Ρωσική οικονομία: Τα Gucci φθηνά και τα αυγά ακριβά σε σουρεαλιστικό τοπίο

Ο χειμώνας στη Μόσχα είναι μια εποχή για πάρτι. Σχεδόν δύο χρόνια μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι Μοσχοβίτες φαίνεται να ανακτούν την ικανότητά τους για καλοπέραση.

Στα πάρτι οι θαμώνες ανταλλάσσουν ιστορίες κερδοσκοπίας στη νέα ρωσική οικονομία. Οι δυσκολίες πρόσβασης σε δολάρια είχαν δημιουργήσει νέες ευκαιρίες σε συναλλαγές σε ρούβλια. Τα κατασκευαστικά έργα βρίσκονταν σε εξέλιξη. Οι δυτικοί εταίροι ήταν πρόθυμοι να διατηρήσουν τη ροή των επιχειρήσεων. Και νέοι πελάτες βρίσκονταν στην Κίνα και την Ινδία.

Bloomberg: Πώς ξεγλιστρά η Ρωσία από τις δυτικές κυρώσεις – Το κοντραμπάντο στον Λακωνικό Κόλπο

Καθώς η Ρωσία μπαίνει στο 2024 και η εκστρατεία για την αναπόφευκτη επανεκλογή του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν θερμαίνεται, το καθεστώς θέλει να έχει ένα καλό αφήγημα για την ικανότητα της χώρας να αντέξει τον πόλεμο. Μπορεί να συγκεντρώσει έναν εκπληκτικό όγκο αποδεικτικών στοιχείων για να υποστηρίξει αυτή την υπόθεση, σύμφωνα με τον Economist.

Η ρωσική οικονομία δεν έχει καταρρεύσει κάτω από τις άνευ προηγουμένου κυρώσεις του 2022, όπως προέβλεπαν ορισμένοι. Οι πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Δύση μειώθηκαν κατακόρυφα, αλλά οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας μείωσαν τον πόνο και η κυβέρνηση βρήκε νέους αγοραστές στην Ασία, παρατηρεί ο Economist. Το ρούβλι υποτιμήθηκε απότομα το 2023, αλλά έκτοτε έχει σταθεροποιηθεί. Οι τεράστιες δημόσιες δαπάνες για τον πόλεμο δημιούργησαν στο μεταξύ θέσεις εργασίας. Ο πληθωρισμός παραμένει επίμονος και αναμένεται επιβράδυνση το 2024, καθώς η κεντρική τράπεζα διατηρεί τα επιτόκια υψηλά για να τον καταπολεμήσει, αλλά ο Πούτιν μπόρεσε να καυχηθεί πέρυσι ότι η οικονομία είχε αναπτυχθεί περισσότερο από 3%.

Επώνυμα προϊόντα

Η Ρωσία πρέπει ακόμη να εισάγει πολλά προϊόντα, τα οποία ένα αποδυναμωμένο ρούβλι κάνει πιο ακριβά. Αλλά όσοι δεν είναι φτωχοί φαίνονται ικανοί να απορροφήσουν τις αυξήσεις των τιμών, τουλάχιστον προς το παρόν. Υπήρξαν αρχικά προβλήματα εφοδιασμού όταν οι ρωσικές τράπεζες αποκόπηκαν για πρώτη φορά από τα διεθνή συστήματα μεταφοράς. Αλλά οι Μοσχοβίτες της μεσαίας τάξης βρήκαν λύσεις και μπορούν πλέον να αγοράζουν δυτικά προϊόντα πολυτελείας μάρκες μέσω Διαδικτύου με μικρή δυσκολία. Το USmall, μια ηλεκτρονική αγορά, επιδεικνύει iPhone και παιδικά ρούχα Ralph Lauren σε ρούβλια, τα οποία μπορούν να αγοραστούν από τρίτους προμηθευτές με ρωσικές τραπεζικές κάρτες.

