Προληπτική αγωγή θα μειώσει τις μολύνσεις HIV πάνω από 30%

Τις λιγότερες νέες μολύνσεις από HIV/AIDS είχαμε το 2022 σε σύγκριση με τις τελευταίες δεκαετίες, με τις εκτιμήσεις των ειδικών να υπολογίζουν ότι προσβλήθηκαν περίπου 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι. Την ίδια χρονιά, επιτεύχθηκε και μείωση 58% στις νέες μολύνσεις στα παιδιά, που υπολογίζεται ότι έφτασαν τις 130.000 (από 90.000-120.000).

Αντίθετα στη χώρα μας, οι νέες διαγνώσεις εμφάνισαν αυξητική τάση, σε αντίθεση με την πτωτική πορεία των τελευταίων τεσσάρων ετών και επιπλέον οι διαγνώσεις γίνονται αρκετά καθυστερημένα.

Στα θετικά του 2022 για τη χώρα μας περιλαμβάνεται η έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Μητρώου HIV και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση αντιρετροϊικών φαρμάκων και παραπεμπτικών ιικού φορτίου, καθώς και η πρόσφατη έκδοση του ΦΕΚ για την υλοποίηση της χορήγησης PrEP στην Ελλάδα.

Τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης αφορούσαν γυναίκες, ετεροφυλόφιλους, άτομα άνω των 50 ετών και αλλοδαπούς

Η χρήση προφυλακτικού βασική για την προστασία από τον ιό HIV

Τα στοιχεία αυτά παραθέτει η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ) με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, επισημαίνοντας πως μέχρι πριν δύο δεκαετίες, η παγκόσμια πανδημία του AIDS φαινόταν ασταμάτητη. Τα τελευταία όμως δεδομένα από την UNAIDS δείχνουν ότι η πανδημία του AIDS μπορεί να τερματιστεί εάν ακολουθηθούν πολιτικές με γνώμονα την επιστήμη, την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων, την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών και τη σημαντική οικονομική επένδυση στην αντιμετώπιση του AIDS.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 630.000 άνθρωποι πέθαναν από νοσήματα που σχετίζονται με το AIDS το 2022.

Ως το τέλος του 2022, παγκοσμίως ζούσαν με HIV (PLHIV) 39 εκατομμύρια άνθρωποι (33,1–45,7 εκατομμύρια), με τα 29,8 εκατομμύρια, (το 76,4%) να παίρνουν αντιρετροϊική θεραπεία.

Στο 71% περίπου των ατόμων που ζουν με HIV, έχει επιτευχθεί καταστολή του ιικού φορτίου, γεγονός που επιτρέπει στα άτομα αυτά να ζήσουν μια μακρά, υγιή ζωή και να έχουν μηδενικό κίνδυνο σεξουαλικής μετάδοσης του HIV.

Στην Ελλάδα, από τα δεδομένα του ΕΟΔΥ, από την εμφάνιση της νόσου έως σήμερα, έχουν καταγραφεί περίπου 20.493 περιστατικά με κυριότερο τρόπο μετάδοσης την απροφύλακτη σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών.

Σημαντικό πρόβλημα παραμένει η πολύ καθυστερημένη διάγνωση καθώς από τις νέες διαγνώσεις του 2022, 198 (52,5%) είχαν κάτω από 350 κύτταρα/mm3 και 126 (33,4%) είχαν κάτω από 200 κύτταρα/mm3, ενώ 10,6% άτομα είχαν ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξαν προχωρημένη νόσο AIDS.

Τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης, καταγράφηκαν στις γυναίκες (72,6%), στα άτομα που μολύνθηκαν μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής (74,4%), στα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών κατά τη διάγνωση (68%) και στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας (67,9%).

Το 48,1% των περιστατικών HIV που διαγνώστηκαν το 2022, ξεκίνησε αντιρετροϊκή θεραπεία εντός 30 ημερών από τη στιγμή της διάγνωσης, ενώ το 70,1% άρχισε να λαμβάνει αγωγή μέσα σε 90 ημέρες από τη διάγνωση

Ένα ανησυχητικό θέμα που προκύπτει από τα πρόδρομα αποτελέσματα για το πρώτο 10μηνο του 2023 είναι ότι είχαμε 531 νέες διαγνώσεις HIV (5,1 ανά 100.000 πληθυσμού),  οι οποίες  κυμαίνονται σε λίγο υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των 4 προηγούμενων ετών. Τα τελευταία χρόνια είχε καταγραφεί σχετικά πτωτική πορεία των νέων διαγνώσεων ετησίως και κυρίως στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (ΑΣΑ), και τα αίτια αυτής της ανόδου θα πρέπει να διερευνηθούν περισσότερο.

Προεξάρχουσα ηλικιακή ομάδα κατά τη διάγνωση είναι αυτή των 30-39 ετών.

