H διαχείριση των προκλήσεων της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα

Σε άρθρο μας (o.t.gr-19/12/2023) παρουσιάζονται οι μελλοντικές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα, οι οποίες αναφέρονται: α) στην δημογραφική γήρανση του πληθυσμού, β) τις δομικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, γ) την τεχνολογική εξέλιξη – ψηφιοποίηση και δ) την κλιματική αλλαγή. Όμως, σε αυτές τις προκλήσεις απαιτείται από τους δημόσιους φορείς να σχεδιαστούν από τώρα πολιτικές για την αντιμετώπιση και τη διαχείριση των κινδύνων που απορρέουν από αυτές. Το περιεχόμενο και η διαδικασία της διαχείρισης των κινδύνων που απορρέουν από τις συγκεκριμένες προκλήσεις αναφέρονται στον καθορισμό ή την αναγνώριση του κινδύνου, την μέτρηση, τον έλεγχο και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων τους. Στην κατεύθυνση αυτή απαιτείται αρχικά η αναγνώριση των κινδύνων. Στην συνέχεια πραγματοποιείται η μέτρηση (ποσοτικοποίηση) τους και τέλος εκπονείται το σχέδιο διαχείρισης τους. Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει την εφαρμογή του σχεδίου και την υλοποίηση ενός συγκεκριμένου προγράμματος περιορισμού των κινδύνων και ακολουθεί η επαναξιολόγηση των κινδύνων και εφαρμογή ενός σχεδίου ελέγχου.

Βέβαια, το πρώτο και σημαντικότερο στάδιο της διαχείρισης των κινδύνων περιλαμβάνει την αναγνώριση των κινδύνων (identification), δηλαδή τον καθορισμό τους σε βασικές κατηγορίες και υποκατηγορίες. Στην κοινωνική ασφάλιση οι κίνδυνοι κυρίως είναι μακροπρόθεσμοι και ως εκ τούτου η αποτίμησή τους θα πρέπει να βασίζεται σε συντηρητικές και εύλογες υποθέσεις εργασίες αναφορικά με την αύξηση των μισθών, την παραγωγικότητα, τις δομικές αλλαγές της οικονομίας, την ανεργία, το προσδόκιμο ζωής, την γεννητικότητα, τις δημογραφικές μεταβολές, τα επιτόκια, τον πληθωρισμό, την ανικανότητα και αναπηρία, τον ιατρικό πληθωρισμό για την υγεία, τις δαπάνες διοικητικής λειτουργίας, κ.λ.π. Έτσι, ο δημογραφικός κίνδυνος (γονιμότητα, προσδόκιμο ζωής) μπορεί να επηρεαστεί από την γήρανση του πληθυσμού, την τεχνολογική εξέλιξη, αλλά και από την κλιματική κρίση. Οι δαπάνες για την υγεία μπορούν να επηρεαστούν από την κλιματική αλλαγή και την γήρανση του πληθυσμού.

Επιπλέον, οι κίνδυνοι που απορρέουν από τις προκλήσεις που αναφέρθηκαν, αναφέρονται στον κίνδυνο καταστροφής, όπως για παράδειγμα τις επιδημίες, τις πλημμύρες, τους σεισμούς που μπορεί να επιβαρύνουν σημαντικά το σύστημα υγείας. Ο οικονομικός κίνδυνος με τις διακυμάνσεις των οικονομικών κύκλων επηρεάζει την απασχόληση, τον πληθωρισμό και τα επιτόκια. Ο κίνδυνος των επενδύσεων στην διαχείριση των αποθεματικών της κοινωνικής ασφάλισης και ο πολιτικός κίνδυνος, δηλαδή ο κίνδυνος εργαλειοποίησης της κοινωνικής ασφάλισης για την επίτευξη πολιτικών στόχων επηρεάζει καθοριστικά και αρνητικά την μακροχρόνια βιωσιμότητα της. Όμως, το σημαντικότερο στην διαχείριση και την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κοινωνικής ασφάλισης και των κινδύνων που απορρέουν από αυτές είναι η κατανόηση και η διακριτή αντιμετώπιση της αβεβαιότητας (uncertainty) και του κινδύνου (risk).

Ο κίνδυνος προκύπτει από την αβεβαιότητα. Η αβεβαιότητα σύμφωνα με τον Keynes είναι μεθοδολογικά μη ποσοτικοποιήσιμη και για τον Knight είναι αυτή που δεν μπορεί να καθοριστεί με πιθανότητες. Αντίθετα, ο κίνδυνος για τον Keynes είναι ποσοτικοποιήσιμος, δηλαδή μπορεί να μετρηθεί και για τον Knight μπορεί να καθοριστεί με πιθανότητες. Άρα, σύμφωνα με τους Keynes και Knight ο κίνδυνος μεθοδολογικά μπορεί να μετρηθεί εφόσον είναι δυνατόν να καθορισθεί με πιθανότητες. Στην κατεύθυνση αυτή, η διαχείριση των κινδύνων απαιτείται να σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε οι αβεβαιότητες που απορρέουν από τις τέσσερις προκλήσεις να μπορούν να είναι μετατρέψιμοι σε μετρήσιμους κινδύνους με πιθανότητες (κατανομές πιθανοτήτων).

Έτσι, καθορίζοντας τις κατανομές πιθανοτήτων των κινδύνων θα είναι δυνατόν να μετρηθούν οι οικονομικές επιπτώσεις αυτών. Με άλλα λόγια από την στιγμή που θα μπορούν να μετρηθούν οι οικονομικές επιπτώσεις (Σ.Ρομπόλης –Β. Μπέτσης, o.t.gr-19/12/2023) θα μπορούν να σχεδιαστούν οι κατάλληλες πολιτικές για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων κινδύνων στο μέλλον. Δηλαδή να σχεδιαστούν πολιτικές για την μείωση (mitigation) ή την εξάλειψη (termination) των κινδύνων ή για την διαχείριση τους καθορίζοντας ανεκτά επίπεδα κινδύνου (risk tolerance). Τέλος να εφαρμοστούν πολιτικές για τον έλεγχο (control) των κινδύνων τόσο με την συνεχή παρακολούθηση τους (monitoring), όσο και με την διαρκή επαναξιολόγηση τους, προκειμένου να αποτραπούν σε μεσο-μακροχρόνιο επίπεδο οι συνθήκες επιδείνωσης των κινδύνων και των παρεχόμενων παροχών του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στην χώρα μας.

Των Σάββα Γ. Ρομπόλη, Ομότιμου Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου και Βασίλειου Γ. Μπέτση, Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου