Αναμένεται αποκλιμάκωση του πληθωρισμού αλλά υπό συνθήκες

Τον Δεκέμβριο καταγράφηκε μια απότομη άνοδος του πληθωρισμού στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Οι ειδικοί το συσχετίζουν με τις πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις και τη σχετική αβεβαιότητα στο παγκόσμιο εμπόριο. Το ζητούμενο είναι το πως θα κινηθεί ο πληθωρισμός το 2024 με έμφαση στα προϊόντα σούπερ-μάρκετ, δηλαδή τρόφιμα και ευρέως χρησιμοποιούμενα καταναλωτικά προϊόντα.

Κατ’  αρχάς ο πληθωρισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που σχετίζεται με τα υψηλά κοστολόγια (ενέργεια, πρώτες ύλες, μεταφορές, δανεισμός, εργατικό δυναμικό κλπ) αλλά και σε διεθνείς εξωγενείς παράγοντες (φυσικές καταστροφές, πανδημία, εμπορικοί πόλεμοι, εμπλοκές στις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού). Για τη χώρα μας έχομε επιπλέον μια κατακερματισμένη τοπική παραγωγή που είναι ευάλωτη σε απότομες διακυμάνσεις, μια μικρή εμπορική αγορά με αδύναμη διαπραγματευτική δύναμη και υψηλά κοστολόγια διανομής λόγω της δύσκολης γεωγραφίας και του πυκνού λιανεμπορικό δικτύου. Παράλληλα υπάρχουν ερωτηματικά στον ουσιαστικό έλεγχο από τις δημόσιες αρχές της εξέλιξης των τιμών σε όλα τα στάδια της αλυσίδας αξίας ανά κατηγορία προϊόντων αλλά και της έλλειψης εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στη διαχείριση του πληθωρισμού στη δημόσια διοίκηση αλλά και στις επιχειρήσεις.

Πληθωρισμός: Τι λένε 3 οικονομολόγοι στον ΟΤ για την απότομη άνοδο

Οι διάφορες κυβερνήσεις έχουν πάρει μια σειρά βραχυπρόθεσμων μέτρων για την μείωση των τελικών τιμών στο καταναλωτή, όπως μείωση του ΦΠΑ, επιβολή ανώτατου μικρού περιθωρίου κέρδους, ειδικά καλάθια με μειωμένες τιμές (όπως το καλάθι του νοικοκυριού), επιδοτήσεις πληθυσμιακών ομάδων (τα market pass), διαφάνεια και σύγκριση τιμών (μέσω του e-καταναλωτή) και ουσιαστικό έλεγχο για αισχροκαίρδια. Σε όλα τα παραπάνω η ελληνική δημόσια διοίκηση λειτούργησε ικανοποιητικά και πρωτοποριακά σε κάποιες περιπτώσεις, εκτός της μείωσης του ΦΠΑ στα τρόφιμα (13% ή 24%) που είναι από τους υψηλότερους στη ΕΕ.

Για το επόμενο εξάμηνο, με βάση τις εκτιμήσεις των ειδικών και τους πρόσφατους τιμοκαταλόγους των προμηθευτών, αναμένεται μια αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στα τρόφιμα στο επίπεδο του 3%-4%, από το 7%-8% του τελευταίου έντεκαμήνου. Ήδη η τάση αυτή είναι εμφανής στη Ευρώπη και αναμένεται στο μέλλον στη χώρα μας, εκτός βέβαια απρόβλεπτων γεωπολιτικών καταστάσεων και καταστροφών. Μη ξεχνάμε ότι το φαινόμενο του πληθωρισμού στα τρόφιμα εμφανίστηκε στην Ελλάδα με μια χρονική υστέρηση μερικών μηνών λόγω των υψηλών αποθεμάτων στο λιανμεποριο και των ευρέος φάσματος εφοδιαστικών αλυσίδων λόγω των μεγάλων εισαγωγών σε τελικά επώνυμα προϊόντα.

Ενισχυτικά της αναμενόμενης αποκλιμάκωσης είναι ο έντονος ανταγωνισμός πλέον στο οργανωμένο λιανεμπόριο με δυναμικές και επιθετικές εμπορικές πολιτικές γύρω από τις τελικές τιμές. Επίσης άρχισαν να αποδίδουν ουσιαστικά τα κυβερνητικά μέτρα για το καλάθι του νοικοκυριού (το αξιοποιούν πλέον το 70% των καταναλωτών για το 25% των αγορών τους στα σούπερ-μάρκετ) καθώς και για τα προϊόντα σε μόνιμη μείωση τιμής που ξεπερνούν πλέον τους 1500 ευρέως χρησιμοποιούμενους κωδικούς.

Πέρα από τα παραπάνω, για την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού τους επόμενους μήνες είναι αναγκαίες και οι παρακάτω στοχευμένες δράσεις της δημόσιας διοίκησης: (1) αξιοποίηση των τεχνολογικών εργαλείων για άμεση και καθημερινή σύγκριση τιμών στα επώνυμα προϊόντα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες – το βρεφικό γάλα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αλλά θα μπορούσε με ευκολία να επεκταθεί η σύγκριση σε τουλάχιστον άλλες 20 προϊοντικές κατηγορίες, (2) έλεγχος της εξέλιξης τιμής (από τις πρώτες ύλες, τη τιμή του αρχικού παραγωγού και έως τη τελική τιμή) για τις κατηγορίες των φρέσκων προϊόντων, (3) εντοπισμός και αποτροπή των ανατιμήσεων που ακολουθούνται με άμεσες έντονες προωθητικές ενέργειες από πλευράς προμηθευτών, (4) επιβολή ανώτατου μεικτού περιθωρίου κέρδους στα αρχικά στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας σε αποδεδειγμένες περιπτώσεις αισχροκέρδειας.

Ο Γεώργιος Δουκίδης είναι Καθηγητής ΟΠΑ και Επιστημονικός Σύμβουλος ΙΕΛΚΑ