Ρωσία: Περισσότερες πολυεθνικές έμειναν παρά έφυγαν – Τι δείχνουν έρευνες

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, πάνω από 1.000 ξένες εταιρείες ανακοίνωσαν ότι θα αποχωρήσουν από την εγχώρια αγορά σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο.

Έχουν περάσει περισσότεροι από 20 μήνες από την έναρξη του πολέμου και η ρωσική κυβέρνηση τώρα δηλώνει πως πολλές από αυτές τις εταιρείες δεν έχουν τηρήσει τον λόγο τους. «Περισσότερες ξένες εταιρείες παραμένουν στη Ρωσία από εκείνες που εγκατέλειψαν τη χώρα», τόνισε ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, στο Business Insider στα τέλη Οκτωβρίου.

Ρωσία: Στο προσκήνιο η νέα ελίτ της Ρωσίας μετά τη φυγή των πολυεθνικών

Αληθεύουν όμως οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί; Το BI εξέτασε δύο σημαντικές πηγές δεδομένων για να ελέγξει τις δηλώσεις της ρωσικής κυβέρνησης.

Έλεγχος γεγονότων του Κρεμλίνου Νο 1: Δεδομένα από το Πανεπιστήμιο Yale

Το Πανεπιστήμιο Yale διεξάγει μια διαρκή μελέτη που εξετάζει ποιες ξένες εταιρείες έχουν εγκαταλείψει τη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος.

Μια ομάδα εμπειρογνωμόνων και εθελοντών φοιτητών με γνώσεις 10 γλωσσών – συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών, ουκρανικών, αγγλικών και πολωνικών – ενημερώνει καθημερινά τον κατάλογο. Συντάσσουν τη λίστα χρησιμοποιώντας δημόσιες πηγές, όπως κανονιστικές και φορολογικές καταθέσεις και αναφορές από εσωτερικούς πληροφοριοδότες. Η μελέτη του Yale επικεντρώθηκε σε εταιρείες με τουλάχιστον 100 εκατομμύρια δολάρια σε παγκόσμια έσοδα σε οποιοδήποτε έτος κατά την τελευταία δεκαετία.

Διαχωρίζει τα ευρήματά της σε πέντε κατηγορίες.

Τα στοιχεία του Yale δείχνουν ότι πολλές επιχειρήσεις περιορίζουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία, αλλά ότι μόλις το ένα τρίτο των εταιρειών που εξέτασε έχει προχωρήσει σε πλήρη ρήξη με τη Ρωσία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, 552 ξένες εταιρείες εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία. Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει εκείνες των οποίων οι δραστηριότητες λειτουργούν υπό την προσέγγιση «business-as-usual» και εκείνες που έχουν περιορίσει σημαντικά τις επενδύσεις και τις δραστηριότητές τους.

Εν τω μεταξύ, άλλες 502 εταιρείες έχουν τερματίσει τις περισσότερες – αν όχι όλες – δραστηριότητές τους στη ρωσική αγορά, διατηρώντας παράλληλα ανοιχτές τις επιλογές επιστροφής, σύμφωνα με τη λίστα του Yale. Συνολικά, όμως, μόλις 535 εταιρείες έχουν προβεί μια καθαρή ρήξη με τη ρωσική αγορά.

Αυτό που δείχνει είναι ότι, όπως δήλωσε η ρωσική κυβέρνηση τον Οκτώβριο, ο αριθμός των εταιρειών που εξακολουθούν να λειτουργούν στη Ρωσία είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό εκείνων που έχουν πραγματοποιήσει πλήρη έξοδο.

Έλεγχος γεγονότων του Κρεμλίνου Νο 2: Στοιχεία από τη Σχολή Οικονομικών του Κιέβου

Το Kyiv School of Economics, ή KSE, εξετάζει επίσης τις δραστηριότητες των εταιρειών στη Ρωσία.

Το KSE εξέτασε τις κορυφαίες φορολογούμενες εταιρείες στη Ρωσία που απέφεραν ετήσια έσοδα άνω των 5 εκατομμυρίων δολαρίων και στις οποίες οι αλλοδαποί κατέχουν μερίδιο μεγαλύτερο του 51%. Ο κατάλογός του περιλαμβάνει πληροφορίες από σύνολα δεδομένων όπως αυτά της έρευνας του Yale και έναν άλλο κατάλογο από το Πανεπιστήμιο του St. Gallen στην Ελβετία.

Λαμβάνει τα δεδομένα της από τις ειδήσεις και τις επίσημες δηλώσεις των εταιρειών. Το ινστιτούτο εξετάζει επίσης τα δεδομένα με την ουκρανική κυβέρνηση και ενημερώνει καθημερινά τη βάση δεδομένων του.

Το KSE έχει έξι κατηγορίες για εταιρείες που βρίσκονται σε διάφορα στάδια λειτουργίας ή απόσυρσης στη Ρωσία. Ακολουθούν τα αποτελέσματά τους από τις 21 Νοεμβρίου:

Τα στοιχεία του KSE δείχνουν ότι οι περισσότερες ξένες εταιρείες δεν έχουν εγκαταλείψει τη Ρωσία. Ειδικότερα, 1.582 εταιρείες συνεχίζουν να λειτουργούν στη Ρωσία και μόλις 300 έχουν αποχωρήσει πλήρως μετά την εισβολή της στην Ουκρανία. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσες ακριβώς ξένες εταιρείες δραστηριοποιούνταν στη χώρα πριν από την έναρξη του πολέμου.

Τελικά, μένουν ή φεύγουν;

«Και παρόλο που τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλές εταιρείες εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται -σε διαφορετικό βαθμό- στην τοπική αγορά, υπάρχουν πολλά περισσότερα από όσα φαίνονται με την πρώτη ματιά», δήλωσε στο BI ο Steven Tian, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Ηγεσίας Διευθυντών του Yale και ένας από τους επικεφαλής ερευνητές της λίστας του Yale.

Υπήρξε μια αρχική βιασύνη εξόδου από τη Ρωσία τις εβδομάδες μετά την εισβολή της στην Ουκρανία – αλλά ο Tian διαπίστωσε ότι οι εταιρείες αποσύρονται τώρα από τη χώρα με «πολύ πιο αργό ρυθμό». Πολλά από τα μεγαλύτερα οικιακά ονόματα έχουν ήδη αποχωρήσει από την αγορά. «Οι περισσότερες -αλλά όχι όλες- εταιρείες που έχουν απομείνει στη Ρωσία είναι πολύ μικρότερες σε μέγεθος», πρόσθεσε.

Σε μια ανάλυση των στοιχείων της στις 20 Νοεμβρίου, η KSE ανέφερε ότι ενώ το ποσοστό των εταιρειών που έκλεισαν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία αυξήθηκε απότομα μέχρι τα μέσα Απριλίου 2022, η αναλογία αυτών που αποχωρούν ή παραμένουν στην αγορά παρέμεινε στάσιμη τους τελευταίους 15 μήνες.

Στις μεγάλες μάρκες που έκαναν έκοψαν κάθε επαφή με τη Ρωσία περιλαμβάνονται η McDonald’s και ο πάροχος ενέργειας BP, ο οποίος δέχθηκε πλήγμα 25 δισ. δολαρίων από την αποχώρησή του.

Οι προφάσεις

Οι ξένες εταιρείες που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία έχουν επικαλεστεί διάφορους λόγους για να μην εγκαταλείψουν την αγορά, συμπεριλαμβανομένων λειτουργικών, ηθικών και πολιτικών προκλήσεων.

Η ιταλική εταιρεία μόδας Benetton δραστηριοποιείται στη Ρωσία με την προσέγγιση «business-as-usual». Επικαλέστηκε τις μακροχρόνιες σχέσεις με τους εταίρους της και τις υποχρεώσεις της έναντι των εργαζομένων στη Ρωσία. Η Unilever και η Nestlé έχουν μειώσει αλλά δεν έχουν καταργήσει τις δραστηριότητές τους στη χώρα, επικαλούμενες υποχρεώσεις προς το προσωπικό των εταιρειών τους και τον ρωσικό λαό.

Η Ρωσία δυσχεραίνει την έξοδο των ξένων εταιρειών

Πολλές είναι, μάλιστα, και οι εταιρείες που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία γιατί έχουν «κολλήσει» στη διαδικασία εξόδου από την αγορά.

Η ρωσική κυβέρνηση δυσκολεύει όλο και περισσότερο τις ξένες εταιρείες να εγκαταλείψουν την αγορά της. Έχει εισαγάγει μια σειρά από απότομα εμπόδια στη διαδικασία, όπως η απαίτηση από τις εταιρείες να καταβάλλουν δωρεές στο κράτος και να πωλούν τα περιουσιακά τους στοιχεία με μεγάλη έκπτωση πριν μπορέσουν να αποχωρήσουν από τη χώρα.

Πρόσφατα, το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι οι δυτικές επιχειρήσεις που θέλουν να εγκαταλείψουν τη Ρωσία πρέπει να πουλήσουν τις συμμετοχές τους στο ρωσικό ρούβλι. Η κίνηση αυτή θα μπορούσε να καθυστερήσει περαιτέρω τις εταιρικές εξόδους και να προκαλέσει μεταφορές σε ξένο νόμισμα για τις εταιρείες που αποχωρούν από την αγορά.

Όπως δήλωσε στους Financial Times τον Σεπτέμβριο η Agathe Demarais, ανώτερη συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, «είναι σαφές εκ των υστέρων ότι ήταν πιο λογικό για τις δυτικές επιχειρήσεις να εγκαταλείψουν τη Ρωσία αμέσως παρά να υιοθετήσουν μια στάση αναμονής».

Οι εταιρείες που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία συμβάλλουν στην άνθηση της οικονομίας της χώρας εν καιρώ πολέμου. Σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ρωσίας αυξήθηκε κατά 5,5% το τρίτο τρίμηνο σε σχέση με πέρυσι – αντιστρέφοντας τη μείωση κατά 3,5% την ίδια περίοδο πέρυσι.

Όμως, ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης της Ρωσίας έχει κατευθυνθεί σε αμυντικές και κυβερνητικές δαπάνες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μεταφράζεται σε ευημερία για πολλούς Ρώσους που αντιμετωπίζουν την αύξηση των τιμών. Έτσι, παρόλο που το Κρεμλίνο θέλει να βγαίνει προς τα έξω μια ρόδινη εικόνα της οικονομίας της χώρας, «η πραγματική κατάσταση είναι άσχημη», σύμφωνα και με τον διακεκριμένο Ρώσο οικονομολόγο, Igor Lipsits.