ΓΣΕΒΕΕ: Προκλήσεις και εμπόδια ανάπτυξης πράσινης επιχειρηματικότητας στις ΜμΕ

Σημαντικές προκλήσεις οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη της πράσινης επιχειρηματικότητας έχουν να αντιμετωπίσουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στο πλαίσιο της μετάβασης σε μία πιο πράσινη οικονομία, σύμφωνα με ειδική έκθεση της ΓΣΕΒΕΕ.

Σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία, οι ΜμΕ καλούνται να είναι ευέλικτες, ανταγωνιστικές, καταρτισμένες, κεφαλαιουχικά ισχυρές και συνδεδεμένες με κόμβους πληροφορίας.

Οι περιορισμένες δυνατότητες των ΜμΕ δημιουργούν εξωτερικές πιέσεις οι οποίες είτε δημιουργούνται είτε εντείνονται λόγω της έλλειψης οικονομιών κλίμακας, σύμφωνα με την έρευνα υπό τον τίτλο «Διερεύνηση αναδυόμενων τάσεων, πρακτικών και πολιτικών στο πεδίο της πράσινης οικονομίας».

Οι τάσεις και οι πολιτικές κατευθύνσεις της ΕΕ, πέρα από ευκαιρίες δημιουργούν και πιέσεις που ασκούνται στις ΜμΕ. Παραδείγματα εξωτερικών πιέσεων που δέχονται οι ΜμΕ και παρουσιάστηκαν στις προηγούμενες υποενότητες της μελέτης σχετίζονται με την αυστηροποίηση της ΕΚΕ, την υποχρεωτικότητα αυτής για τις ΜμΕ και την προώθηση των πράσινων τεχνολογιών στις μεταφορές.

Πράσινες μεταφορές

Η πρωτοβουλία ανάπτυξης των πράσινων μεταφορών, μέσω της προώθησης των ηλεκτρικών οχημάτων, προβλέπεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις αγορές παγκοσμίως. Οι αλλαγές αυτές σχετίζονται κυρίως με τα κόστη μεταφορών, τα οποία θα διαφοροποιηθούν σημαντικά είτε μέσω της διαφοροποίησης των τιμών των καυσίμων, είτε μέσω της διαφοροποίησης στη φορολογία οχημάτων που στηρίζονται σε διαφορετικά καύσιμα.

Αρχικά, με τις πολιτικές που προωθούνται για καθαρότερη ενέργεια, βραχυπρόθεσμα το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί και άρα τα κόστη μεταφορών, αλλά και συνολικά τα λειτουργικά κόστη των ΜμΕ θα αυξηθούν. Στην ίδια λογική, αυξήσεις θα υπάρξουν και στους φόρους που σχετίζονται με βλαβερές περιβαλλοντικές δραστηριότητες. Οι φόροι αυτοί έχουν σκοπό να αντισταθμιστούν με μειώσεις σε φόρους για την εργασία.

Υψηλό κόστος

Αλλά στην περίπτωση των ΜμΕ που δεν δύνανται άμεσα να προχωρήσουν σε ραγδαία ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας και που δεν έχουν υψηλό κόστος προσωπικού, η συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση δημιουργεί αυξήσεις στα κόστη των ΜμΕ και κατ’ επέκταση μειώνει την ανταγωνιστικότητα αυτών40. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τα ήδη υψηλά επίπεδα ενεργειακής φτώχειας που παρατηρούνται σε επίπεδο ΜμΕ, γίνεται αντιληπτό πως η κατάσταση σε επίπεδο κόστους ενέργειας για τις ΜμΕ γίνεται ιδιαιτέρως δύσκολη.

Κοιτάζοντας τις παραπάνω εξωτερικές πιέσεις που δημιουργούνται στις ΜμΕ, γίνεται σαφές πως η προώθηση της πράσινης ανάπτυξης και της πράσινης επιχειρηματικότητας δεν συνάδουν αυτόματα με την οικονομική ανάπτυξη των επιχειρήσεων ευρέως. Στις περιπτώσεις των ΜμΕ όπου υπάρχουν περιορισμοί που προέρχονται από τα μεγέθη τους, η ανάπτυξη της πράσινης επιχειρηματικότητας φαντάζει αρκετά δύσκολη.

Όταν η δομή της προώθησης της πράσινης επιχειρηματικότητας είναι τέτοια που δημιουργεί ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις που θα καταφέρουν να την ακολουθήσουν, ουσιαστικά δημιουργεί συγχρόνως μειονεκτήματα για τις μικρότερες επιχειρήσεις που δεν δύνανται να προχωρήσουν γρήγορα στην μετάβαση προς την πράσινη επιχειρηματικότητα. Για να καταφέρουν οι ΜμΕ να παραμείνουν ανταγωνιστικές πρέπει με κάποιον τρόπο να προβούν στη γρήγορη υιοθέτηση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας.

Για να γίνει η μετάβαση σε πιο πράσινες πρακτικές γρήγορα, η κύρια πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ΜμΕ είναι να αντιμετωπισθούν γρήγορα τα
εμπόδια που δημιουργούνται από το σχετικά μικρό τους μέγεθος.

Ελλείψεις οικονομιών κλίμακας

Το πρόβλημα των επιχειρήσεων που δημιουργείται από το μικρό τους μέγεθος είναι αυτό της έλλειψης οικονομιών κλίμακας. Το συγκεκριμένο πρόβλημα γίνεται
ακόμα πιο έντονο στην περίπτωση των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και σχετίζεται κυρίως με το περιορισμένο επενδυτικό κεφάλαιο, την περιορισμένη
κατάρτιση προσωπικού, την έλλειψη τεχνογνωσίας, την έλλειψη δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη και την περιορισμένη πρόσβαση στην πληροφορία.

