώρια άφθονο άνθρακά του. Για να βοηθήσει στην ενθάρρυνση της πολιτικής, η κυβέρνηση της Κίνας όρισε αυτόν τον μήνα τέλη για την αποζημίωση των μονάδων ορυκτών καυσίμων όταν μένουν αχρησιμοποίητες.

Ο Σι το αποκαλεί αρχή του «να χτίζεις το νέο πριν απορρίψεις το παλιό».

Επικρίσεις περιβαλλοντολόγων

Επικριτές όπως η Greenpeace υποστηρίζουν ότι η προσθήκη νέας παραγωγής με καύση άνθρακα αυξάνει τους κινδύνους υψηλότερων εκπομπών και εκτρέπει τις δαπάνες από εναλλακτικές λύσεις, όπως βελτιώσεις δικτύου και αποθήκευση μπαταριών.

Η Κίνα έκαψε περισσότερο άνθρακα πέρυσι από ό,τι συνολικά ο υπόλοιπος πλανήτης και βασιζόταν στα καύσιμα για περισσότερο από το 60% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ανέφερε ο IEA σε πρόσφατη έκθεσή του. Ενώ η παραγωγή ενέργειας από άνθρακα θα κορυφωθεί γύρω στο 2025, η ταχύτητα με την οποία το καύσιμο υποβιβάζεται σε υποστηρικτικό ρόλο παραμένει αβέβαιη, σύμφωνα με τον οργανισμό.

Ακόμη και με την κορυφαία υιοθέτηση της καθαρής ενέργειας παγκοσμίως, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια παρέχουν επί του παρόντος μόνο το 10% περίπου της ηλεκτρικής ενέργειας της Κίνας.

Η ηλιακή, αιολική, πυρηνική και υδροηλεκτρική δυναμικότητα είναι τώρα σε επίπεδο που μπορεί να καλύψει και τελικά να ξεπεράσει την αύξηση της ζήτησης ενέργειας στην Κίνα, σύμφωνα με τον Λαουρί Μιλιβίρτα, επικεφαλής αναλυτή του Κέντρου Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα-CREA. Εάν ο ρυθμός ανάπτυξης διατηρηθεί, οι εκπομπές της Κίνας θα πέσουν το επόμενο έτος και ενδεχομένως «να εισέλθουν σε διαρθρωτική πτώση», είπε.