Υπενθύμιση για τις υποχρεώσεις των εργοδοτών σύμφωνα με το Ν. 4990/2022

Με τον νόμο 4990/2022, θεσπίζεται η υποχρέωση εσωτερικών διαύλων αναφοράς στον ιδιωτικό τομέα και τα σχετικά με τον ορισμό Υ.Π.Π.Α. που ο ορισμός πρέπει να ολοκληρωθεί για τις επιχειρήσεις με 50 -249 εργαζόμενους μέχρι την 17η Δεκεμβρίου 2023 και να ενημερωθεί η Ανεξάρτητη Αρχή ΣΕΠΕ εντός 2 μηνών από τον ορισμό.

Εισαγωγή – Σκοπός & Αντικείμενο του νόμου

Από το Ν. 4990/2022, απορρέει, νέα υποχρέωση των εργοδοτών.

Σκοπός του νόμου

Σκοπός του νόμου είναι η διασφάλιση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου προστασίας των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου και η ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2019.

Αντικείμενο του νόμου

Το αντικείμενο του νόμου συνίσταται στην ίδρυση ενός συστήματος εσωτερικής ή εξωτερικής αναφοράς, ή σε δημόσια αποκάλυψη σχετικά με παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου, επωνύμως ή ανωνύμως και στη συνέχεια ταυτοποιήθηκαν, στην προστασία των προσώπων που αναφέρουν τις εν λόγω παραβιάσεις,

· στην οργάνωση της διαδικασίας υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης των αναφορών και

· στις κυρώσεις που επιβάλλονται σε περίπτωση παραβιάσεως των διατάξεων του παρόντος.

Οι διατάξεις εφαρμόζονται του νόμου

Οι διατάξεις εφαρμόζονται για την προστασία προσώπων που αναφέρουν ή αποκαλύπτουν:

α) παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου, στους τομείς των δημοσίων συμβάσεων, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών κλπ.

β) παραβιάσεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης και

γ) παραβιάσεις που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά.

Θέσπιση εσωτερικού διαύλου αναφοράς στον Ιδιωτικό Τομέα και Ορισμός ΥΠΠΑ

Εισαγωγή – Γενικά

Με το άρθρο 9 του Ν. 4990/2022, καθιερώνεται η υποχρέωση εσωτερικών διαύλων αναφοράς στον ιδιωτικό τομέα.

Προβλέπονται τα σχετικά με τον ορισμό Υ.Π.Π.Α. στον ιδιωτικό τομέα.

Ειδικότερα

· Οι φορείς ιδιωτικού τομέα που απασχολούν ταυτόχρονα πενήντα (50) ή περισσότερους εργαζόμενους σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4308/2014 (Α’ 251) ανεξάρτητα από τη φύση της δραστηριότητάς τους, υποχρεούνται να ορίσουν Υ.Π.Π.Α. σχετικά με παραβιάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της αξιολογούμενης ρύθμισης.

Ο όρος «ταυτόχρονα» έχει την έννοια της μοναδικής χρονικής στιγμής κατά την οποία πληρούται το όριο των πενήντα (50) εργαζομένων.

Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα υποχρεούνται να διατηρούν Υ.Π.Π.Α. για δύο (2) ημερολογιακά έτη μετά το έτος κατά το οποίο συμπλήρωσαν τον αριθμό των πενήντα (50) απασχολούμενων.

Από τη γενική υποχρέωση ορισμού Υ.Π.Π.Α. εξαιρούνται οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που απασχολούν λιγότερους από πενήντα (50) εργαζόμενους.

· Προβλέπεται ο προαιρετικός ορισμός Υ.Π.Π.Α. σε επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόμενους.

· Ακόμα, ορίζεται η υποχρεωτικότητα καθιέρωσης Υ.Π.Π.Α. σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους τομείς.

Οι φορείς αυτοί είναι συνεπώς υπόχρεοι να καθιερώσουν εσωτερικό δίαυλο αναφοράς ανεξάρτητα από τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούν.

· Δίνεται η δυνατότητα σε φορείς του ιδιωτικού τομέα με πενήντα (50) έως διακόσιους σαράντα εννέα (249) εργαζόμενους να χρησιμοποιούν κοινούς παραλήπτες αναφορών.

· Ο Υ.Π.Π.Α. σε φορέα του ιδιωτικού τομέα ορίζεται για τουλάχιστον ένα ημερολογιακό έτος.

