Η γέννηση του πρώτου παιδιού διευρύνει εντυπωσιακά το υπάρχον έμφυλο εισοδηματικό χάσμα

Ένα από τα πιο σημαντικότερα θέματα πολιτικής στην παγκόσμια ατζέντα αποτελεί η μισθολογική απόκλιση των δύο φύλων.

Ως μισθολογική απόκλιση μεταξύ των δύο φύλων (gender pay gap) ορίζεται  τυπικά η διαφορά μεταξύ των μέσων ακαθάριστων, ωριαίων εισοδημάτων των εργαζόμενων ανδρών και γυναικών.

Όμως ο όρος αυτός καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα εννοιών, πέρα από τη μισθολογική διάκριση αυτή καθαυτή. Εμπερικλείει ένα μεγάλο αριθμό ανισοτήτων που βιώνουν σε καθημερινό επίπεδο οι γυναίκες, όσον αφορά την εργασία, την επαγγελματική τους ανέλιξη και τη λήψη ανταμοιβών για την αναγνώριση της εργασίας τους.

Ο ΟΗΕ μάλιστα χαρακτηρίζει την ισότητα των δύο φύλων ως τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ποινή της μητρότητας  (motherhood penalty)  ορίζεται ως η δια βίου απώλεια των εισοδημάτων των γυναικών μετά την απόκτηση παιδιών, λόγω της δυσανάλογης ανάληψης της φροντίδας των παιδιών και την πολύχρονη απουσία τους από την εργασία.

Το φαινόμενο αυτό είναι κυρίως κοινωνικό, με έντονο όμως οικονομικό αντίκτυπο, και διαιωνίζεται μέσα στα χρόνια, αποτελώντας μία από τις  σημαντικότερες  πηγές διεύρυνσης των εισοδηματικών ανισοτήτων μεταξύ των ανδρών και των γυναικών. Οφείλεται κυρίως σε κοινωνικά στερεότυπα για τους ρόλους των δύο φύλων και σε εργασιακές πολιτικές που  παραδοσιακά τοποθετούσαν τις γυναίκες σε μειονεκτική θέση.

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες του φαινομένου για τις γυναίκες περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις μειωμένες μισθολογικές απολαβές, τη δυσκολία εύρεσης εργασίας και επανένταξης στο εργατικό δυναμικό, την αντιμετώπιση εμποδίων στην επαγγελματική τους εξέλιξη και τέλος,  τη μειωμένη συσσώρευση πλούτου για την περίοδο της συνταξιοδότησης.

Στον αντίποδα βρίσκεται το φαινόμενο της «αμοιβής της πατρότητας» ( fatherhood premium), σύμφωνα με το οποίο οι αμοιβές των ανδρών αυξάνονται όταν γίνονται γονείς, με αποτέλεσμα να μεγεθύνεται ακόμα περισσότερο το υπάρχον έμφυλο εισοδηματικό χάσμα.

Αρκετές επιστημονικές μελέτες έχουν αναλύσει την επίδραση της ποινής της μητρότητας στις αμοιβές και την εργασιακή εξέλιξη των γυναικών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη της PWC, ‘’Women in work” όπου παρουσιάζεται  ένας  δείκτης ο οποίος εξετάζει την κατάσταση του εργατικού δυναμικού σε 33 χώρες του ΟΟΣΑ. Σύμφωνα με τα στοιχεία για το 2023, ο δείκτης έμφυλου χάσματος βρίσκεται κατά μέσο όρο  στο 14%, ελαφρά βελτιωμένος κατά  τρεις ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με μία δεκαετία νωρίτερα. Οι εκτιμήσεις της μελέτης  δείχνουν ότι με το ρυθμό που μειώνεται το έμφυλο εισοδηματικό χάσμα, θα χρειαστούν περισσότερο από 50 χρόνια για την πλήρη εξάλειψή του στις χώρες του ΟΟΣΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αύξηση του δείκτη απασχόλησης των γυναικών στις  εξεταζόμενες χώρες στα αντίστοιχα επίπεδα απασχόλησης των γυναικών στη Σουηδία θα οδηγούσε σε συνολική αύξηση του ΑΕΠ των χωρών αυτών κατά 5,8 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Σύμφωνα επίσης με την ίδια έρευνα, η δεκαετία που ακολουθεί τη γέννηση του πρώτου παιδιού είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τις γυναίκες, καθώς βιώνουν δραματικές εισοδηματικές απώλειες σε σχέση με τους άνδρες, σε ποσοστό μάλιστα που αγγίζει το εντυπωσιακό 60% (βλέπε σχετικό διάγραμμα). Η σοβαρότητα της κατάστασης γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή όταν έρχεται η ώρα της συνταξιοδότησης και οι γυναίκες συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν πλέον να συντηρήσουν το βιοτικό επίπεδο που έχουν μέχρι πρότινος κατακτήσει,  λόγω της μειωμένης σύνταξης που δικαιούνται και των ανεπαρκών αποταμιεύσεων που έχουν συσσωρεύσει κατά τη διάρκεια της  εργασιακής τους ζωής.

Επίσης, όπως ανέδειξε η πρόσφατη έρευνα  ‘’When The Kids Grow Up: Women’s Employment And Earnings Across The Family Cycle’’, (2022 )  στην οποία συμμετείχε η νομπελίστρια Οικονομικών για το 2023  Claudia Goldin, μαζί με τις Sarri Kerr και Claudia Olivetti, αν και οι γυναίκες συνήθως ξεκινούν να δουλεύουν περισσότερες ώρες όταν τα παιδιά αρχίσουν να μεγαλώνουν, και  μειώνουν έως ένα βαθμό τις ήδη διαμορφωθείσες εισοδηματικές αποκλίσεις με τους άνδρες, αδυνατούν τελικά  να εξαλείψουν  το έμφυλο εισοδηματικό χάσμα.

Το θέμα των εισοδηματικών ανισοτήτων μεταξύ των φύλων έχει αποκτήσει σημαντική αναγνώριση τα τελευταία χρόνια, γεγονός το οποίο επιβεβαιώθηκε από τη  πρόσφατη βράβευση της Καθηγήτριας Goldin με το βραβείο Nobel στα Οικονομικά, ενώ αποτελεί ήδη προτεραιότητα στην ατζέντα πολλών διεθνών οργανισμών και επιχειρήσεων. Το επόμενο βήμα είναι να ενισχυθεί η προσπάθεια μείωσης του έμφυλου εισοδηματικού χάσματος από τα επιμέρους κράτη και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, και να σχεδιαστούν αποτελεσματικές πολιτικές και στοχευμένες δράσεις, με τελικό σκοπό την εξισορρόπηση της εργασιακής και προσωπικής ζωής των γυναικών.

Η  διεύρυνση των πολιτικών για τις γονικές άδειες με ίσες αμοιβές για τους δύο γονείς, αλλά και η θεσμοθέτηση εργασιακών παροχών για γυναίκες εργαζόμενες με παιδιά είναι μερικές λύσεις για να μπορέσουν οι γυναίκες να ισορροπήσουν αποτελεσματικά ανάμεσα στο υπαρκτό  δίλημμα «καριέρα ή μητρότητα».

Διάγραμμα

Μέση μεταβολή εισοδημάτων ανά φύλο μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού σε έξι χώρες του ΟΟΣΑ

Πηγή: Child penalties across Countries: evidence and explanations, 2019

Σημείωση: Τα δεδομένα προέρχονται από την Αυστρία, τη Δανία, τη Γερμανία, τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ

Η Αφροδίτη Σταθοπούλου είναι Υποψήφια Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων

Επιστημονική Συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού