Gen Z: Γιατί γυρνάει την πλάτη στον καπιταλισμό

Τη δυσπιστία της Gen Z -των γεννημένων μεταξύ 1997 και 2012- απέναντι στον καπιταλισμό καταγράφει πρόσφατη έρευνα, όπου παράλληλα αναδεικνύεται μια σοσιαλιστική στροφή και ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στις κοινωνικο-πολιτικές προτιμήσεις των γενεών.

Η έρευνα του Business Insider και της YouGov  σε περισσότερους από 1.800 Αμερικανούς, έδειξε ότι το 28% των ερωτηθέντων ηλικίας 18-26 ετών προτιμούν τον σοσιαλισμό ως οικονομικό σύστημα, ενώ ένα αντίστοιχο ποσοστό τον καπιταλισμό με τους υπόλοιπους να μην εκφέρουν καμία γνώμη ή προτίμηση. Η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι το 77% των άνω των 78 ετών εξέφρασε την προτίμησή της στον καπιταλισμό.

Η επικίνδυνη άνοδος του αυταρχισμού

Φυσικά, τι ακριβώς κάνει ένα οικονομικό σύστημα καπιταλιστικό ή σοσιαλιστικό, εξαρτάται από το ποιος ερωτάται, σύμφωνα με το Business Insider. Οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο λειτουργούν με διαφορετικά επίπεδα φορολογίας, ρύθμισης και κρατικής υποστήριξης για υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη. Και δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε νεότερες γενιές πιο αριστερά σε κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα από ό,τι παλαιότερες γενιές.

Η ώρα της αλλαγής

Αλλά τα υψηλά επίπεδα υποστήριξης του σοσιαλισμού μεταξύ των Gen Z-ers είναι εντυπωσιακά και δείχνουν την έλλειψη εμπιστοσύνης στον καπιταλισμό ως οικονομικό σύστημα. Σύμφωνα με τα δεδομένα που συγκέντρωσε το Business Insider, αντικατοπτρίζει επίσης μια δυσαρέσκεια για την εκτεταμένη οικονομική ανισότητα που ορισμένοι νέοι πιστεύουν ότι είναι ενδημική στις ΗΠΑ.

«Βλέποντας την εταιρική απληστία στις ειδήσεις κάθε μέρα, γίνεται κατανοητό ότι θα θέλαμε κάτι καλύτερο», είπε στο Business Insider η Marianna Pecora, 19χρονη διευθύντρια επικοινωνίας της οργάνωσης Voters of Tomorrow. «Δεν νομίζω ότι αυτό σημαίνει απαραίτητα σοσιαλισμό. Νομίζω ότι αυτό σημαίνει να διασφαλίσουμε ότι το σύστημα στο οποίο εργαζόμαστε, κάνει πραγματικά το καλύτερο δυνατό για να υποστηρίξει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους»

Καθώς τέτοιοι νέοι σήμερα θα εξελιχθούν σε αυριανούς ηγέτες, θα έχουν τη δύναμη να χαράξουν το οικονομικό μέλλον της Αμερικής που θα γυρίσουν την πλάτη στον καπιταλισμό και θα επιδιώξουν να φέρουν μια σειρά από αλλαγές. Πρώτες στην κατάταξη, οι αποτυχίες του τρέχοντος καπιταλιστικού συστήματος: το υψηλό κόστος στέγασης, υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης/κολλεγίου.

Οι αποτυχίες

Όταν οι νέοι ερωτώνται πώς αισθάνονται για την ιδιοκτησία και την επιχειρηματικότητα σχετικά με τα ακίνητα -και οι δύο καπιταλιστικές ιδέες- δεν υπάρχει κάποια σθεναρή αντίδραση, εξηγεί η Christina Elson, εκτελεστική διευθύντρια του Κέντρου για τη Μελέτη του Καπιταλισμού στο Πανεπιστήμιο Wake Forest. Αλλά όταν η εστίαση στρέφεται στο πώς λειτουργεί το τρέχον οικονομικό σύστημα για τους Αμερικανούς, η δυσαρέσκεια της Gen Z αρχίζει να φαίνεται.

«Στο μυαλό των περισσότερων Αμερικανών και ιδιαίτερα των νεότερων, η υγειονομική περίθαλψη είναι ένα κατεστραμμένο σύστημα», είπε. «Οι νεότεροι τείνουν να πιστεύουν ότι το σύστημα θα ωφεληθεί από περισσότερη κρατική παρέμβαση». Η Elson ανέφερε πως το υψηλό κόστος στέγασης και εκπαίδευσης , εκτός από την ανισότητα, είναι εξίσου σημαντικοί τομείς όπου πολλοί Gen Z-ers πιστεύουν ότι το υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα υπολείπεται.

«Το θέμα δεν είναι αν οι δισεκατομμυριούχοι θα πρέπει να τεθούν εκτός νόμου, αλλά το ποιο είναι το κατάλληλο επίπεδο διαβίωσης για έναν Αμερικανό πολίτη και ποιο ρόλος πρέπει να έχει η κυβέρνηση για να διασφαλίσει ότι οι άνθρωποι δεν θα πέφτουν κάτω από αυτό», συμπλήρωσε. Και όταν ένα οικονομικό σύστημα δέχεται σημαντική κυβερνητική παρέμβαση και γίνεται «σοσιαλιστικό», τότε η συζήτηση μεταξύ των γενεών φουντώνει.

(Τι) Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε

Ο Paul Collier, οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «The Future of Capitalism», είπε στο Business Insider ότι υπάρχουν δύο είδη καπιταλισμού: ο τύπος «ανεβάστε με» που δίνει ευκαιρίες στους εργαζόμενους και ο τύπος «σύρετέ με κάτω» που οδηγεί σε εκτεταμένη ανισότητα. Επισήμανε ότι οι ΗΠΑ έχουν βιώσει πολλά από αυτά τις τελευταίες δεκαετίες, επομένως δεν εκπλήσσεται που πολλοί Gen Z-ers είναι δυσαρεστημένοι.

«Δεν είναι ο καπιταλισμός το πρόβλημα. Αλλά το τι είδους καπιταλισμό αποκτάς», είπε, προσθέτοντας, «και ο τρόπος που εξελίχθηκε από το 1970 περίπου για τους περισσότερους Αμερικανούς, ήταν άθλιος».

Τις τελευταίες δεκαετίες, ο Collier τόνισε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ έχουν επικεντρωθεί στην οικονομική ανάπτυξη και εσφαλμένα υπέθεσαν ότι ο πλούτος θα διαχυθεί σε όλους. Ως αποτέλεσμα, τα οφέλη αυτής της ανάπτυξης αφορούν σε μεγάλο βαθμό μια «μικρή ελίτ», είπε.

Πρόκειται για το κορυφαίο 1% των Αμερικανών που κερδίζει πάνω από 26 φορές περισσότερα από το χαμηλότερο 99% και κατέχει το 21% του συνολικού εισοδήματος της χώρας , σύμφωνα με το Ινστιτούτο Οικονομικής Πολιτικής . Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η ανισότητα έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια λόγω των ισχυρών μισθολογικών κερδών των εργαζομένων με χαμηλότερο εισόδημα. Το 2022, η καθαρή αξία του μέσου Αμερικανού έφτασε στο υψηλό όλων των εποχών.

Το παιχνίδι είναι στημένο

Το διαδίκτυο έχει παράσχει στους νέους απεριόριστες πληροφορίες και έχει κάνει πολλούς Gen Z-ers να πιστεύουν ότι το «παιχνίδι είναι στημένο» εναντίον τους – τάδε έφη η Elise Joshi, η 21χρονη εκτελεστική διευθύντρια του Gen-Z for Change , μιας συλλογικότητας όπου οι ακτιβιστές της Gen Z χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να οδηγήσουν στην προοδευτική αλλαγή, όπως εξήγησαν στο Business Insider.

«Ένα σύστημα που επικεντρώνεται στην υπερπαραγωγή, την υπερκατανάλωση και τη διαρκή ανάπτυξη, δεν είναι βιώσιμο», είπε. «Από την αύξηση της ανάπτυξης πετρελαίου εν μέσω μιας κλιματικής κρίσης μέχρι την αύξηση του κόστους τροφίμων και ενέργειας, υπάρχει μόνο θέμα χρόνου να συμφωνήσουμε συλλογικά ότι αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί».

Η Marianna Pecora θεωρεί ότι η συζήτηση μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού δεν αποτελεί πρώτη προτεραιότητα των νεαρών ψηφοφόρων. Επισήμανε την ελάφρυνση του χρέους των φοιτητών, τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού και το Αμερικανικό Σώμα για το Κλίμα ως πολιτικές που έχουν ωφελήσει τους νέους και είπε ότι απαιτούνται ακόμη κρατικές επενδύσεις, δωρεάν κοινοτικά κολέγια όπως και πρόσθετη ελάφρυνση φοιτητικού χρέους.

«Όλα αυτά είναι στοιχεία για τα οποία ενδιαφέρονται πραγματικά οι νέοι ψηφοφόροι», είπε. «Και νομίζω ότι αφορά περισσότερο αυτά τα μεμονωμένα οικονομικά ζητήματα που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων παρά το θεμελιώδες ίσως ζήτημα του καπιταλισμού εναντίον του σοσιαλισμού».

Εύκολο να το λες, δύσκολο να γίνει

Για τους Gen Z-ers που ελπίζουν να αλλάξουν το καπιταλιστικό σύστημα των ΗΠΑ κάποια μέρα, υπάρχουν πολλά εμπόδια που θα βρουν μπροστά τους.

«Αυτό για το οποίο πραγματικά ανησυχούν οι νέοι περισσότερο από τον καπιταλισμό εναντίον του σοσιαλισμού, είναι η πιθανότητα μιας δεύτερης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ», είπε η Pecora. «Όταν κοιτάμε την επόμενη δεκαετία της γενιάς μας και πώς μπορεί να μοιάζει η οικονομία μας, νομίζω ότι καταλήγουμε στις εκλογές του 2024». Πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει μια έντονη προεδρική κούρσα στους νεαρούς και νέους ψηφοφόρους μεταξύ του προέδρου Τζο Μπάιντεν και του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Τις επόμενες δεκαετίες, ο Collier τόνισε ότι οι Gen Z-ers που είναι πρόθυμοι να επιβάλουν αλλαγές, θα πρέπει να βρουν έναν επιτακτικό τρόπο να πουλήσουν στους Αμερικανούς ορισμένες αντιδημοφιλείς πολιτικές – όπως υψηλότερους φόρους – που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση της ανισότητας.

«Χρειαζόμαστε κάποιον τόσο χαρισματικό όσο ο Τραμπ, αλλά με πολύ πιο σοβαρή ατζέντα», είπε. «Ή χρειαζόμαστε κάποια κοινωνικά κινήματα που είναι από κάτω προς τα πάνω και αγκαλιάζουν τη μεγάλη πλειοψηφία των Αμερικανών». Επεσήμανε τα παραδείγματα αυτά σαν παραπομπή σε άλλες χώρες που κατάφεραν να διατηρήσουν τις καπιταλιστικές αξίες και να μειώσουν την ανισότητα, αναφέροντας τη Δανία ως πρωταρχικό παράδειγμα.

Είτε πρόκειται για την Gen Z είτε για μια γενιά που θα τους ακολουθήσει, ο Collier δήλωσε αισιόδοξος ότι οι ΗΠΑ τελικά θα κατευθυνθούν προς αυτή που πιστεύει ότι είναι η βέλτιστη κατεύθυνση. «Το τόξο της ιστορίας είναι μακρύ, αλλά μέχρι στιγμής, η υπόθεση ότι τελικά τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα ήταν πάντα σωστή», είπε.

Μια όχι και τόσο καλή εξέλιξη

Οι νέοι τείνουν να έχουν πιο φιλελεύθερες απόψεις που μετριάζονται με την ηλικία, αλλά ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η δυσπιστία τους για τον καπιταλισμό δεν είναι μια ακόμη φάση. Πολλοί νέοι ενήλικες, νιώθοντας το χρέος των φοιτητικών δανείων και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης, θεωρούν ότι οι ελεύθερες αγορές δεν θα λειτουργήσουν ποτέ υπέρ τους. Πράγματι, όπως γράφει σε πρόσφατη ανάρτησή του ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Scott Galloway: «Για πρώτη φορά στην ιστορία μας, ένας 30χρονος δεν τα πάει τόσο καλά όσο οι γονείς του στα 30 τους. Αυτό είναι ένα θεμελιώδες πρόβλημα και , πιο ανησυχητικό, συνάρτηση εσκεμμένων αποφάσεων, δηλαδή κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών που μεταφέρουν τον πλούτο από τους νέους στους μεγαλύτερους».