Πυρηνική ενέργεια: Το μεγάλο ερώτημα του 21ου αιώνα

Μνήμες Φουκουσίμα ξύπνησε ο πρόσφατος σεισμός των 7,6 Ρίχτερ στην Ιαπωνία. Ευτυχώς η νέα μεγάλη φυσική καταστροφή δεν εξελίχθηκε σε πυρηνική, όπως είχε συμβεί το Μάρτιο του 2011.

Η Φουκουσίμα επανέφερε με εφιαλτικό τρόπο στην επικαιρότητα το πυρηνικό ερώτημα. Και στάθηκε αφορμή για να αλλάξουν άρδην την ενεργειακή τους πολιτική μεγάλες οικονομικές και βιομηχανικές δυνάμεις, όπως είναι η Γερμανία. Το Βερολίνο βέβαια τότε στηρίζονταν στις πλάτες του Βλαντιμίρ Πούτιν και τις επωφελείς συμφωνίες που είχε πετύχει επί κυβερνήσεων Μέρκελ ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ για την εισαγωγή πάμφθηνου φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Η Γερμανία (αφρόνως, όπως αποδείχθηκε) έβαλε όλα τα αυγά στο ρωσικό ενεργειακό καλάθι. Ολοκληρώνοντας τις αρχές του 2023 την αποπυρηνικοποίηση της χώρας που κήρυξε η Άνγκελα Μέρκελ, έκλεισε τους τελευταίους τρεις πυρηνικούς αντιδραστήρες της. Για να αναγκαστεί όμως, κατά την πρόσφατη ενεργειακή κρίση, να εισάγει ηλεκτρικό ρεύμα που παρήγαγαν πυρηνικοί αντιδραστήρες της γειτονικής Γαλλίας. Διότι το πυρηνικό ερώτημα ουδέποτε προβλημάτισε το Παρίσι, σε υπαρξιακό τουλάχιστον βαθμό. Εξίσου ανεπηρέαστες έμειναν και άλλες μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις του πλανήτη, όπως η Κίνα, η Νότια Κορέα, η Βρετανία, η Ισπανία, ο Καναδάς. Και επίσης οι πάμπλουτες σε φυσικά αποθέματα και κορυφαίες σε παραγωγή υδρογονανθράκων ΗΠΑ και Ρωσία.

Οι κλιματικοί στόχοι περνούν μέσα από την πυρηνική ενέργεια [γράφημα]

Επικουρικά των ανανεώσιμων

Πρώτη προτεραιότητα στον κοινό στόχο του πλανήτη για απεξάρτηση από τον άνθρακα είναι η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών. Η πυρηνική ενέργεια ωστόσο, παρά το δυσεπίλητο πρόβλημα των αποβλήτων και ασφαλώς τα ζητήματα ασφάλειας των εγκαταστάσεων, αποδαιμονοποιείται και τείνει να θεωρείται ως οιονεί «πράσινη» και πάντως αποδεκτή ενεργειακή λύση από περιβαλλοντικής απόψεως, επικουρική της αιολικής και της ηλιακής.

Στο πλαίσιο αυτό μόλις την περασμένη Κυριακή η υπουργός Ενεργειακής Μετάβασης της Γαλλίας Ανιές Πανιέ-Ρινασέ αποκάλυψε τον προγραμματισμό οκτώ ακόμα πυρηνικών αντιδραστήρων, πλέον των έξι που προανήγγειλε το Φεβρουάριο του 2022 ο Εμανουέλ Μακρόν. Το σχέδιο θα συμπεριληφθεί στο σχέδιο νόμου για την ενεργειακή κυριαρχία που θα καταθέσει σε λίγες βδομάδες προς συζήτηση στο υπουργικό συμβούλιο η γαλλίδα υπουργός. Την ίδια ώρα στην απέναντι ακτή της Μάγχης η Βρετανία επενδύει 300 εκατ. στερλίνες (350 εκατ. ευρώ) για την ανάπτυξη ενός ειδικού καυσίμου που θα τροφοδοτεί τους πυρηνικούς αντιδραστήρες νέας γενιάς. Πρόκειται για το ουράνιο υψηλής ανάλυσης και χαμηλού εμπλουτισμού (HALEU), το οποίο προσώρας παράγεται εμπορικά μόνο στη Ρωσία. «Η πρωτοβουλία της Βρετανίας θα αποτελέσει ένα ακόμα πλήγμα στο Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς θα απομονώσει περισσότερο τη Μόσχα», εκτιμούν οι «Financial Times».

