Γερμανία: «Μπλόκαρε» η ατμομηχανή ανάπτυξης της Ευρώπης

Η Γερμανία έχει κολλήσει σε ένα τέλμα χωρίς να υπάρχει άμεση διέξοδος. Η οικονομία της ηγεμονικής δύναμης της Ευρώπης, η μεγαλύτερη στην ήπειρο και η τέταρτη μεγαλύτερη στον κόσμο, συρρικνώθηκε πέρυσι, παρατείνοντας μια εξαετή ύφεση που εγείρει φόβους για αποβιομηχάνιση και υπονομεύει την υποστήριξη των κυβερνήσεων σε όλη την ευρύτερη περιοχή, όπως εκτιμά η Wall Street Journal σε σχετική ανάλυσή της.

Η παραγωγή στη χώρα συρρικνώθηκε κατά 0,3% το τελευταίο τρίμηνο του 2023 σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, όπως ανακοίνωσε τη Δευτέρα η γερμανική ομοσπονδιακή στατιστική υπηρεσία. Για το 2023 συνολικά, συρρικνώθηκε κατά 0,3%, ενώ υπερέχει μόλις κατά 0,7% σε σχέση με το 2019, πριν από την πανδημία Covid-19. Άλλες μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης σημείωσαν ανάπτυξη πέρυσι, όπως της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Γερμανία: Γλίτωσε και πάλι την ύφεση

Η ύφεση αντανακλά μια σειρά από εμπόδια που ανατρέπουν το επιχειρηματικό μοντέλο της χώρας με επίκεντρο τις εξαγωγές, από την βραδύτερη ανάπτυξη στην Κίνα έως τις υψηλότερες τιμές ενέργειας και τα επιτόκια, τις αυξανόμενες εντάσεις γύρω από το παγκόσμιο εμπόριο και μια δύσκολη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Και χωρίς κανένα σημάδι ότι κάποιος από αυτούς τους κυκλικούς και διαρθρωτικούς παράγοντες πρόκειται να βελτιωθεί, οι προοπτικές της Γερμανίας δεν φαίνονται καλές.

«Ποτέ δεν ήμουν τόσο ανήσυχος για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της Γερμανίας», δήλωσε ο Dirk Schumacher, οικονομολόγος της Natixis στη Φρανκφούρτη, ο οποίος παρακολουθεί τη γερμανική οικονομία εδώ και δεκαετίες.

Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας είναι μόλις 1% μεγαλύτερο από ό,τι ήταν στα τέλη του 2017 μετά την προσαρμογή από ένα προηγούμενο κύμα πληθωρισμού. Αντίθετα, η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύχθηκε κατά 13% και προσαρμόστηκε αποτελεσματικά στον πληθωρισμό κατά την ίδια περίοδο, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat και του Γραφείου Οικονομικής Ανάλυσης.

Νέες οικονομικές απειλές

Φέτος, η Γερμανία αντιμετωπίζει νέες οικονομικές απειλές, από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων έως τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή που διακόπτει τον εμπορικό δρόμο Ασίας – Ευρώπης. Παρά την αύξηση της ανεργίας και το ρεκόρ μετανάστευσης, οι επιχειρήσεις διαμαρτύρονται για ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Τα σχέδια δαπανών της κυβέρνησης έχουν πέσει στο κενό μετά από μια απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου που περιορίζει τη χρήση κεφαλαίων εκτός προϋπολογισμού.

Η οικονομική χαλάρωση τροφοδοτεί μια ευρύτερη δυσαρέσκεια. Οι αγρότες απέκλεισαν δρόμους στο Βερολίνο τη Δευτέρα για να διαμαρτυρηθούν για τις περικοπές των επιδοτήσεων. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η ακροδεξιά ΑfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) θα μπορούσε να αναδειχθεί ως η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της Γερμανίας στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο και στις εκλογές των κρατιδίων αργότερα αυτό το έτος.

Όλα αυτά αναβιώνουν τον χαρακτηρισμό ως ο «άρρωστος άνθρωπος της Ευρώπης» που παραπέμπει στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν η Γερμανία είχε χάσει την ανταγωνιστικότητά της μετά την επανένωση μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας.

«Η απειλή της αποβιομηχάνισης είναι πραγματική», δήλωσε ο Max Jankowsky, διευθύνων σύμβουλος του GL Giesserei Lössnitz, μιας χαλυβουργίας που δραστηριοποιείται στον κλάδο εδώ και 175 χρόνια στο κρατίδιο της Σαξονίας της ανατολικής Γερμανίας.

Η εταιρεία βρίσκεται στην καρδιά της ναυαρχίδας της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, η οποία απασχολεί περίπου 800.000 άτομα και εξάγει περίπου τα τρία τέταρτα της παραγωγής της. Στους πελάτες της περιλαμβάνονται εταιρείες κολοσσοί όπως BMW, Daimler και Volkswagen.

