Πόλεμος στην Ουκρανία: Η Δύση θα βλάψει τον εαυτό της με τις κατασχέσεις παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων

Η δυτική οικονομική πίεση κατά της Ρωσίας αλλάζει σελίδα με την κατάσχεση ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Μέχρι τον Μάρτιο του 2022, οι ΗΠΑ και η ΕΕ είχαν παγώσει περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας για αντίποινα κατά της εισβολής του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία. Τώρα οι χώρες της G7 συζητούν αν θα κατάσχουν αυτή την περιουσία.

Σε ένα πρόσφατο έγγραφο συζήτησης, που αναφέρουν οι Financial Times, η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποστηρίζει τη δήμευση ως «αντίμετρο» για τα κράτη που «τραυματίστηκαν» και «επηρεάστηκαν ιδιαιτέρως» από τον πόλεμο της Ρωσίας. Αυτός ο ισχυρισμός επικαλείται το διεθνές νομικό δόγμα των αντιποίνων: όταν ένα κράτος βλάπτει ένα άλλο, για παράδειγμα παραβιάζοντας την επικράτειά του, το ζημιωθέν μέρος μπορεί να λάβει αναλογικά αντίμετρα κατά του δράστη. Τα αντίποινα έχουν σκοπό να υποχρεώσουν τον σεβασμό του νόμου.

Ρωσία – Ναμπιουλίνα: Είμαστε έτοιμοι για νέες κυρώσεις από τη Δύση

Η συνέχιση της δυτικής βοήθειας προς την Ουκρανία δεν δικαιολογεί, σύμφωνα με το Bloomberg, τη δήμευση των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, λόγω τριών προβλημάτων: στερείται ισχυρού αποτελέσματος, επικαλείται από λάθος πλευρές και υπονομεύει την τάξη που βασίζεται σε κανόνες που οι δυτικές κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται.

Η ώθηση για δήμευση περιουσιακών στοιχείων οφείλεται στις εσωτερικές πολιτικές δυσκολίες στην εξασφάλιση μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης για το Κίεβο. Ως όργανο πίεσης, η χρησιμότητά του είναι μικρή. Οποιαδήποτε κατάσχεση αποθεμάτων που δεν ήταν παγωμένα εδώ και σχεδόν δύο χρόνια δεν θα αναγκάσει τον Πούτιν να τερματίσει τον πόλεμό τώρα. Επιπλέον, το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών 227 δισεκατομμυρίων δολαρίων που κατέγραψε η Ρωσία το 2022 έχει αναπληρώσει ένα σημαντικό μερίδιο από όσα χάθηκαν στο αρχικό πάγωμα. Η απαλλοτρίωση δεν ασκεί σημαντική πρόσθετη οικονομική πίεση.

Τα οικονομικά αντίποινα είναι προνόμιο των θιγμένων και όχι τρίτων χωρών. Οι εμπόλεμοι μπορούν επίσης να απαλλοτριώσουν δημόσια και ιδιωτική περιουσία που ανήκει στο κράτος και στους πολίτες των αντιπάλων τους. Η Ουκρανία άσκησε αυτό το δικαίωμα με την κατάσχεση τουλάχιστον 880 εκατομμυρίων δολαρίων σε ακίνητα και επιχειρήσεις ρωσικής ιδιοκτησίας εντός των συνόρων της τον Μάιο του 2022.

Ωστόσο, οι σύμμαχοι του Κιέβου δεν βρίσκονται σε πόλεμο με τη Ρωσία. Το Βέλγιο και η Γαλλία έχουν παγώσει τα περισσότερα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, διατηρώντας 206 δισ. ευρώ σε τίτλους στο αποθετήριο Euroclear με έδρα τις Βρυξέλλες και σε άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Αλλά για να απαλλοτριωθούν αυτά, θα έπρεπε οι δύο χώρες να λάβουν άμεσα μέρος στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο. Ενώ θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης έχουν «πληγεί ιδιαίτερα» από τις οικονομικές και στρατιωτικές επιπτώσεις του πολέμου, είναι πολύ πιο δύσκολο αυτό για τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες.

Όταν η δήμευση έπαιξε ρόλο στην απάντηση στην επιθετικότητα, αργά ή γρήγορα περιελάμβανε ανοιχτό πόλεμο μεταξύ κατασχετών και κατασχεθέντων. Η Γερμανία έχασε το μεγαλύτερο μέρος της υπερπόντιας περιουσίας της μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά οι χώρες που καταλαμβάνουν θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν τις εξουσίες δήμευσης μόνο κηρύσσοντας τον πόλεμο στον Κάιζερ. Ένα άλλο προηγούμενο είναι η κατάσχεση ξένων περιουσιακών στοιχείων του Ιράκ για την εισβολή του στο Κουβέιτ το 1990. Ωστόσο, αυτό ακολούθησε την έγκριση του ΟΗΕ για μια διεθνή επέμβαση για την αποκατάσταση της ειρήνης. Τέτοια παραδείγματα υποδηλώνουν ότι οι σύμμαχοι της Ουκρανίας δεν μπορούν να διεκδικούν δικαιώματα εμπολέμου ενώ επιμένουν ότι δεν βρίσκονται σε πόλεμο με τη Ρωσία.

Αν το κάνουν οι δυτικές χώρες θα δημιουργήσουν αποσταθεροποιητικό προηγούμενο. Αυτό θα διεύρυνε τις καταναγκαστικές ενέργειες που θα μπορούσαν να κάνουν τα κράτη για διαφορές στις οποίες δεν είναι άμεσα εμπλεκόμενα.

Πέρα από αυτά τα πολιτικά, νομικά και διπλωματικά προβλήματα, η κατάσχεση είναι οικονομικά περιττή. Η βοήθεια των ΗΠΑ και της ΕΕ στην Ουκρανία, στρατιωτική και οικονομική, ανέρχεται μέχρι στιγμής σε σημαντικά περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αυτό είναι ποσό που αντέχει η διατλαντική οικονομία. Μια λιγότερο επικίνδυνη προσέγγιση θα συνεπαγόταν τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με τα πολλά δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσια κέρδη που προέρχονται από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Καθώς αυτό θα ανακατευθύνει τις ροές εισοδήματος αντί να αγγίζει το κύριο κεφάλαιο, οι διεθνείς νομικές προεκτάσεις θα είναι πιο ήπιες.

Βοηθώντας το Κίεβο να αποκρούσει τη ρωσική επιθετικότητα υπερασπίζεται την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα. Αλλά οι υποστηρικτές μιας τάξης βασισμένης σε κανόνες καταστρέφουν την αξιοπιστία τους εάν απαντήσουν στην εγκληματικότητα της Μόσχας με παράνομα δικά τους μέτρα. Μια τέτοια συμπεριφορά θα επιταχύνει τη διάλυση του ορίου μεταξύ πολέμου και ειρήνης, θα αποξενώσει πολλά κράτη εκτός του συνασπισμού κυρώσεων και θα διαλύσει ένα δομικό στοιχείο του κόσμου που ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται.