Τσάρλι Μάνγκερ, αντιπρόεδρος Berkshire Hathaway, 1924-2023

Ο Γουόρεν Μπάφετ εδώ και χρόνια είναι γνωστός ως ο «προφήτης» της Όμαχα, για το επιχειρηματικό του δαιμόνιο και την ικανότητά του να προβλέπει πού κινούνται οι αγορές. Τα δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια που συγκέντρωσε – και οι φανατικοί επενδυτές που τον ακολούθησαν – ίσως να μην είχαν υλοποιηθεί ποτέ, όμως, εάν δεν υπήρχε ένας άνθρωπος: ο Τσάρλι Μάνγκερ.

Ο Μάνγκερ, ο οποίος πέθανε την Τρίτη σε ηλικία 99 ετών, ήταν ο αντιπρόεδρος της Berkshire Hathaway και ο έμπιστος επιχειρηματικός εταίρος του Μπάφετ, που ωθούσε τον άνθρωπο που τελικά έγινε ο πασίγνωστος «προφήτης» από το επενδυτικό του στυλ να αντλεί έως και το τελευταίο δυνατό από μια υποτιμημένη μετοχή.

Τσάρλι Μάνγκερ: Ο θρυλικός επενδυτής «θρηνεί» για το μεγαλύτερο επενδυτικό λάθος του

Η μετατόπιση του Μπάφετ από το στυλ του Μπεν Γκράχαμ, τον πατέρα των επενδύσεων αξίας, βοήθησε να γίνει η Berkshire ο γίγαντας που είναι σήμερα. Ο όμιλος ετερογενών δραστηριοτήτων αξίζει τώρα περισσότερα από 780 δισεκατομμύρια δολάρια με μερίδια στην Apple, την Coca-Cola και την Bank of America, ενώ έχει την ιδιοκτησία του σιδηροδρόμου BNSF και της ασφαλιστικής εταιρείας Geico. Όλα οφείλονται στον Μάνγκερ.

«Ο Τσάρλι με έσπρωξε προς την κατεύθυνση να μην αγοράζω απλώς ευκαιρίες, όπως με είχε διδάξει ο Μπεν Γκράχαμ», είπε κάποτε ο Μπάφετ. «Αυτός ήταν ο πραγματικός αντίκτυπος που είχε πάνω μου. Χρειάστηκε μια ισχυρή δύναμη για να με μετακινήσει από την περιοριστική άποψη του Γκράχαμ. Ήταν η δύναμη του μυαλού του Τσάρλι. Διεύρυνε τους ορίζοντές μου».

Ο επίσης δισεκατομμυριούχος γέννημα-θρέμα της Ομάχα, Τσάρλι, γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1924 από τον Άλφρεντ και τη Φλόρενς Μάνγκερ, βίωσε τη Μεγάλη Ύφεση, σπούδασε μετεωρολογία στο στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τελικά αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ, παρόλο που δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις προπτυχιακές του σπουδές. (Ήταν ένα σημείο που σχεδόν εμπόδισε την εισαγωγή του στο Χάρβαρντ, αλλά η προτροπή ενός οικογενειακού φίλου στον κοσμήτορα εξασφάλισε τελικά τη θέση του). Ο χρόνος του στον στρατό τον οδήγησε στην Καλιφόρνια, όπου τελικά και εγκαταστάθηκε μόνιμα.

Ενώ η δικηγορία και οι επενδύσεις σε ακίνητα θα τον βοηθούσαν να βγάλει το πρώτο του εκατομμύριο δολάρια, ήταν η σχέση του με τον Μπάφετ που τελικά τον έκανε γνωστό – όταν μπήκε για πρώτη φορά στη λίστα δισεκατομμυριούχων του Forbes, είπε στο περιοδικό, «Συνδέομαι με τον Γουόρεν τόσο καιρό, που σκέφτηκα ότι θα ήμουν απλώς μια υποσημείωση».

«Όπως και ο Γουόρεν, είχα μεγάλο πάθος να γίνω πλούσιος», είπε ο Μάνγκερ στην Τζάνετ Λόου για τη βιογραφία του το 2000, «Damn Right». «Όχι επειδή ήθελα Ferrari. Ήθελα την ανεξαρτησία και την ήθελα απεγνωσμένα».

Πώς γνωρίστηκαν οι δύο ανδρες

Οι δύο διάσημοι επενδυτές συναντήθηκαν μόλις το 1959, παρόλο που είχαν μεγαλώσει στην ίδια πόλη. Ο Μάνγκερ εργάστηκε κυρίως στο παντοπωλείο Buffett & Son ως έφηβος τη δεκαετία του 1930.

Ο Μπάφετ το 1959 πάλευε να «πουλήσει» μια επενδυτική συνεργασία σε μια οικογενειακή επισχείρηση, αλλά δεν μπορούσε καν να τραβήξει την προσοχή τους. Όταν τελικά του παρέδωσαν μια επιταγή 100.000 δολαρίων, ο Μπάφετ σάστισε. Πίσω από την απόφαση, είπε ο πατριάρχης της οικογένειας, ήταν το γεγονός ότι ο Μπάφετ τού θύμιζε τον Μάνγκερ.

Τα παιδιά του ζευγαριού διοργάνωσαν τελικά δείπνο για τους δύο άνδρες. Η συγκυρία ήταν τυχαία: ο Γκράχαμ, ο μέντορας του Μπάφετ, είχε μόλις αποσυρθεί και ο Μπάφετ χρειαζόταν έναν νέο συνεργάτη με τον οποίο θα συζητούσε τις επενδυτικές ιδέες του.

Βρήκε στον Μάνγκερ έναν έξυπνο συνεργάτη με δηκτικό χιούμορ. Στην αρχή αντάλλαξαν πληροφορίες για μετοχές, αλλά ο καθένας έκανε τις δικές του επενδύσεις για τις ξεχωριστές τους εταιρείες: την Buffett Partnership και την Wheeler, Munger & Company, αντίστοιχα. Η συνεργασία τους ήταν άτυπη, κρίνοντας ανεξάρτητα τις επενδύσεις, αλλά συχνά κατέληγαν στην ίδια πλευρά του μητρώου μετόχων. Το 1978, ο Μάνγκερ κάθισε με τον Buffett στο διοικητικό συμβούλιο της Berkshire.

Ήταν οι ξεχωριστές τους επενδύσεις σε μια εταιρεία που ονομάζεται Blue Chip Stamps που τελικά εδραίωσαν τη συνεργασία των δύο, όταν η επιχείρηση συγχωνεύθηκε σε μια αμφιλεγόμενη αναδιάρθρωση με την Berkshire το 1983. Η κίνηση, που αποσκοπούσε στην επίλυση πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων, έδωσε ένα μερίδιο 2% της Berkshire στον Μάνγκερ. Έτσι έγινε κεντρικό πρόσωπο σε μια εταιρεία που γρήγορα προχωρούσε πολύ πέρα από τις κλωστοϋφαντουργικές της ρίζες.

Το βασικό λάθος στην προσέγγιση του Γκράχαμ, πίστευε ο Μάνγκερ, ήταν ότι προσπαθούσε να αποφύγει το είδος του πόνου που βίωσε στο Μεγάλο Κραχ του 1929 αναζητώντας ευκαιρίες. Αλλά σήμαινε επίσης ότι ο Γκράχαμ αγνοούσε πολλές καλές εταιρείες που διαπραγματεύονταν σε δίκαιες τιμές.

Η αλλαγή προσέγγισης έφερε εξαιρετικά αποτελέσματα για την Berkshire. Ακόμη και όταν η αγορά συνέβαλε στην άνοδο του ευρύτερου αμερικανικού χρηματιστηρίου, οι αποδόσεις τους ξεχώρισαν: μέχρι το τέλος του 2022 η Berkshire είχε κερδίσει σχεδόν 3,8 εκατομμύρια τοις εκατό από το 1964, ξεπερνώντας κατά πολύ την απόδοση περίπου 24.000% στον S&P 500 την ίδια χρονική περίοδο. Και αυτή είναι η διαφορά που τους έκανε τους Τζον Λένον και Πολ ΜακΚάρτνεϊ του επενδυτικού κόσμου.

Ο Μάνγκερ, λιγομίλητος κατά καιρούς (ήταν γνωστός ότι απαντούσε σε ερωτήσεις στην ετήσια συνάντηση της Berkshire λέγοντας «Δεν έχω τίποτα να προσθέσω»), στήριξε την επενδυτική του καριέρα κατανοώντας τις λανθασμένες εκτιμήσεις που επηρέασαν τη λήψη αποφάσεων του ίδιου και των άλλων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Berkshire προσπάθησε —κυρίως με επιτυχία— να περιμένει υπομονετικά όταν άλλοι με τις προσφορές τους ωθούσαν μετοχές σε ύψη ρεκόρ, και επίσης γιατί άργησε να επενδύσει σε εταιρείες τεχνολογίας καθώς άρχισαν να κινούν την αγορά των ΗΠΑ. Αλλά όταν ο Μπάφετ και ο Μάνγκερ τελικά κινήθηκαν, όπως έκαναν και με την Apple, είχαν κάθε σκοπό να τα καταφέρουν.

«Παίζοντας πόκερ στο στρατό και ως νέος δικηγόρος βελτίωσα τις επιχειρηματικές μου δεξιότητες», είπε ο Μάνγκερ. «Αυτό που πρέπει να μάθεις είναι να πας πάσο νωρίς όταν οι πιθανότητες είναι εναντίον σου, ή αν έχεις καλό χαρτί, να το υποστηρίξεις πολύ γιατί δεν έχεις συχνά καλό χαρτί. Η ευκαιρία έρχεται, αλλά δεν έρχεται συχνά, οπότε αδράξτε την όταν έρθει».

Η απλή προσέγγισή του στις επενδύσεις, καθώς και η πίστη του στην ειλικρινή λειτουργία μιας επιχείρησης, τον βοήθησαν να γίνει αγαπητός στους καθημερινούς Αμερικανούς που παρακολουθούσαν καθώς οι επιχειρήσεις και οι αγορές γίνονταν όλο και πιο περίπλοκες. Συνέχισε να εκφέρει γνώμη για τα κρυπτονομίσματα, τους επενδυτικούς τραπεζίτες, τις εταιρείες ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων και τη χρήση των κερδών προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων – ένα μέτρο κέρδους που υποστήριξε ότι ήταν ανοησία.

Ο λόγος του ήταν οξύς, με τον Μπάφετ να γράφει το 2000 ότι «όποιος διδάσκει καλούς τρόπους σαφώς θα έπρεπε να δουλέψει πολύ πάνω στον Τσάρλι».

Ωστόσο, αυτό ακριβώς προσέλκυσε δεκάδες χιλιάδες μετόχους της Berkshire στην Ομάχα κάθε χρόνο για να ακούσουν από τον επενδυτή.

Τα ρητά του γέμισαν βιβλία. Μεταξύ αυτών ήταν: «Δεν με πειράζει η μοιχεία. Είναι η υπεξαίρεση»· «Εκείνο το κάθαρμα που δημιούργησε αυτό το ανόητο λογιστικό σύστημα που, από όσο γνωρίζω, δεν τον έχουν γδάρει ζωντανό, αλλά θ’ έπρεπε». «Η λατρεία στο βωμό της διαφοροποίησης, νομίζω ότι είναι πραγματικά τρελή». «Υπάρχει περισσότερη άγνοια για τα οικονομικά παρά για το σεξ».

Η ικανότητα του Μάνγκερ να καθηλώνει το κοινό με την προσέγγισή του «πες το όπως είναι» είχε απήχηση επί δεκαετίες, ακόμη και όταν οι διχασμοί στη χώρα του εντάθηκαν (βίωσε δεκάδες διαδηλώσεις κατά τις ετήσιες συναντήσεις του Berkshire). Ο Μάνγκερ περιέγραψε τον εαυτό του ως έναν άτυπο Ρεπουμπλικανό, με τη συντηρητική του τάση να μετατοπίζεται συχνά μακριά από τη γραμμή του κόμματος.

Ώθησε το δικηγορικό του γραφείο και τον Μπάφετ τη δεκαετία του 1960 να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση της νομικής υπεράσπισης του γιατρού Λέον Μπέλους, σε μια υπόθεση που άνοιξε το δρόμο για νόμιμες αμβλώσεις στην Καλιφόρνια και που ο ίδιος ο Μάνγκερ είπε ότι «ήταν η πρώτη φθορά στην πανοπλία των περιορισμών στις αμβλώσεις». Οι διαφαινόμενες πληθυσμιακές προκλήσεις αποτελούσαν μέρος της συλλογιστικής του.

Αυτή η υπολογιστική νοοτροπία τον καθόριζε. Έλεγε στους μαθητευόμενούς του ότι «πρέπει να αναγνωρίζουν την πραγματικότητα ακόμα και όταν δεν αρέσει σε κάποιον» και ότι «δεν υπάρχει μία και μοναδική φόρμουλα» για επιτυχία στην επιχείρηση ή στις επενδύσεις.

«Η ζωή είναι μια ολόκληρη σειρά από κόστος ευκαιρίας», είπε. «Πρέπει να παντρευτείς τον καλύτερο άνθρωπο που είναι βολικό να βρεις ότι θα σε έχει. Μια επένδυση είναι περίπου η ίδια διαδικασία».

Ερωτηθείς νωρίτερα αυτό το έτος από τους Financial Times σχετικά με το αποτύπωμά του στον κόσμο, ο Μάνγκερ απάντησε: «Θα ήθελα η κληρονομιά μου να είναι μια πιο αδυσώπητη αποφασιστικότητα να αναπτύξω και να χρησιμοποιήσω αυτό που αποκαλώ “ασυνήθιστη λογική”».