Οι λύσεις που προέρχονται από την ΕΕ για την υποστήριξη της πράσινης επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας των ΜμΕ, αφορούν στην μερική επιδότηση διαφόρων κινήσεων των ΜμΕ μέσω προγραμμάτων στήριξης. Εδώ όμως και πάλι προκύπτει το πρόβλημα πως αυτές οι κινήσεις για να προχωρήσουν χρειάζεται από τις επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε κάποιο ελάχιστο κεφάλαιο, να είναι ενημερωμένες για τα προγράμματα και να έχουν το κατάλληλο προσωπικό για να διαχειριστούν τα προγράμματα στήριξης.

Το πρόβλημα με τις επενδύσεις

Πιο συγκεκριμένα, οι επενδύσεις οι οποίες αφορούν στην πράσινη ενέργεια είναι επενδύσεις οι οποίες έχουν ένα υψηλό κόστος το οποίο τις περισσότερες φορές οι ΜμΕ δεν δύνανται να καλύψουν από μόνες τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα υψηλά κόστη εγκατάστασης μορφών ανανεώσιμης ενέργειας όπως είναι τα φωτοβολταϊκά, οι ανεμογεννήτριες και οι μονάδες παραγωγής βιοαερίου, των οποίων τα κόστη εγκατάστασης ξεκινούν από δεκάδες χιλιάδες ευρώ και φτάνουν έως εκατομμύρια ευρώ.

Γι’ αυτό το λόγο, έχουν αναπτυχθεί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί για να βοηθήσουν τις ΜμΕ στην προσπάθεια τους για ανάπτυξη της πράσινης επιχειρηματικότητας. Ήδη μέσω μηχανισμών στήριξης, αλλά και μέσω προτάσεων της δέσμης «Προσαρμογή στον στόχο του 55%», γίνεται αναφορά σε επανεπένδυση μέσων τιμολόγησης του άνθρακα στην οικονομική ανάπτυξη, την καινοτομία και τις πράσινες τεχνολογίες, ενώ υπάρχει και η πρόθεση δημιουργίας του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα το οποίο θα κατευθύνει μέσω των κρατών μελών χρηματοδοτήσεις για επενδύσεις που αφορούν στην βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, στην ανάπτυξη νέων συστημάτων θέρμανσης και ψύξης και στην προώθηση μετακινήσεων με χαμηλότερες εκπομπές ρύπων. Τα ποσά του ταμείου θα προέρχονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, μέσω των εσόδων από την εμπορία εκπομπών για καύσιμα κτιρίων και οδικών μεταφορών (25% αυτών).

Επίσης, το ταμείο θα χρηματοδοτηθεί με 72,2 δισεκατομμυρίων ευρώ στα κράτη μέλη την περίοδο 2025-2032, με τη συνολική κινητοποίηση κεφαλαίων να αγγίζει
τα 144,4 δισεκατομμύρια ευρώ.

Παρόλα αυτά, για να αξιοποιηθούν τα κεφάλαια που προέρχονται από τους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς, θα πρέπει να υπάρχει ένα αρχικό κεφάλαιο για
την συγχρηματοδότηση οποιασδήποτε κίνησης πράσινης επιχειρηματικότητας.

Η τεχνογνωσία

Σε ένα επίπεδο κατάρτισης πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη τεχνογνωσία και εξειδίκευση προσωπικού που να σχετίζεται με την καινοτομία και την πράσινη επιχειρηματικότητα. Επίσης, πρέπει οι προαναφερθέντες χρηματοδοτικοί μηχανισμοί και τα συγκεκριμένα προγράμματα να μπορούν να αναγνωρισθούν από τις ΜμΕ και εν συνεχεία να μπορούν να υποστηριχθούν, μέσω της κατάλληλης κατάρτισης προσωπικού, η προώθηση των απαραίτητων γραφειοκρατικών διαδικασιών υποβολών. Πολλές ΜμΕ και ιδιαιτέρως οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, δεν έχουν την ελάχιστη κεφαλαιουχική επάρκεια που θα τους δώσει την δυνατότητα να προβούν στην προσέλκυση προγραμμάτων που αφορούν την συγχρηματοδότηση έργων.

Επίσης, αρκετές ΜμΕ δεν δύνανται να αφιερώσουν τον απαιτούμενο χρόνο για την ανεύρεση των συγκεκριμένων προγραμμάτων, αφού δεν διαθέτουν δαπάνες για την έρευνα και την ανάπτυξη, δεν διαθέτουν την κατάλληλη τεχνογνωσία και το προσωπικό τους είναι αρκετά περιορισμένο και απορροφημένο από τις ήδη υπάρχουσες διαδικασίες της επιχείρησης.

Κατάρτιση

Τέλος, η κατάρτιση προσωπικού για την παρακολούθηση και την υποστήριξη των διαδικασιών που απαιτούνται για την υποβολή προτάσεων για τα προγράμματα,
αρκετές φορές παρουσιάζεται κοστοβόρα για τις ΜμΕ.

Αντιλαμβανόμενοι τις εξωτερικές πιέσεις που ασκούνται στις ΜμΕ, αλλά και την έλλειψη οικονομιών κλίμακας στις ΜμΕ γίνεται σαφές πως για να υπάρξει η μετάβαση προς μια πιο πράσινη οικονομία αρχικά χρειάζεται περισσότερος χρόνος προσαρμογής για τις επιχειρήσεις, περισσότερη στήριξη που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των ΜμΕ και δημιουργία των αναγκαίων οικονομιών κλίμακας.