Ενώ οι τιμές της ενέργειας έχουν μειωθεί, ο Jankowsky δηλώνει ότι εξακολουθεί να πληρώνει τρεις ή τέσσερις φορές περισσότερα για την ηλεκτρική ενέργεια από ό,τι πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία—και πάνω από πέντε φορές από ό,τι πληρώνουν οι Αμερικανοί ανταγωνιστές. «Ακόμα δεν βλέπουμε μια πλήρη στρατηγική» από την κυβέρνηση για την αντιμετώπιση του ζητήματος, είπε.

Ο Jankowsky σχεδιάζει να επενδύσει 10 εκατομμύρια ευρώ, για την κατασκευή ενός ηλεκτρικού κλιβάνου που θα αντικαταστήσει τον μεγάλο κλίβανο του άνθρακα, που αντιμετωπίζει πιέσεις από τους υψηλότερους φόρους άνθρακα. Αλλά με τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος τόσο υψηλές και χωρίς σαφές σχέδιο από την κυβέρνηση για τη μείωσή τους, ο νέος κλίβανος δεν θα είναι ανταγωνιστικός, είπε.

«Δεν μπορούμε να μεταφέρουμε υψηλότερο κόστος στους κατασκευαστές αυτοκινήτων, δηλώνουν ότι θα μετακομίσουν στην Τουρκία ή την Κίνα», πρόσθεσε ο Jankowsky.

Πίεση στην αυτοκινητοβιομηχανία από Tesla και Κίνα

Η φημισμένη αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας παλεύει με τον ανταγωνισμό από την Tesla και τους πρωτοεμφανιζόμενους Κινέζους ανταγωνιστές, οι οποίοι αυξάνουν τις πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων στην Ευρώπη. Η παραγωγή αυτοκινήτων στη Γερμανία είναι μειωμένη περισσότερο από 25% σε σχέση με τα επίπεδα των μέσων της δεκαετίας του 2010, σύμφωνα με τη Γερμανική Ένωση Αυτοκινητοβιομηχανίας (GAII). Η γερμανική μεταποιητική παραγωγή στο σύνολό της είναι μικρότερη από ό,τι το 2019 και συρρικνώνεται, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.

Ωστόσο, η σύγκρουση στην Ερυθρά Θάλασσα διακόπτει τη ναυτιλία και δημιουργεί το φάσμα μιας νέας κρίσης εφοδιαστικής αλυσίδας για τους ευρωπαίους κατασκευαστές. Η Tesla δήλωσε την Παρασκευή ότι θα σταματήσει σχεδόν όλη την παραγωγή στο μεγαλύτερο εργοστάσιό της στην Ευρώπη, λίγο έξω από το Βερολίνο, από τις 29 Ιανουαρίου έως τις 12 Φεβρουαρίου, λόγω έλλειψης εξαρτημάτων.

Ορισμένοι οικονομολόγοι πάντως είναι αισιόδοξοι, επισημαίνοντας το χαμηλό ποσοστό ανεργίας της Γερμανίας και το χαμηλό δημόσιο χρέος.

Η Γερμανία μπορεί να έχει ήδη προσαρμοστεί στο υψηλότερο ενεργειακό κόστος και την βραδύτερη ανάπτυξη στην Κίνα και θα μπορούσε να λάβει δυσανάλογη ώθηση όταν ανακάμψει το παγκόσμιο εμπόριο, δήλωσε ο Χόλγκερ Σμίντινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank.

Ωστόσο, μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Γερμανικού Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου που ζητούσε από περισσότερες από 2.200 γερμανικές βιομηχανικές εταιρείες να αξιολογήσουν τις επιχειρηματικές συνθήκες, σημείωσε το χειρότερο αποτέλεσμά της από την έναρξη της έρευνας το 2008.

«Η Γερμανία γίνεται γρήγορα λιγότερο ελκυστική για τη βιομηχανία και τους συνεργαζόμενους τομείς της. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι απαραίτητες επενδύσεις δεν γίνονται ή γίνονται σε άλλες τοποθεσίες», δήλωσε ο γενικός διευθυντής του επιμελητηρίου, Martin Wansleben.

Η Bank of America μείωσε την περασμένη εβδομάδα τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη για τη Γερμανία και την ευρωζώνη και τώρα αναμένει ότι η οικονομία της Γερμανίας θα συρρικνωθεί κατά 0,1% φέτος, υποβαθμίζοντας προηγούμενη πρόβλεψή της για ανάπτυξη 0,3%.
Πολιτικές τρικυμίες

Τα προβλήματα ωστόσι δεν περιορίζονται μόνο στην οικονομία. Μόνο το 19% των ψηφοφόρων είναι ικανοποιημένο με τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς -το χαμηλότερο ποσοστό για κάθε καγκελάριο από το 1997- σύμφωνα με δημοσκόπηση Infratest dimap για τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα ARD που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα.

Στην παλέτα της προβληματικής διακυβέρνησης περιλαμβάνονται θέματα από την απόφαση της κυβέρνησης να επιταχύνει την ατζέντα της για την πράσινη μετάβαση έως την αποτυχία της να περιορίσει την απότομη αύξηση της παράνομης μετανάστευσης.