Ωστόσο, η θητεία του Υ.Π.Π.Α. μπορεί να τερματιστεί νωρίτερα.

· Ορίζεται, επίσης, η ιδιότητα του Υ.Π.Π.Α.

· Προσδιορίζονται οι αρχές με βάση τις οποίες εκτελεί τα καθήκοντά του ο Υ.Π.Π.Α. στον φορέα του ιδιωτικού τομέα, καθώς και τα κωλύματα ορισμού του.

· Προβλέπεται η δυνατότητα αναφοράς του αναφέροντος απευθείας στην Ε.Α.Δ. (Εθνική Αρχή Διαφάνειας).

· Καθορίζονται οι εποπτικοί φορείς για την τήρηση της υποχρέωσης των επιχειρήσεων ορισμού Υ.Π.Π.Α.

· Επίσης, προβλέπεται η επιβολή προστίμου για την ενδεχόμενη παραβίαση της υποχρέωσης.

Ορισμός Υπεύθυνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (ΥΠΠΑ)

Γενικά

Ποιο συγκεκριμένα μεταξύ άλλων ορίζεται ότι:

Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που απασχολούν ταυτόχρονα πενήντα (50) ή περισσότερους εργαζομένους, ανεξάρτητα από τη φύση των δραστηριοτήτων τους και τη διάρκεια της απασχόλησης εκάστου των εργαζομένων εντός του έτους, ορίζουν

Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (ΥΠΠΑ) σχετικά με παραβιάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νόμου.

Ο υπολογισμός του αριθμού των εργαζομένων στους φορείς του ιδιωτικού τομέα γίνεται σύμφωνα με τον ν. 4308/2014 (Α’251).

Τρόπος υπολογισμού των απασχολούμενων του φορέα

Στον αριθμό των εργαζομένων περιλαμβάνονται:

α) οι πλήρως απασχολούμενοι που έχουν ή τεκμαίρεται ότι έχουν εργασία έμμισθης απασχόλησης,

β) τα πρόσωπα που απασχολούνται με σχέση που εξομοιώνεται με έμμισθη εργασία, ανεξάρτητα του τρόπου που αμείβονται,

(Συγκεκριμένα, περιλαμβάνονται οι έχοντες έμμισθη σχέση αλλά και τα πρόσωπα που απασχολούνται με σχέση που εξομοιώνεται με έμμισθη εργασία, όπως δικηγόροι, λογιστές ή μηχανικοί όταν είναι πλήρους απασχόλησης και ανεξάρτητα του τρόπου που αμείβονται (π.χ. με τιμολόγιο).

γ) οι απασχολούμενοι με μίσθωση από άλλη οντότητα (ΕΠΑ, Δανειζόμενο προσωπικό), και

δ) οι ιδιοκτήτες – επιχειρηματίες, εφόσον απασχολούνται στην οντότητα και αμείβονται από αυτή.

Δεν λαμβάνονται υπόψη εκπαιδευόμενοι και σπουδαστές που απασχολούνται με συμβάσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Υπολογισμός του αριθμού των εργαζομένων (Ν. 4308/2014 & ΠΟΛ 1003/2014)

Σύμφωνα με την ΠΟΛ. 1003/31.12.2014 (ΑΔΑ: 7ΝΑΩΗ-96Σ) με θέμα «Παροχή οδηγιών για την εφαρμογή των διατάξεων του ν. 4308/2014 (ΦΕΚΑ΄ 251) περί των «Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων, συναφείς ρυθμίσεις και άλλες διατάξεις» που εξέδωσε η ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ) για τον υπολογισμό του μέσου όρου προσωπικού, ποσοστά μικρότερα του 0,5 στρογγυλοποιούνται προς τα κάτω και ποσοστά μεγαλύτερα του 0,5 στρογγυλοποιούνται προς τα πάνω.

Για παράδειγμα:

Μια οντότητα απασχολεί 5 άτομα σε πλήρη απασχόληση, 2 άτομα με εποχιακή απασχόληση 5 μηνών αλλά πλήρους ημερήσιας απασχόλησης και 7 άτομα πλήρους ετήσιας απασχόλησης αλλά μερικής ημερήσιας απασχόλησης τριών ωρών, καθώς και έναν επαγγελματία πλήρους απασχόλησης που αμείβεται με τιμολόγιο.

