Έχουν πράγματι γλιτώσει οι ΗΠΑ από τον πληθωρισμό;

Κάποια στιγμή η αμερικανική οικονομική ανάπτυξη θα διαψεύσει τις προσδοκίες, εκτιμά σε ανάλυσή του Economist που ωστόσο υπογραμμίζει ότι προς το παρόν, φαίνεται ότι το 2023 όπως και τα προηγούμενα χρόνια, έκλεισε με μια περαιτέρω ανάπτυξη, η οποία πήγε κόντρα στις προβλέψεις. Πρόσφατα στοιχεία υποδεικνύουν ότι η οικονομία σημείωσε ανάπτυξη με ετήσιο ρυθμό 2,5% περίπου τους τελευταίους τρεις μήνες του έτους, περισσότερο από το διπλάσιο της διάμεσης προσδοκίας των αναλυτών στην αρχή του τριμήνου.

Αν και μια τέτοια δυναμική είναι ευπρόσδεκτη, περιπλέκει τις προοπτικές καθώς η Fed είναι προβληματισμένη όσον αφορά στο πότε θα αρχίσει την αντίστροφη πορεία με τα επιτόκια. Η δύναμη της Αμερικής έχει ευρεία βάση. Οι επενδύσεις σε εγκαταστάσεις παραγωγής έχουν εκτοξευθεί σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ, καθώς οι επιδοτήσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι αδρές όσον αφορά στην παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων και ημιαγωγών. Τα αυξημένα επιτόκια στεγαστικών δανείων οδήγησαν σε μεγάλες μειώσεις στις πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών, αλλά οι κατασκευαστές ακινήτων ανταποκρίθηκαν στην έλλειψη μονοκατοικιών στην αγορά αυξάνοντας τις κατασκευές τους. Η κυβέρνηση παρέμεινε το στήριγμα της ανάπτυξης -αν και ανησυχητικό από την άποψη της μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας- με το έλλειμμά της να ανέρχεται σε περίπου 7% του ΑΕΠ, το οποίο είναι ουσιαστικά άνευ προηγουμένου σε καιρό ειρήνης χωρίς ύφεση.

ΗΠΑ: Στο 3,1% ο πληθωρισμός τον Νοέμβριο

Η αντοχή των αμερικανών καταναλωτών

Το πιο σημαντικό από όλα, οι Αμερικανοί καταναλωτές παρέμειναν… ακατάβλητοι, αψηφώντας τις προβλέψεις για μείωση των προσωπικών δαπανών.

Δύο παράγοντες εξηγούν τις αντοχές τους.

Ο πρώτος αφορά στο απόθεμα αποταμιεύσεων που συσσώρευσαν τα νοικοκυριά κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, χάρη στη δημοσιονομική «αβρότητα» της κυβέρνησης, συνέχισε να τους προσφέρει ένα απόθεμα ασφαλείας. Οικονομολόγοι στο υποκατάστημα της Fed στο Σαν Φρανσίσκο υπολογίζουν ότι τα νοικοκυριά είχαν περίπου 290 δισεκατομμύρια δολάρια πλεονάζουσας αποταμίευσης, σε σχέση με την αναμενόμενη τιμή βάσης, από τον Νοέμβριο.

Ο δεύτερος παράγοντας αφορά στη «σφιχτή» αγορά εργασίας που οδήγησε σε ισχυρή αύξηση των μισθών, ειδικά για τους εργαζόμενους με χαμηλότερο εισόδημα, οι οποίοι, με τη σειρά τους, έχουν μεγαλύτερη τάση για κατανάλωση. Καθώς ο πληθωρισμός έχει τεθεί υπό έλεγχο, τα κέρδη των πραγματικών μισθών τους φαίνονται ακόμη πιο σημαντικά.

Αυτές οι διάφορες πηγές ισχύος συνέβαλαν στο καταιγιστικό τρίτο τρίμηνο της Αμερικής το 2023, όταν σημείωσε ετήσια ανάπτυξη 4,9%. Κάποια επιβράδυνση ήταν αναμενόμενη μετά από μια τόσο γρήγορη ανάπτυξη. Μόλις στις αρχές Οκτωβρίου, οι αναλυτές είχαν προβλέψει ανάπτυξη στο 0,7% το τελευταίο τρίμηνο του 2023. Αλλά η τελευταία ανάγνωση από ένα μοντέλο σε πραγματικό χρόνο της Fed της Ατλάντα —που έχει αποδειχθεί αξιόπιστος οδηγός για τα πρόσφατα στοιχεία του ΑΕΠ— δείχνει ετήσια ανάπτυξη 2,5%.
Αν και τα στοιχεία θα μεταβληθούν καθώς θα εισέρχονται περισσότερα δεδομένα, το περιθώριο σφάλματος περιορίζεται όσο πλησιάζει η ημερομηνία που θα ανακοινωθούν τα στοιχεία για το ΑΕΠ, στις 25 Ιανουαρίου. Για το 2023 συνολικά η ανάπτυξη είναι πιθανό να κλείσει περίπου στο 2,5%, ένας αριθμός εντυπωσιακός αν σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότεροι οικονομολόγοι περίμεναν ότι οι ΗΠΑ θα φλερτάρουν με την ύφεση.

Υποχώρηση πληθωρισμού με δυνατή ανάπτυξη

Αυτό που κάνει την ανάπτυξη ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι ότι ήρθε ταυτόχρονα με την υποχώρηση του πληθωρισμού. Το προτιμώμενο μέτρο του πληθωρισμού της Fed – ο δείκτης τιμών προσωπικής καταναλωτικής δαπάνης (PCE) – έφτασε στο 2,6% τον Νοέμβριο σε σύγκριση με ένα χρόνο νωρίτερα, από 7% στα μέσα του 2022. Ακόμη πιο ενθαρρυντικό είναι ότι οι βασικές τιμές του δείκτη PCE, που αφαιρούν το ασταθές κόστος των τροφίμων και της ενέργειας, έχουν αυξηθεί μόλις κατά 2,2% σε ετήσια βάση τους τελευταίους τρεις μήνες, όταν ο στόχος της Fed ήταν για 2%. Ο αποπληθωρισμός έχει τροφοδοτηθεί από τις μειώσεις των τιμών των αγαθών καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν ανακάμψει από τις διαταραχές της πανδημίας.

Αυτό οδήγησε σε ένα καλύτερο σενάριο: δυνατή ανάπτυξη και εξασθένιση του πληθωρισμού. Ένας τέτοιος ευνοϊκός συνδυασμός μπορεί να επιτρέψει στη Fed να μειώσει τα επιτόκια τους επόμενους μήνες όχι επειδή η ανάπτυξη αποδυναμώνεται, αλλά επειδή η ομοσπονδιακή τράπεζα θέλει να αποφύγει τον υπερβολικό νομισματικό περιορισμό. Ο Τζερόμ Πάουελ, ο πρόεδρος της Fed, φάνηκε να δίνει φωνή σε αυτές τις ελπίδες μετά τη συνεδρίαση της κεντρικής τράπεζας στα μέσα Δεκεμβρίου, όταν είπε ότι οι μειώσεις επιτοκίων «θα μπορούσαν απλώς να είναι ένα σημάδι ότι η οικονομία ομαλοποιείται και δεν χρειάζεται την αυστηρή πολιτική». . Τα λόγια του πυροδότησαν ένα ράλι τόσο στις μετοχές όσο και στα ομόλογα.

Ωστόσο, η ισχυρή ανάπτυξη δείχνει ένα λιγότερο ευχάριστο σενάριο: ότι η πτώση του πληθωρισμού είναι ένα ψευδές μήνυμα. Ενώ οι τιμές των αγαθών έχουν μειωθεί, οι τιμές για πολλές υπηρεσίες συνεχίζουν να αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό από την τάση που είχαν  πριν από την πανδημία. Οι τιμές των κατοικιών ανέκαμψαν πραγματικά το 2023, παρά τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων που σκαρφάλωσαν στο 8%, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών. Με τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων να υποχωρούν ξανά κάτω από το 7% τον Δεκέμβριο, η προοπτική μιας μεγαλύτερης εκ νέου επιτάχυνσης στην αγορά ακινήτων διαφαίνεται μεγάλη. Μια χαλάρωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών ως αποτέλεσμα των μειώσεων των επιτοκίων θα υποστήριζε την οικονομική ανάπτυξη αλλά θα τροφοδοτούσε επίσης έναν νέο γύρο πιέσεων στις τιμές.

Εάν ο πληθωρισμός ανακάμψει, η Fed δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να διατηρήσει τα επιτόκια σε υψηλά επίπεδα, εντείνοντας εκ νέου τους  φόβους μιας ύφεσης, που προς ώρας έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Αυτοί οι κίνδυνοι εξηγούν γιατί ο Τζον Γουίλιαμς, πρόεδρος της Fed της Νέας Υόρκης, απάντησε με… ψυχρολουσία στις εικασίες για επικείμενες μειώσεις επιτοκίων στον απόηχο των σχολίων του Τζερόμ Πάουελ τον περασμένο μήνα. Όπως είπε χαρακτηριστικά, είναι «απλώς πρόωρο να το σκεφτόμαστε». Πιθανώς είναι επίσης πρόωρο να γιορτάσουμε την «δραπέτευση» των ΗΠΑ από μια περίοδο σκληρού πληθωρισμού με ελάχιστους… μώλωπες στην οικονομία της.