Τα καταστήματα της Μόσχας είναι καλά εφοδιασμένα με επώνυμα προϊόντα. Οι περισσότερες δυτικές μάρκες πολυτελείας σταμάτησαν να στέλνουν στα ρωσικά καταστήματα το 2022, αλλά όταν επισκέφτηκα το TSUM, το ρωσικό αντίστοιχο του Harrods, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, ένας πωλητής έδειχνε περήφανα στους πελάτες τις νεότερες τσάντες από Gucci, Chanel και Louis Vuitton. Αγορασμένα στην Ευρώπη και μεταφέρθηκαν πίσω στη Ρωσία μέσα τις αποσκευές ενός «αγοραστή», δεν υπήρχαν πολλά από αυτά τα είδη νέας σεζόν στα ράφια, αλλά αρκετά για να δικαιολογήσουν την επιγραφή «Συλλογή 2023-24».

Μερικά από τα αντικείμενα που εκτίθενται ήταν μεταχειρισμένα. Ο βοηθός πωλήσεων έδειξε μια εφαρμογή που έχει αναπτύξει το κατάστημα για να διευκολύνει τους Ρώσους πελάτες να ξαναπουλήσουν προϊόντα πολυτελείας που δεν επιθυμούν πλέον. Ακόμη και μια μεταχειρισμένη τσάντα Gucci δεν είναι ακριβώς φθηνή, αλλά επειδή η τιμή της είναι σε ρούβλια, οι διακυμάνσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες μπορούν να την κάνουν κελεπούρι σε ευρώ, με την τεθλασμένη λογική που ακολουθούν οι Μοσχοβίτες.

Υπάρχει κάτι εύθραυστο και λίγο επιτηδευμένο στην πληθωρική κατανάλωση που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Μόσχα. Αν και το Κρεμλίνο αρέσκεται να υποδηλώνει ότι η Ρωσία είναι ένα έθνος που δεσμεύεται από κοινές αξίες, που παλεύει συλλογικά μέσα από αντιξοότητες, η διάθεση στην πρωτεύουσα φαίνεται να είναι λιγότερο ανθεκτικότητα και περισσότερο άρνηση.

Ο ξεχασμένος πόλεμος

Ένα χειμωνιάτικο πάρτι που έγινε πρόσφατα σε ένα άλλο νυχτερινό κέντρο έδειξε μια τέτοια έλλειψη πολεμικού πνεύματος –η οικοδέσποινα φωτογραφήθηκε φορώντας μια διαμαντένια αλυσίδα– που οι αρχές το θεώρησαν παραβίαση της δημόσιας τάξης. Το λογότυπο «Z», σύμβολο υποστήριξης για την εισβολή στην Ουκρανία, ήταν εμφανώς τοποθετημένο σε όλη την πόλη. Τώρα όλα έχουν εξαφανιστεί. Οι αφίσες στρατολόγησης σε στάσεις λεωφορείων που δείχνουν ένοπλους στρατιώτες με νέο εξοπλισμό μάχης είναι οι μόνες οπτικές υπενθυμίσεις του πολέμου.

Αλλού υπάρχουν ενδείξεις ότι η εισβολή στην Ουκρανία μπορεί να έχει διαταράξει τη ρωσική οικονομία πιο σοβαρά από ό,τι υποδηλώνει η αφρώδης σκηνή του πάρτι. Η σαλάτα Olivier, αυτό που στην Ελλάδα αποκαλούμε «ρώσικη σαλάτα», δεν λείπει από κανένα τραπέζι τις γιορτές. Αυτό το χειμώνα η τιμή των αυγών, που απαραιτήτως μπαίνουν στην σαλάτα, εκτοξεύτηκε ξαφνικά (κανείς δεν είναι σίγουρος γιατί, αλλά μπορεί να οφείλεται στο ότι οι φάρμες είχαν έλλειψη εργατικού δυναμικού, καθώς τόσοι πολλοί εργάτες έχουν στρατολογηθεί ή εγκαταλείψει τη χώρα). Σε ορισμένες περιοχές οι άνθρωποι δεν μπορούν να αγοράσουν μια εξάδα αυγά και πρέπει να τα αγοράσουν μεμονωμένα. Ένας συνταξιούχος το έθεσε μάλιστα στον Πούτιν κατά τη διάρκεια της ετήσιας κλήσης του προέδρου στο τέλος του έτους με το κοινό. Ο Πούτιν υποσχέθηκε να το εξετάσει.