Τριπλασιασμός της παραγωγής

Η «αποδαιμονοποίηση του αντιδραστήρα» εξελίσσεται σε χώρες γνωστές για τις περιβαλλοντικές τους ευαισθησίες. Στη Φινλανδία τον περασμένο Απρίλιο τέθηκε σε λειτουργία έπειτα από παρελκύσεις… 13 ετών ένας αντιδραστήρας που κατασκευάστηκε σε συνεργασία με τη Γαλλία. Ο κλάδος καλύπτει μόνο το 4% της παραγόμενης ενέργειας στον κόσμο. Αλλά όπως φάνηκε και στην COP 28 το Δεκέμβριο στο Ντουμπάι, θα αναπτυχθεί παράλληλα με τον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών.

Στο περιθώριο της συνόδου περισσότερες από 20 χώρες, μεταξύ αυτών οι ΗΠΑ, η Βρετανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, υπέγραψαν κοινή δήλωση για τον τριπλασιασμό της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας έως τα μέσα του αιώνα. «Η πυρηνική ενέργεια ξαναγίνεται δημοφιλής και οι κυβερνήσεις την αντιμετωπίζουν ως μέρος της λύσης για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα», παρατηρεί ο «Economist». Η διεθνής κοινότητα φαίνεται πως απαντά καταφατικά στο πυρηνικό ερώτημα του 21ου αιώνα.

Στο παιχνίδι της πυρηνικής ενέργειας και η Τουρκία

Πριν από ακριβώς ένα μήνα, στις 12 Δεκεμβρίου 2023, η κυβέρνηση της Άγκυρας άναψε το πράσινο φως για την έναρξη της τελικής φάσης κατασκευής του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία. Το εργοστάσιο κατασκευάζεται στο Ακούγιου της επαρχίας Μερσίνα στις ακτές της Μεσογείου (βόρεια της Κύπρου) και θα διαθέτει τέσσερις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με δυναμικότητα 35 δισ. κιλοβατώρων.

Η βιομηχανική μονάδα κατασκευάζεται σε συνεργασία με τη ρωσική Rosatom και σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια της Akkuyu Nuclear Company Αναστάζια Ζοτέεβα θα ξεκινήσει την παραγωγή το 2025. «Έχουμε εκπληρώσει όλες τις απαιτήσεις της τουρκικής νομοθεσίας και των διεθνών προτύπων ασφαλείας», τόνισε η Ζοτέεβα αναφερόμενη εμμέσως στις ενστάσεις κατοίκων και επιχειρηματιών της ευρύτερης περιοχής, που φοβούνται τις συνέπειες από ένα σεισμό (το Ακούγιου απέχει 420 χιλιόμετρα από το επίκεντρο του φονικού σεισμού 7,7 Ρίχτερ που σημειώθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας).

Σεισμογενής είναι όμως και η επαρχία της Σινώπης στη Μαύρη Θάλασσα, όπου έχει επιλεγεί για την ανέγερση του δεύτερου πυρηνικού ενεργειακού σταθμού στην Τουρκία (με ρωσική, κινεζική ή κορεατική συνεργασία) επειδή οι θερμοκρασίες νερού ψύξης είναι 5 βαθμοί Κελσίου χαμηλότεροι συγκριτικά με τα νερά του Ακούγιου. Σημειωτέον ότι στις 13 Δεκεμβρίου, την επομένη της άδειας για την τελική φάση λειτουργίας του εργοστασίου του Ακούγιου, ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν που βρισκόταν σε επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα πρότεινε στον Κυριάκο Μητσοτάκη συμφωνία για την αγορά ηλεκτρικού ρεύματος από τρίτο πυρηνικό σταθμό που σχεδιάζει να κατασκευάσει η Τουρκία στην Ανατολική Θράκη. Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης έκαναν λόγο για «ευγενική άρνηση» του Έλληνα πρωθυπουργού, ενώ τα τουρκικά μετέδωσαν ότι ο κ. Μητσοτάκης «φάνηκε ιδιαίτερα θερμός» στην πρόταση Ερντογάν.