Δεδομένα από το Συνέδριο

Η ΕΕΜΑΑ διοργανώνει το ετήσιο συνέδριό της στις 1-3 Δεκεμβρίου με στόχο την ευαισθητοποίηση, έγκυρη ενημέρωση και συνεχή εκπαίδευση των επαγγελ­ματιών υγείας και του ευρύτερου κοινού πάνω σε θέματα πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης της HIV λοίμωξης.

Στο συνέδριο έχουν υποβληθεί αξιόλογες εργασίες οι οποίες συνεισφέρουν στη βαθύτερη κατανόηση και ανάδειξη σημαντικών παραμέτρων της νόσου.

Τα προγράμματα

Δεδομένα από το πρόγραμμα «ΜΟΡΦΕΑΣ» σε άτομα με HIV που διαγνώστηκαν κατά την περίοδο 2019-2021, επιβεβαιώνουν το πρόβλημα της καθυστερημένης διάγνωσης με 52% καθυστερημένες διαγνώσεις (AIDS ή CD4 κάτω από 350 κύτταρα/μl), μακρό χρονικό διάστημα μεταξύ μόλυνσης και HIV διάγνωσης περίπου 3,2 έτη, καθώς και σημαντικό ποσοστό (51,4%) των χαμένων ευκαιριών επαφής με το σύστημα υγείας για τη διάγνωση του HIV.

Δεδομένα του προγράμματος «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ», που αφορούν σε μία HIV-1 επιδημία μεταξύ των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στη Θεσσαλονίκη (2019-2021) φάνηκε ότι η μετάδοση του ιού στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιείται σε τοπικό επίπεδο και είναι πρόσφατη, ενώ η προέλευση της διαφέρει από την αντίστοιχη στην Αθήνα (2011-2013).

Σωματίδια του HIV (κίτρινο) σε πορεία μετάδοσης

Αίτια θανάτου

Σε μια καταγραφή των αιτίων θανάτου για τα έτη 2022 και 2023 σε άτομα με HIV, φάνηκε ότι στην πλειοψηφία των περιστατικών (29%) ήταν αποτέλεσμα χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών (overdose, ατυχήματα υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ), 21% νεοπλασίες μη σχετιζόμενες με την HIV λοίμωξη, 8% οξέα καρδιαγγειακά συμβάντα, ενώ μόλις 17% ήταν καταστάσεις σχετιζόμενες με AIDS. Φαίνεται λοιπόν ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της HIV λοίμωξης, οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα θνητότητας οφειλόμενη στον HIV, αλλά προβλήματα σχετιζόμενα με την ψυχική σφαίρα κι οι επιπτώσεις αυτών επηρεάζουν σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης μεταξύ των PLHIV.

Σε μια ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας στην οποία χρησιμοποιήθηκε μαθηματικό μοντέλο που προσομοιώνει τη μετάδοση της HIV λοίμωξης, φάνηκε ότι αν η Ελλάδα συνεχίσει την ίδια στρατηγική χωρίς PrEP, η HIV επίπτωση αναμένεται να μειωθεί κατά 32,4% το 2030 σε σχέση με το 2010.

Η υλοποίηση της PrEP, σε ΑΣΑ με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, αναμένεται να μειώσει την επίπτωση κατά 58%. Για να επιτευχθεί ο στόχος της κατά 90% μείωσης της επίπτωσης το 2030, θα πρέπει η PrEP να προσφερθεί και σε ΑΣΑ με συμπεριφορά μετρίου κινδύνου. Για να είναι η παρέμβαση οικονομικά αποδοτική, η διάμεση ετήσια χρήση PrEP ανά ΑΣΑ, ανά έτος θα πρέπει να ανέρχεται μέχρι τους 10 μήνες.

Δράσεις ΕΕΜΑΑ

Η ΕΕΜΑΑ σε συνεργασία με τους φοιτητές Ιατρικής και τους Δήμους πραγματοποίησε δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού στις 28 Νοεμβρίου, σε κεντρικά σημεία των Δήμων Αθηναίων, Πάτρας, Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης και Ηρακλείου από τις 12 – 6 μ.μ..

Παράλληλα, συνεχίζει την ενημέρωση μαθητών Β΄ και Γ΄ Λυκείου διαφόρων περιοχών της χώρας για θέματα πρόληψης της HIV λοίμωξης.

Σε Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, επιπλέον θα λειτουργήσουν Κινητές Μονάδες Εξέτασης, όπου κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό του ΕΟΔΥ θα διενεργεί δωρεάν και ανώνυμους ελέγχους με τη μέθοδο της ταχείας δοκιμασίας (rapid test) για τον HIV και τα υπόλοιπα ΣΜΝ με συμβουλευτική πριν και μετά το τεστ με σκοπό τόσο την έγκαιρη διάγνωση όσο και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού.

Μέσα από προσεγμένες δράσεις, που με ένα τρόπο φιλικό προκαλούν σκέψεις, ενδιαφέρον και συμμετοχή, η ΕΕΜΑΑ καλεί τον κόσμο να ευαισθητοποιηθεί και ενεργοποιηθεί στην πόλεμο ενάντια στην μετάδοση του HIV και του στίγματος που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που ζουν με αυτόν.