Προς το τέλος του περασμένου έτους, η κεντρική τράπεζα δημοσίευσε στοιχεία που επιβεβαίωσαν τις υποψίες των σκεπτικιστών: οι Ρώσοι άλλαζαν τα ρούβλια σε σκληρό νόμισμα, σε όγκο που δεν είχε παρατηρηθεί από τους πρώτους, πανικόβλητους μήνες του πολέμου το 2022. Δεν είναι όλη αυτή δραστηριότητα είναι σημάδι ανησυχίας – ανέκδοτα στοιχεία υποδηλώνουν ότι μερικοί άνθρωποι θέλουν να μετατρέψουν τα ρούβλια τους σε δολάρια, ώστε να είναι σε θέση να αρπάξουν περιουσιακά στοιχεία όταν το τοπικό νόμισμα κάνει μια από τις βραχυπρόθεσμες βουτιές του (η παρακολούθηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι χόμπι πλέον των Ρώσων). Αλλά πολλοί φαίνεται επίσης να θέλουν να διατηρήσουν τις αποταμιεύσεις τους σε ευρώ ή δολάρια.

Και αποταμιεύσεις στο εξωτερικό

Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι κάτι το ριψοκίνδυνο: οι Ρώσοι θεωρητικά είναι αποκομμένοι από το δυτικό τραπεζικό σύστημα και ένα απόθεμα κάτω από το στρώμα είναι ευάλωτο σε κλοπή. Επίσης οι Ρώσοι έχουν αρχίσει να μεταφέρουν αποταμιεύσεις σε σκληρό νόμισμα σε νέους τραπεζικούς λογαριασμούς στην Αρμενία και το Καζακστάν. Ορισμένοι δυτικοί ιστότοποι εμποδίζουν την πρόσβαση σε ρωσικά προγράμματα περιήγησης, αλλά οι επαγγελματίες της μεσαίας τάξης στη Μόσχα μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα εικονικό ιδιωτικό δίκτυο (VPN) για να κρύψουν την ταυτότητά τους και να μετακινήσουν ελεύθερα δολάρια στο Διαδίκτυο.

Από την έναρξη του πολέμου οι ρωσικές αρχές έχουν μπλοκάρει πολλούς ξένους ιστότοπους όπως το Facebook και το Instagram. Τα VPN έχουν γίνει σανίδα σωτηρίας για τους Ρώσους που θέλουν πληροφορίες έξω από την επίσημα εγκεκριμένη αφήγηση. Οι αρχές έχουν περιορίσει τους παρόχους VPN, καθιστώντας αυτές τις συνδέσεις όλο και πιο ασταθείς. Ένας φίλος μου λέει ότι, αντί να καταναλώνουν ειδήσεις που δεν εμπιστεύονται, πολλοί μεσοαστοί Ρώσοι αγόρασαν τον δικό τους χώρο διακομιστή στη Δυτική Ευρώπη για να διατηρήσουν την κυκλοφορία τους στο Διαδίκτυο με ασφάλεια.

Εάν χρησιμοποιούν VPN για να κρύψουν την ταυτότητά τους, οι επαγγελματίες στη Μόσχα μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν και να διακινούν δολάρια ελεύθερα στο Διαδίκτυο. Μέσω τόσο περίτεχνων ελιγμών, οι ελίτ της Μόσχας κατάφεραν να διατηρήσουν τη ζωή τους αρκετά άνετη, αλλά όχι ανέμελη.