Οι αξιολογήσεις για τους εταίρους του συνασπισμού του Σολτς έχουν επίσης καταρρεύσει. Νωρίτερα αυτό το μήνα, μέλη του FDP, του μικρότερου κόμματος στην κυβερνώσα συμμαχία, ώθησαν σε μια εσωκομματική ψηφοφορία για το αν πρέπει το κόμμα να αποχωρήσει από την κυβέρνηση, με μια μικρή πλειοψηφία 52% να αποφασίζει ότι πρέπει να παραμείνει.

«Ο άνεμος φυσάει στα πρόσωπά μας», είπε ο Ralph Wiechers, επικεφαλής οικονομολόγος στη Γερμανική Ένωση Μηχανολόγων Μηχανικών. Οι παραγγελίες στον τομέα της μηχανολογίας —ο οποίος απασχολεί περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους στη Γερμανία— μειώθηκαν κατά 13% τον Νοέμβριο σε ετήσια βάση μετά την προσαρμογή για τον πληθωρισμό, σύμφωνα με την ομάδα λόμπι.

Μείωση επενδύσεων και ιδιωτικής κατανάλωσης

Δεν είναι μόνο η κατασκευή. Οι επενδύσεις και η ιδιωτική κατανάλωση έχουν επίσης μειωθεί κάτω από τα επίπεδα του 2019 και υστερούν σημαντικά σε σχέση με την ανάπτυξη σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Ισπανίας, σύμφωνα με στοιχεία της Natixis.

Η αγορά εργασίας της Γερμανίας αρχίζει επίσης να ραγίζει. Η ανεργία αυξήθηκε στο 5,9% τον περασμένο μήνα από το χαμηλό 5% το 2022.

«Οι Γερμανοί πελάτες ξοδεύουν λιγότερα, το νιώθεις», είπε ο Joern Brinkmann, ιδιοκτήτης του Staendige Vertretung, ενός εστιατορίου και τουριστικού σημείου στο κέντρο του Βερολίνου.

Ο φόρος προστιθέμενης αξίας στα γεύματα σε εστιατόρια αυτόν τον μήνα αυξήθηκε στο 19% από 7% όταν έληξε η περίοδος της πανδημίας. Αυτό είναι πιθανό να μειώσει περαιτέρω τη ζήτηση, είπε ο Brinkmann. Για να εξοικονομήσει χρήματα, αγοράζει ενέργεια στην αγορά σποτ και ο μόνος λόγος που δεν έχει αυξήσει ακόμη τις τιμές για να αντικατοπτρίζει υψηλότερο ΦΠΑ είναι το υψηλό κόστος της επανεκτύπωσης μενού.

Αρκετοί έμποροι λιανικής έχουν πρόσφατα καταθέσει αίτηση αφερεγγυότητας, συμπεριλαμβανομένης της Galeria Karstadt Kau, μιας αλυσίδας πολυκαταστημάτων με περισσότερους από 15.000 υπαλλήλους.

«Είναι η μία κρίση μετά την άλλη… Το καταναλωτικό συναίσθημα πέφτει ξανά στην αρχή του έτους, επειδή όλα είναι τόσο αβέβαια», δήλωσε ο Alexander Grosse, διευθύνων σύμβουλος του Wiederholdt, ενός καταστήματος γραφείων και σχολικών ειδών με 18 υπαλλήλους στην πανεπιστημιακή πόλη του Γκέτινγκεν.

Η εμπορική περίοδος των Χριστουγέννων ήταν απογοητευτική, είπε ο Grosse, με τα έσοδα να μειώνονται από το προηγούμενο έτος μετά την προσαρμογή στον πληθωρισμό.

Την τελευταία φορά που η οικονομία της Γερμανίας βρισκόταν σε παρατεταμένη ύφεση, στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η κυβέρνηση θέσπισε αντιδημοφιλείς αναθεωρήσεις του εργατικού δικαίου βοηθώντας τις επιχειρήσεις να μειώσουν το κόστος και να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητα. Αυτή τη φορά, δεν είναι ξεκάθαρο πώς μπορεί να αναδυθεί η Γερμανία, είπε ο Σουμάχερ του Natixis.

Η Κίνα, η οποία βοήθησε να βγει η Γερμανία από τις προηγούμενες υφέσεις, αναπτύσσεται πολύ αδύναμα αυτή τη στιγμή και οι εταιρείες της ανταγωνίζονται ολοένα και περισσότερο τους Γερμανούς κατασκευαστές.

Πίσω στο Βερολίνο, ο συνδυασμός υψηλότερου κόστους, λιγότερων ταξιδιωτών για επαγγελματικούς λόγους και κακής οικονομικής προοπτικής ενθαρρύνει πολλούς ιδιοκτήτες εστιατορίων να πουλήσουν τις επιχειρήσεις τους, είπε ο Brinkmann. Μάλιστα πρόσθεσε ότι σχεδιάζει να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις των αγροτών τη Δευτέρα μαζί με εκατοντάδες άλλους εργαζόμενους σε εστιατόρια…