Ο μέσος όρος του προσωπικού που απασχολήθηκε στην περίοδο είναι:

Διάρκεια θητείας ΥΠΠΑ

Η υποχρέωση ορισμού ΥΠΠΑ διατηρείται για δύο (2) ημερολογιακά έτη μετά από το έτος κατά το οποίο ο φορέας συμπλήρωσε τον αριθμό των πενήντα (50) απασχολουμένων.

Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που απασχολούν λιγότερους από πενήντα (50) εργαζομένους δύνανται να ορίζουν ΥΠΠΑ

Στις περιπτώσεις στις οποίες δεν υπάρχει ΥΠΠΑ, η αναφορά μπορεί να υποβληθεί στην Ε.Α.Δ.

Οι φορείς ιδιωτικού τομέα με πενήντα (50) έως διακόσιους σαράντα εννέα (249) εργαζομένους δύνανται να κάνουν χρήση κοινών ΥΠΠΑ για την παραλαβή αναφορών.

Η θητεία του ΥΠΠΑ διαρκεί ένα (1) τουλάχιστον ημερολογιακό έτος, αλλά μπορεί να τερματιστεί νωρίτερα για σπουδαίο λόγο.

Ορισμός ΥΠΠΑ ανεξαρτήτως αριθμού εργαζομένων

Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που δραστηριοποιούνται στους τομείς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, μεταφορών και περιβάλλοντος, καθώς και οι φορείς που λειτουργούν βάσει απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ή των οποίων οι δραστηριότητες δύνανται από τη φύση τους να προκαλέσουν κίνδυνο για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, υποχρεούνται να ορίσουν ΥΠΠΑ, ανεξάρτητα από τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούν (εκκρεμεί η έκδοση ΚΥΑ που θα ορίζει τους ΚΑΔ).

Πρόσωπα που μπορούν οριστούν ΥΠΠΑ

Ο ΥΠΠΑ μπορεί να είναι είτε εργαζόμενος του φορέα ιδιωτικού τομέα είτε τρίτο πρόσωπο, το οποίο συμμορφώνεται με τις επιταγές του παρόντος. Και στις δύο περιπτώσεις, αναφέρεται απευθείας στο ανώτατο διοικητικό όργανο του φορέα.

Κυρώσεις σε περίπτωση μη υποβολής ορισμού ΥΠΠΑ

Η παραβίαση της υποχρέωσης ορισμού ΥΠΠΑ συνεπάγεται επιβολή προστίμου από την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο εποπτικό φορέα (εκκρεμεί η έκδοση της σχετικής ΚΥΑ).

Η εσωτερική αναφορά υποβάλλεται γραπτώς ή προφορικώς ή μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας προσβάσιμης και σε άτομα με αναπηρία, η οποία λειτουργεί στον διαδικτυακό τόπο του δημόσιου ή ιδιωτικού φορέα. Η προφορική αναφορά είναι δυνατό να υποβληθεί μέσω τηλεφώνου ή άλλων συστημάτων φωνητικών

μηνυμάτων, καθώς και μέσω προσωπικής συνάντησης με τον ΥΠΠΑ εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, κατόπιν αίτησης του αναφέροντος.

Χρόνος ορισμού ΥΠΠΑ & ενημέρωσης στην Ανεξάρτητη Αρχή ΣΕΠΕ

Διακρίνονται οι παρακάτω περιπτώσεις:

i. Οι επιχειρήσεις με πάνω από 249 εργαζόμενους είχαν υποχρέωση να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς, (ορισμός ΥΠΠΑ, σύνταξη εγχειριδίου σχετικών διαδικασιών) και να ενημερώσουν την Επιθεώρηση Εργασίας για τον ορισμό ΥΠΠΑ έως 10/7/2023.

ii. Οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με πενήντα (50) έως διακόσιους σαράντα εννέα (249) εργαζομένους οφείλουν:

§ να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς, σύμφωνα με το άρθρο 9, έως τη 17η Δεκεμβρίου 2023 και

§ να ενημερώσουν την Επιθεώρηση Εργασίας, σχετικά, εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη συμμόρφωση.

Έτος αναφοράς υπολογισμού του πλήθους των απασχολούμενων

Το έτος αναφοράς υπολογισμού του πλήθους των απασχολούμενων στους φορείς του ιδιωτικού τομέα είναι για την πρώτη εφαρμογή το 2022.

Ο Παλαιολόγος Ι. Λιάζος είναι Οικονομολόγος Σύμβουλος Εργασιακών & Ασφαλιστικών